مرجع تخصصی آب و فاضلاب

آب معدنی ، موضوعی است که با نزدیک شدن به فصول گرم سال، بحث درباره آن دوباره به صورت جدی شروع می شود.
از آنجایی که آلودگی آب‏ عملا میتواند باعث انتشار عوامل بیماری‏زای باکتریایی , ویروسی و انگلی شود آن قدر از بیماریهایی مثل وبا، ای کولای، ژیاردیا و غیره شنیده ایم که شاید تنها راه چاره را در استفاده از همین آبها دیده ایم. در همین راستا، اکثر کارشناسان بهداشتی، توصیه می کنند از آبهای بسته بندی برای آشامیدن استفاده کنیم لذا در حال حاضر کم نیستند افرادی که آب مصرفیشان را به این نوع آبها محدود کرده اند.
آبهایی که در بطریهای پلاستیکی عرضه میشود ،دیگر در اکثر سوپر مارکتهای کشور به راحتی می شود از آنها پیدا کرد. البته حق هم همین است.
اما می خواهم نگاه جدی بر این آبها داشته باشیم،به همین خاطر بهتر است ابتدا برای خوانندگان مشخص شود که "آب معدنی طبیعی" اساسا به چه آبی گفته می شود:
آب معدنی طبیعی
آبی است که با آب آشامیدنی به دلایل زیر قابل تشخیص باشد:
الف- بوسیله محتوای املاح معدنی خاص، عناصر کمیاب و دیگر ترکیبات مشخص می گردد.
ب- از منابع طبیعی مانند چشمه و نقاط حفاری شده از سفره های آب زیر زمینی بدست می آید، و کلیه اقدامات احتیاطی برای جلوگیری از هرگونه آلودگی یا تأثیرات خارجی روی کیفیت آن باید انجام گیرد.
ج- ترکیبات آن در فصول مختلف سال از ثبات نسبی برخوردار است.
د- تحت شرایطی که ویژگیهای آن تغییر نکند ،جمع آوری می شود.
ه- در نزدیکترین محل ممکن به سرچشمه آب، تحت شرایط بهداشتی خاص بسته بندی می شود.
و- هیچگونه فرآیند پالایش به جز فرایندهایی خاص که مورد تایید استاندارد است روی آن انجام نپذیرفته باشد.
و اینکه آب معدنی طبیعی به چند نوع وجود دارد:
آب معدنی طبیعی گازدار
آب معدنی است که پس از پالایشهای( اعمال تصفیه صرفا می‏تواند شامل جدا کردن مواد معلق , صاف کردن , هوا دادن و در صورت لزوم حذف یا وارد کردن اکسید دو کربن ( CO2 ) باشد) مجاز طبق استاندارد و بسته بندی دارای دی اکسید کربن به همان میزانی است که آب معدنی در سرچشمه آب داشته است و بطور آشکار تحت شرایط فشار و دمای عادی متصاعد می شود.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

در سال های اخیر خرید آب آشامیدنی در بطری گسترش یافته است. اینکه چرا آب آشامیدنی در بطری خریداری می شود، دلایل گوناگون دارد. از سویی خوب نبودن کیفیت آب لوله کشی در برخی از کشورها و مناطق دلیل این کار است و از سوی دیگر نا آگاهی در مورد آب و خواص آن در کنار رفع عطش و دلیل آخر سوء استفاده تولیدکنندگان آب در بطری از نا آگاهی عموم. به علاوه بعضی ها خواصی را برای آب آشامیدنی (معدنی) برمی شمارند که یا اساسا ناصحیح است و یا صحت علمی آنها هیچگاه به اثبات نرسیده...
چنانچه در صورت فقدان مواد مضر در آب میزان مواد سالم معدنی موجود در آن را به عنوان معیار مفید بودنش در نظر بگیریم، به سهولت می توان بر اساس مقایسه میزان موادی که روی بطری ها نوشته شده با میزان املاح سالم در آب لوله کشی به این نتیجه رسید که میزان املاح در آب لوله کشی همان اندازه و یا در غالب موارد بیشتر است.

