مرجع تخصصی آب و فاضلاب

روز جهانی آب: تاریخچه، عملکرد و آینده
روز جهانی آب (World Water Day) هر ساله در ۲۲ مارس به ابتکار سازمان ملل متحد برگزار می‌شود تا اهمیت آب شیرین و مدیریت پایدار منابع آبی را برجسته کند. این روز فرصتی است برای افزایش آگاهی عمومی، تشویق اقدامات جهانی و الهامبخشی به دولت‌ها، سازمان‌ها و افراد جهت مقابله با بحران آب.

۱. تاریخچه روز جهانی آب
ریشه‌های شکلگیری:

در کنفرانس محیط زیست و توسعه سازمان ملل (UNCED) معروف به اجلاس ریو در سال ۱۹۹۲، پیشنهاد اختصاص روزی به آب مطرح شد.

مجمع عمومی سازمان ملل در دسامبر ۱۹۹۲، قطعنامه A/RES/۴۷/۱۹۳ را تصویب کرد و ۲۲ مارس را به عنوان روز جهانی آب نامگذاری کرد.

اولین برگزاری: سال ۱۹۹۳ با شعار \"آب برای زندگی\" به عنوان نخستین روز جهانی آب جشن گرفته شد.

۲. اهداف و عملکرد‌های کلیدی
الف) افزایش آگاهی عمومی
آموزش درباره ارتباط آب با چالش‌هایی مانند فقر، بهداشت، جنسیت و تغییرات اقلیمی.

انتشار گزارش‌های علمی (مانند گزارش جهانی توسعه آب) توسط سازمان‌های زیرمجموعه UN مانند یونسکو و UN-Water.

ب) تشویق اقدامات عملی
حمایت از پروژه‌های آبرسانی در مناطق محروم (مثال: کمپین \"آب برای همه\").

ترویج فناوری‌های نوین مانند تصفیه آب با انرژی خورشیدی یا سیستم‌های بازیافت آب خاکستری.

ج) هماهنگی بینالمللی
همکاری با کشور‌ها برای اجرای هدف ششم توسعه پایدار (SDG۶): \"دسترسی به آب و بهداشت پایدار برای همه تا ۲۰۳۰\".

ایجاد پلتفرم‌هایی مانند شبکه بینالمللی سازمان‌های حوضه آبریز (INBO) برای مدیریت مشترک منابع آب.

د) تم‌های سالانه
هر سال یک موضوع خاص برای تمرکز بر جنبه‌های مختلف بحران آب انتخاب می‌شود:

۲۰۲۳: \"تسریع تغییرات\" (Accelerating Change)

۲۰۲۲: \"آب‌های زیرزمینی: نامرئی، حیاتی\"

۲۰۲۱: \"ارزشگذاری آب\"

۲۰۲۰: \"آب و تغییرات اقلیمی\"

۳. دستاورد‌های مهم
کاهش ۴۰ درصدی جمعیت بدون دسترسی به آب آشامیدنی ایمن از سال ۲۰۰۰ تاکنون (طبق گزارش WHO/UNICEF).

تصویب کنوانسیون آب سازمان ملل (۱۹۹۷) برای مدیریت منابع آب فرامرزی.

راهاندازی صندوق سازگاری با تغییرات اقلیمی برای پروژه‌های مرتبط با آب.

۴. چالش‌های پیشرو
کمبود آب: تا سال ۲۰۳۰، تقاضای جهانی آب ۴۰ درصد بیش از عرضه خواهد بود (پیشبینی UN).

تغییرات اقلیمی: تشدید سیل‌ها، خشکسالی‌ها و شوری آب‌های زیرزمینی.

آلودگی آب: ورود سالانه ۸ میلیون تن پلاستیک به اقیانوس‌ها و آلاینده‌های صنعتی مانند PFAS.

نابرابری: ۲ میلیارد نفر هنوز به آب آشامیدنی ایمن دسترسی ندارند.

۵. آینده روز جهانی آب
الف) فناوری‌های نوین
استفاده از هوش مصنوعی برای پیشبینی خشکسالی و مدیریت مصرف.

توسعه نمکزدایی مقرونبهصرفه و آبشیرینکن‌های خورشیدی.

بهکارگیری سنسور‌های IoT برای پایش کیفیت آب در لحظه.

ب) سیاستگذاری و همکاری
تقویت قوانین بین المللی برای حفاظت از منابع آب فرامرزی.

ادغام مدیریت آب با برنامه‌های کاهش انتشار کربن (Net Zero).

مشارکت بخش خصوصی در پروژه‌های زیرساخت آب (PPP).

ج) آموزش و توانمندسازی
ترویج آموزش سواد آبی در مدارس و جوامع محلی.

حمایت از نقش زنان در مدیریت منابع آب (زنان ۸۰ درصد آب خانگی را مدیریت می‌کنند).

۶. نقش شما چیست؟
صرفه جویی در مصرف: کاهش زمان دوش گرفتن، استفاده از لوازم کاهنده مصرف.

حفاظت از منابع: جلوگیری از آلودگی آب با کاهش پلاستیک و مواد شیمیایی.

حمایت از کمپین‌ها: مشارکت در رویداد‌های محلی یا جهانی مانند چالش #صرفه‌جویی_در_آب.

جمع بندی
روز جهانی آب نه تنها یک رویداد نمادین، بلکه فراخوانی برای اقدام جمعی است. با توجه به پیشبینی‌های فزاینده درباره بحران آب، آینده این روز در گروی نوآوری، همکاری بین المللی و تغییر رفتار‌های فردی است. هر قطره آب ارزشمند است و هر اقدام کوچک می‌تواند موجی بزرگ ایجاد کند!

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

نمونه برداری و آزمایش فاضلاب فرایندی حیاتی برای کنترل کیفیت آب، حفظ محیط زیست، و اطمینان از انطباق با استانداردهای بهداشتی است. این فرایند شامل جمعآوری نمونه های فاضلاب و انجام آزمایشهای مختلف برای شناسایی آلایندهها و ارزیابی ویژگیهای فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی آن است. در زیر مراحل و نکات کلیدی این فرایند توضیح داده شدهاند:

۱. نمونهبرداری از فاضلاب (Sampling)
نمونه برداری باید به گونهای انجام شود که نماینده واقعی ترکیب فاضلاب باشد. روشهای رایج شامل:

الف) روشهای نمونه برداری
نمونه فوری (Grab Sample): جمعآوری یک نمونه در زمان و مکان مشخص.
مناسب برای پارامترهای ناپایدار (مانند کلر باقیمانده) یا مواقعی که تغییرات غلظت سریع است.

نمونه ترکیبی (Composite Sample): جمعآوری چند نمونه در بازههای زمانی مشخص و مخلوط کردن آنها.
مناسب برای پارامترهای میانگین (مانند BOD، COD، فلزات سنگین).

ب) نقاط نمونه برداری
ورودی و خروجی تصفیه خانه ها

نقاط انتقال فاضلاب (مانند چاهکهای بازرسی یا لوله های خروجی صنعتی)

منابع خاص آلاینده (مانند پساب صنعتی یا بیمارستانی)

ج) ملاحظات نمونهبرداری
استفاده از ظروف استریل و مناسب (مانند بطریهای شیشهای یا پلاستیکی مقاوم به مواد شیمیایی).

ثبت اطلاعات محیطی (دما، زمان، مکان، pH اولیه).

حفظ نمونه ها در دمای مناسب (معمولاً ۴°C) و انتقال سریع به آزمایشگاه.

۲. پارامترهای آزمایش فاضلاب
آزمایشها به سه دسته اصلی تقسیم میشوند:

الف) آزمایشهای فیزیکی
کدورت (Turbidity): اندازهگیری ذرات معلق.

جامدات معلق (TSS): وزن ذرات جامد در نمونه.

رنگ و بو: شناسایی آلایندههای خاص.

دما: تأثیر بر فرایندهای بیولوژیکی.

ب) آزمایشهای شیمیایی
pH: اسیدیته یا قلیایی بودن فاضلاب.

اکسیژن مورد نیاز بیوشیمیایی (BOD): میزان اکسیژن مصرفشده توسط میکروارگانیسمها.

اکسیژن مورد نیاز شیمیایی (COD): اندازهگیری کل مواد آلی اکسیدشدنی.

نیتروژن و فسفر: عوامل تغذیهگر (Eutrophication) در آبهای طبیعی.

فلزات سنگین (سرب، کادمیوم، جیوه): سمی و خطرناک برای محیط زیست.

هیدروکربنها و مواد آلی فرار (VOCs).

ج) آزمایشهای بیولوژیکی
تعداد کلیفرمها: شاخص آلودگی مدفوعی (مانند E. coli).

پاتوژنها (باکتریها، ویروسها، انگلها): مانند سالمونلا یا کووید-۱۹ در فاضلاب.

تست سمیت: ارزیابی اثر فاضلاب بر موجودات زنده (مثلاً با استفاده از دافنی).

۳. روشهای آزمایشگاهی
روشهای استاندارد: استفاده از پروتکلهای بینالمللی مانند ISO، APHA (کتاب Standard Methods)، یا EPA.

دستگاههای پیشرفته:

اسپکتروفتومتر برای اندازهگیری COD و نیترات.

کروماتوگرافی (GC/MS) برای شناسایی ترکیبات آلی.

PCR برای تشخیص پاتوژنهای ویروسی یا باکتریایی.