● تحمیل هزینه های بالا

آنچه مسلم است اینکه چنانچه بخواهیم نیاز املاح بدن خود را از طریق نوشیدن آب (معدنی) برطرف کنیم این روشی غیرممکن است زیرا که در این صورت انسان باید روزانه تا حدود ۲۰ لیترآب بنوشد، ضمن اینکه برخی از متخصصان امور تغذیه بر این باورند که چون املاح موجود در آب منشاء معدنی دارند، بیش از ۵ درصدشان جذب بدن نمی شوند. ضمنا بهای آب در بطری ها ۵۰ تا ۷۰ برابر آب تصفیه شده لوله کشی است. طبیعی است که حداقل قشر ضعیف قادر به تامین چنین هزینه ای نبوده در حالی که نوشیدن فراوان آب ضروری است. از آنجا که آب مهمترین ماده غذایی است، توجه جدی به آن از طرف دولت امری است انکارناپذیر زیرا از یک سو بروز تنها یک اپیدمی هزینه گزافی برای دولت دربر دارد و از سوی دیگر سلامتی آب هزینه های درمانی را کاهش می دهد.

● آبهای بطری شده مشکوک

آب های لوله کشی باید بر اساس قوانین سازمان بهداشت جهانی و کشوری همه روزه مورد آزمایش قرار گیرند و در صورت سالم نبودن، به ویژه هنگامی که مقدار باکتری ها بیش از حد مجاز در آن وجود داشته باشند، موارد از طریق رسانه ها به اطلاع عموم برسند. البته این امر در ایران هم رعایت شده و روزانه علاوه بر آزمایش های متعدد در تصفیه خانه چند نمونه از نقاط مختلف شهر نیز مورد آزمایش قرار میگیرند. در مورد آب معدنی آب در بطری قوانین جدی کنترل مواد آن وجود ندارد و به استناد نشریه سازمان یونسکو (the new Courier No.۳، ۲۰۰۲)

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

می گویند همه آب‌هایی که با نام معدنی به فروش می‌رسد از دل کوه می‌جوشد و با گذر از شکاف‌ها و سنگ‌های آهکی به طور طبیعی تصفیه می‌شود و غنی از املاح معدنی است، اما آیا به‌درستی آب معدنی‌های موجود در بازار معدنی است؟ این‌که می‌گویند بیشتر آب بطری‌ها از نوع آب لوله‌کشی است، صحت دارد ؟ آیا آب معدنی را هم بسان آب لوله‌کشی تصفیه و گندزدایی می‌کنند؟ ارزش املاح موجود در این آب‌ها چه میزان است؟ این آب‌ها برای چه کسانی محدودیت مصرف دارد؟

آب معدنی، همان آب چشمه است که با عبور از طبقات و لایه های کوه ها به طور طبیعی تصفیه و هنگامی که به سطح زمین می رسد به جوش و خروش در آمده و اکسیژن فراوانی دریافت می کند.

این آب ها به دلیل گذر از سنگ های معدنی حاوی املاح زیادی چون کلسیم، منیزیم، سدیم و پتاسیم بوده و طعم و مزه بهتری نسبت به آب لوله کشی دارد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

آب این ماده حیاتی و با اهمیت در دنیا نقش بسیار مهمی را درشکل گیری تمدنها و استمرار آنها داشته است مروری بر سوابق تمدنهایی که در طول تاریخ شکل گرفته اند و شکوفا شده اند نشانگر این واقعیت است که وجود آب و امکان دسترسی به آن یکی از کلیدی ترین عوامل فراگیری و استمرار آنها بوده است .
افزایش تقاضا برای آب و اوجگیری رقابت بین مصرف کنندگان مختلف موجب شده انسان برای ایجاد موازنه وتعادل بین توزیع نیازها و منابع آب موجود مستقیما در وضعیت طبیعی رودخانه ها دخالت کند و با ایجاد تاسیسات گوناگون ذخیره و توزیع آب شرایط طبیعی را به منظور تامین نیازهای خود تغییر دهد .
آب معدنی و آب شرب بعنوان یکی از نیازهای اساسی روزمره انسان و استمرار حیات میباشد . میزان نیاز روزمره هر فرد ۱ تا ۲ لیتر میباشد که بستگی به شرایط آب و هوایی و سن و سال دارد . استفاده از آب آشامیدنی سالم و گوارا یکی از مهمترین فاکتورهای مصرف آب میباشد که از سالیان بسیار دور به آن توجه شده است .
منشا حدود ۸۰٪ از بیماریهای انسان عدم دسترسی به آب سالم است . ۷۵٪ از مردم جهان سوم از امکانات آب برای مصارف بهداشتی محرومند بنابر این زمان این تصور نادرست که آب سالم به هر میزان که مورد نیاز باشد به وفور در دسترس است دیگر سپری شده است واقعیت آن است که آب سالم و گوارا کمیاب و گرانبها میباشد آلودگیها با ایجاد تغییرات نامطلوب در خواص فیزیکی ، شیمیایی و بیولوژیکی کیفیت آب را تنزل میدهند و در مراحلی آب را از حیطه انتقاع ساقط مینمایند .