۴. نکات ایمنی
استفاده از تجهیزات حفاظت فردی (دستکش، عینک، ماسک).

اجتناب از تماس مستقیم با فاضلاب به ویژه در نمونههای بیمارستانی یا صنعتی.

ضدعفونی تجهیزات پس از استفاده.

۵. کاربردهای نتایج آزمایش
پایش محیط زیست: جلوگیری از آلودگی آبهای سطحی و زیرزمینی.

انطباق با قوانین: اطمینان از رعایت استانداردهای تخلیه فاضلاب (مانند استاندارد سازمان محیط زیست ایران).

بهینهسازی تصفیه خانه ها: تنظیم فرایندهای تصفیه بر اساس داده های آزمایش.

ردیابی بیماریها: نظارت بر شیوع بیماریها از طریق شناسایی پاتوژنها در فاضلاب (مانند پایش کووید-۱۹).

۶. چالشهای رایج
تغییرات سریع در ترکیب فاضلاب (به ویژه در فاضلاب صنعتی).

نیاز به تجهیزات تخصصی و نیروی انسانی آموزشدیده.

هزینه بالای آزمایشهای پیشرفته (مانند سنجش فلزات سنگین).

با انجام دقیق نمونه برداری و آزمایش فاضلاب، میتوان از سلامت اکوسیستمها و جوامع انسانی محافظت و از تحمیل جریمه های قانونی اجتناب کرد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

مقاله پتانسیل منابع زیست توده در ایران و اولویت بندی منابع بر مبنای قابلیت تولید برق
جواد نصیری - فوق لیسانس مهندسی مکانیک مدیر کل دفتر انرژی های نو وزارت نیرو
احمد کهربائیان -
چکیده مقاله:
بی شک انرژی و آب مهمترین پالش های بشر در قرن حاضر هستند و کشورهای جهان با بروز نشانه هایی مبنی ب فناپذیری منابع انرژی و کاهش منابع آبی از یکطرف و افزایش جمعیت به تکاپو افتاده اند تا برای رویارویی با مشکلات آتی آمادگی لازم را کسب نموده و با کمترین مشکلات به حرکت رو به جلو ادامه دهند. نشانه هایی از این تکاپو برای انرژی با مطالعه برنامه های اجرا شده و در حال اجرا در کشورهای جهان و برنامه ریزی های بلند مدت آنان هر چه بیشتر آشکار می شود. لذا دست اندرکرارن انرژی کشور لازم است تا تمهیدات لازم و کافی را در زمینه انرژی کشور اندیشیده و تنوع در منابع و امنیت انرژی را در قرن حاضر تضمین نمایند. از مواردی که در تنوع و امنیت انرژی موثر بوده و جزو انرژی های پاک با کمترین آلودگی می باشد و فعلا نیز به عنوان چاره بشر در صورت اتمام سوخت های فسیلی مطرح می باشد همانا منابع انرژی های تجدیدپذیر می باشند و در این میان نقش منابع زیست توده بسیار چشمگیر و برجسته می باشد.
کلیدواژه‌ها:
زیست توده ، انژی ، انرژی های تجدیدپذیر، ضایعات کشاورزی و جنگلی ، ضایعات شهری ، فاضلابهای شهری ، فاضلابهای صنعتی ، فضولات دامی، رق، بیوگاز DG

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

تاریخچه آب انبار

آب‌انبار در ايران
شرايط اقليمي‌ خشك و نيمه خشك بخش عمده اي از ايران، تاثير ژرف و بنيادي در خلق پديده‌هاي گوناگون معماري اين سرزمين گذاشته است. ريزش‌هاي آسماني در ايران، به جز ناحيه شمالي و سواحل درياي مازندران، در بقيه نواحي بسيار كم است. به همين دليل، از ديرباز در بيشتر دشت‌هاي وسيع ايران، براي دسترسي به آب، تلاش چشمگيري صورت گرفته و ايرانيان با بهره جستن از تمامي‌ توانايي‌هاي خود، ده‌ها كيلومتر قنات حفر كرده اند. آنها در كنار ساخت قنات‌ها و سدها، به ذخيره سازي آب‌هاي فراوان زمستاني براي به مصرف رساندن آنها در فصل‌هاي گرم سال نيز توجه داشته اند و براي تحقق اين مساله، «آب‌انبار» را بنيان گذاشته اند.
آب‌انبارها علاوه بر نقش مهمي‌ كه در زندگي روزمره مردم داشته اند، از موقعيت خاصي نيز در فرهنگ و اعتقادات مردم اين سرزمين، بهره مند بوده اند. پيوند ميان آب و آيين‌هاي مذهبي، در دوران بعد از اسلام نيز در ايران ادامه يافت؛ به گونه اي كه نيايشگاه‌هاي آناهيد، جاي خود را به مصلي‌هاي شكوهمند خارج از شهر داد.
آب‌انبارها در بافت شهرهاي حاشيه كوير، مركز بسياري از آبادي‌ها و شهرك‌ها و محله‌ها بوده‌اند و در بسياري از محله‌ها بزرگ‌ترين و چشمگيرترين واحد معماري به شمار مي‌روند.
فن ساختمان و شيوه معماري در ساختمان آب‌انبارها داراي اعتبار خاصي است؛ چرا كه سازندگان اين واحدها با دقت و نكته‌سنجي بسيار، به مسايل عمده اي چون ميزان فشار آب بر كف و سطح آب‌انبار، مساله اندود داخل بنا، تهويه، تصفيه و جلوگيري از آلودگي آب، توجه كامل داشته‌اند.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