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

آب اين ماده حياتی و با اهميت در دنيا نقش بسيار مهمی را درشکل گيری تمدنها و استمرار آنها داشته است مروری بر سوابق تمدنهايی که در طول تاريخ شکل گرفته اند و شکوفا شده اند نشانگر اين واقعيت است که وجود آب و امکان دسترسی به آن يکی از کليدی ترين عوامل فراگيری و استمرار آنها بوده است . افزايش تقاضا برای آب و اوجگيری رقابت بين مصرف کنندگان مختلف موجب شده انسان برای ايجاد موازنه وتعادل بين توزيع نيازها و منابع آب موجود مستقيما در وضعيت طبيعی رودخانه ها دخالت کند و با ايجاد تاسيسات گوناگون ذخيره و توزيع آب شرايط طبيعی را به منظور تامين نيازهای خود تغيير دهد .
آب معدنی و آب شرب بعنوان يکی از نيازهای اساسی روزمره انسان و استمرار حيات ميباشد . ميزان نياز روزمره هر فرد ۱ تا ۲ ليتر ميباشد که بستگی به شرايط آب و هوايی و سن و سال دارد . استفاده از آب آشاميدنی سالم و گوارا يکی از مهمترين فاکتورهای مصرف آب ميباشد که از ساليان بسيار دور به آن توجه شده است . منشا حدود ۸۰٪ از بيماريهای انسان عدم دسترسی به آب سالم است . ۷۵٪ از مردم جهان سوم از امکانات آب برای مصارف بهداشتی محرومند بنابر اين زمان اين تصور نادرست که آب سالم به هر ميزان که مورد نياز باشد به وفور در دسترس است ديگر سپری شده است واقعيت آن است که آب سالم و گوارا کمياب و گرانبها ميباشد آلودگيها با ايجاد تغييرات نامطلوب در خواص فيزيکی ، شيميايی و بيولوژيکی کيفيت آب را تنزل ميدهند و در مراحلی آب را از حيطه انتقاع ساقط مينمايند . برخی از آلودگی ها زوال پذيرند و به آسانی تجزيه و يا تقليل داده ميشوند نظير مواد زائد کشاورزی و حيوانی و فاضلابهای انسانی بعضی از آلاينده ها نيز انحطاط ناپذيرند مانند جيوه و سرب و برخی از ترکيبات پلاستيکها که از افزايش آنها در آب بايد جدا جلوگيری شود .

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

امروزه مصرف آب های داخل بطری رواج بسیاری پیدا كرده است. برخی از مردم معتقدند آب هایی كه دارای مواد معدنی غنی می باشند برای انسان مفید هستند. اساسا سه نوع آب بطری وجود دارد:
1- آب معدنی طبیعی: این نوع آب باید از یك منبع زیرزمینی و محفوظ از هرگونه آلودگی بوده و توسط مقامات مسئول ثبت شده باشد. استاندارد های مختلف میكروب شناسی را دارا باشد و به طور مداوم تست شود، هیچ گونه عمل دیگری به جز تصفیه با دی اكسید كربن یا تصفیه عادی روی آن انجام نشود و در همان منبع آب مربوطه داخل بطری ریخته شود. به علاوه این آب باید دارای تركیبات خاص شیمیایی باشد. آب های معدنی طبیعی در مقایسه با انواع دیگر آب های بطری دارای بهترین كیفیت هستند.

2- آب چشمه: از یك منبع زیرزمینی مشخص می آید. این آب نیز باید در همان محل، داخل بطری ریخته شده و با استانداردهای شیمیایی و میكروب شناسی سازگار باشد تنها عملی كه می تواند روی این آب انجام شود تصفیه با دی اكسید كربن یا تصفیه عادی است، لزومی ندارد آب چشمه تركیبات شیمیایی خاص داشته باشد و یا قبل از این كه وارد بازار شود توسط مقامات مسئول شناسایی و ثبت شود.
3- آب آشامیدنی: به هر آبی كه داخل بطری ریخته شده باشد گفته می شود. ممكن است از هر منبع آبی باشد و چه بسا این منبع، زیرزمینی هم نباشد، حتی می تواند از آب های معمول لوله كشی بوده و یا از منبع اصلی توسط تانكر به كارخانه پر كننده بطری فرستاده شود. ممكن است روی این آب اعمالی از قبیل تغییر تركیبات شیمیایی یا كاهش تعداد میكروب ها را انجام دهند؛ حتی برخی از كارخانه ها به منظور این كه طعم این آب شبیه آب چشمه معدنی شود نمك معدنی به آن اضافه می كنند.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

در سال‌های اخیر خرید آب آشامیدنی در بطری گسترش یافته است. اینکه چرا آب آشامیدنی در بطری خریداری می‌شود، دلایل گوناگون دارد. از سویی خوب نبودن کیفیت آب لوله‌کشی در برخی از کشورها و مناطق دلیل این کار است و از سوی دیگر نا آگاهی در مورد آب و خواص آن در کنار رفع عطش و دلیل آخر سوء استفاده تولیدکنندگان آب در بطری از نا آگاهی عموم. به علاوه بعضی‌ها خواصی را برای آب آشامیدنی (معدنی) برمی‌شمارند که یا اساسا ناصحیح است و یا صحت علمی آنها هیچ‌گاه به اثبات نرسیده...
چنانچه در صورت فقدان مواد مضر در آب میزان مواد سالم معدنی موجود در آن را به‌عنوان معیار مفید بودنش در نظر بگیریم، به سهولت می‌توان بر اساس مقایسه میزان موادی که روی بطری‌ها نوشته شده با میزان املاح سالم در آب لوله‌کشی به این نتیجه رسید که میزان املاح در آب لوله‌کشی همان اندازه و یا در غالب موارد بیشتر است.
● تحمیل هزینه‌های بالا
آن‌چه مسلم است اینکه چنانچه بخواهیم نیاز املاح بدن خود را از طریق نوشیدن آب (معدنی) برطرف کنیم این روشی غیرممکن است زیرا که در این صورت انسان باید روزانه تا حدود ۲۰ لیترآب بنوشد، ضمن اینکه برخی از متخصصان امور تغذیه بر این باورند که چون املاح موجود در آب منشاء معدنی دارند، بیش از ۵ درصدشان جذب بدن نمی‌شوند. ضمنا بهای آب در بطری‌ها ۵۰ تا ۷۰ برابر آب تصفیه شده لوله‌کشی است. طبیعی‌ است که حداقل قشر ضعیف قادر به تامین چنین هزینه‌ای نبوده در حالی‌ که نوشیدن فراوان آب ضروری است. از آنجا که آب مهم‌ترین ماده غذایی است، توجه جدی به آن از طرف دولت امری است انکارناپذیر زیرا از یک سو بروز تنها یک اپیدمی هزینه گزافی برای دولت دربر دارد و از سوی دیگر سلامتی‌ آب هزینه‌های درمانی را کاهش می‌دهد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

آب علاوه بر آنکه در ترکیب اندام‌ها و سوخت و ساز بدن، توزیع و دفع مواد مشارکت دارد، به‌عنوان آب آشامیدنی، خود یک ماده غذایی است و نقش موثری در انتقال مواد مغذی به بدن ایفا می‌کند. به‌طور طبیعی هر فرد با نوشیدن آب در شبانه‌روز، قسمت مهمی‌از احتیاجات بدن به مواد گوناگون را تامین می‌کند. کمبود منابع آب آشامیدنی سالم در بسیاری از کشورها موجب افزایش تجارت آب‌های بسته‌بندی شده گردیده است.

علاوه بر آن، چنین به نظر می‌رسد که در بسیاری از موارد، ذخایر قدیمی‌آب آشامیدنی مانند(شبکه‌های خصوصی و دولتی) نتوانند کلیه شرایط و استانداردهای ایمنی میکروبیولوژیکی آب راتضمین کنند. در سال‌های اخیر، تجارت بین‌المللی آب‌های بسته‌بندی شده از نظر کمی‌و کیفی افزایش یافته است ودرحال حاضرحمل و نقل این محصولات به وسیله کشتی، قطار،کامیون وحتی هواپیما صورت می‌گیرد (ترابری هوایی باتوجه به بالابودن هزینه هواپیما، بیشتردرموارد بحرانی انجام می‌شود). درمواردی که شبکه آب‌رسانی به دلایل متعدد از جمله حوادث طبیعی مانند زلزله و خشکسالی آسیب می‌بیند، استفاده از آب‌های بسته‌بندی شده می‌تواند کمک موثری در برآوردن نیازآسیب دیدگان به آب باشد. آب آشامیدنی بسته‌بندی شده (بطری شده)، آب آشامیدنی است که در ظروف بسته‌بندی می‌شود و به‌طور طبیعی دارای املاح و یا گاز کربنیک بوده و یا طی فرآیند بسته‌بندی به آن اضافه می‌شود و افزودن هرگونه مواد دیگر مانند شیرین‌کننده‌ها و یا طعم‌دهنده‌ها به آن مجاز نیست. آب آشامیدنی بسته‌بندی شده یک ماده غذایی محسوب می‌شود.
● منابع آب بطری شده
منابع تامین آب‌های بطری شده به شرح زیر است:
آب زیرزمینی: به آب‌هایی مانند چشمه، چاه‌های فوران کننده و آب چاه‌هایی که منشأ آب‌خیز آن زیر زمینی است، گفته می‌شود. آب‌های زیرزمینی ممکن است به دوگروه آب‌های حفاظت شده و نشده طبقه‌بندی شوند.

آب‌های زیرزمینی حفاظت شده به‌طور مستقیم تحت تاثیر محیط وآب‌های سطحی قرار نمی‌گیرند و از نظر میکروبیولوژیکی نیز دارای کیفیت مناسب هستند، در حالی که آب‌های زیرزمینی حفاظت نشده ممکن است تحت تاثیرمحیط قرارگرفته و از نظر میکروبیولوژیکی نیز مناسب نباشند.

آب سطحی: آب‌هایی مانند آب نهرها، رودخانه‌ها، دریاچه‌ها، آبگیرها وسدها هستند که وارد طبیعت می‌شوند.

استخراج: استخراج آب معدنی از چشمه، دالان و چاه‌های حفر شده یا طبیعی باید متناسب با شرایط زمین‌شناسی و آب‌شناسی منطقه انجام گیرد، به نحوی که از دخول هرگونه مواد خارجی جلوگیری به عمل آید.

در صورت استفاده از پمپ برای جمع‌آوری آب معدنی، باید به گونه‌ای عمل شود که احتمال انتقال هر نوع آلودگی ناشی از رویدادهای طبیعی و اعمال دیگر مانند سهل‌انگاری و یا انتقال احتمالی بیماری‌های گوناگون به افراد از طریق آب به صفر برسد. فرآیند‌های تصفیه از نظر تاثیر روی ارگانیسم‌های خاص متفاوت است. در آب‌های بسته‌بندی شده‌ای که تصفیه چندگانه دارند، احتمال وجود میکروارگانیسم‌های مضر برای سلامت انسان کمتراست. در صورت لزوم می‌توان برا صاف کردن آب از روش‌های مکانیکی (که موجب کاهش و یا حذف مواد شیمیایی می‌شوند) به شرح زیر استفاده کرد:

صافی‌های سطحی (مانند صافی‌های غشایی چین خورده

صافی‌های عمقی (مانند صافی‌های شنی و یا صافی‌های فیبری فشرده

صاف کردن با کربن فعال

مرجع تخصصی آب و فاضلاب