نرخ گذاری آب

یكی از راهكارهای دستیابی به اهداف مدیریت منابع آب، توجه به جنبه های اقتصادی اقدامات از طریق اعتلای سیاستها و اقدامات اجرایی در زمینه تشویق سرمایه گذاریها، ارزش اقتصادی آب، تعرفه و نرخ گذاری آب، كارایی اقتصادی آب، موازنه هزینه و ارزش كامل آب، آب در حساب های ملی و اجرایی كردن راهبردهای توسعه بلند مدت منابع آب كشور قابل دستیابی است.شایان ذكر است، در گذشته مشخصه اصلی مدیریت منابع آب، تامین آب تحت تاثیر تقاضای فزاینده بود و سیاستهای مدیریت عرضه آب اعمال می شد. بدین معنی كه با استفاده از ابزارها و روشهای فنی و مهندسی، آب تهیه، ذخیره سازی و توزیع می شد. ولی در دوران اقتصادی جدید، مدیریت منابع آب به سوی طراحی روشهایی كه بر تقاضا و رفتارهای متقاضی تاكید می كند (مدیریت تقاضا) تغییر یافته است. بی شك، یكی از ابزارهای موثر و مهم در مدیریت نوین منابع آب، موضوع تعرفه و نرخ گذاری می باشد كه در این شماره به بحث در مورد آن خواهیم پرداخت.
معرفی نرخ گذاری:
مهمترین مساله در مدیریت آب كشور، برقراری تعادل بین عرضه و تقاضای اقتصادی آب است و بدین منظور لازم است از ابزارهای اداری، فنی و اقتصادی مختلفی استفاده شود كه یكی از مهم ترین ابزارهای اقتصادی در این زمینه نرخ گذاری آب است.نرخ گذاری و نظام تعرفه ای اصولی و عادلانه، هم می تواند به ایجاد واحدهای خودگران كارآمد و پاسخگو كمك موثر كند و هم چرخه مصرف غیر كارآمد و عدم تامین نیازهای تهیدستان را متوقف سازد (سازمان ملل متحد، ۱۹۹۱) اما باید دیگر ابزارهای مهم از جمله كنترلهای فیزیكی به منظور تحدید مصارف، روشهای فنی برای محدود كردن یا تغییر الگوی مصرف، سرمایه گذاری مستقیم یا سیساتهای مشوق سرمایه گذاری، آموزش و انگزیه سازی و ایجاد اصلاحات در سازمان بازار، نظام ضوابط و ساختار نهادی نیز توجه كافی نمود.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

تابستان گذشته شهر استکهلم پایتخت سوئد شاهد حضور ۱۵۰۰ کارشناس آب از ۱۴۰ کشور جهان بود. این کارشناسان، به مناسبت هفته جهانی آب، در پایتخت سوئد گرد آمدند تا مشکلات جهان را در این زمینه مورد بررسی قرار دهند. به همین مناسبت، بنیاد بین المللی مدیریت آب، نتیجه تحقیقاتی را منتشر کرد که ۷۰۰ کارشناس از سراسر جهان روی آن کار کرده اند. بر اساس همین تحقیقات، امروزه یک سوم انسان ها یا در مناطقی زندگی می کنند که در آن ها زیاده روی در مصرف، سبب کاهش آب های سطحی و خشکی رودخانه ها می شود و یا به آب سالم و کافی دسترسی ندارند. رییس بنیاد بین المللی مدیریت آب، در کنفرانس استکهلم گفت: «در سال ۲۰۰۰ پیش بینی شد که تا سال ۲۰۰۵ یک سوم جمعیت جهان با مشکل کمبود آب روبرو خواهد شد. اما تحقیقات ما نشان می دهد که وضعیت بسیار بدتر شده است: با توجه به بحران کمبود فزاینده آب در کشورهائی مثل هند، چین، آمریکا و مکزیک، نمی توانیم با مساله آب مثل گذشته برخورد کنیم.» مساله، از دید کارشناسان به کمبود طبیعی آب مربوط نمی شود، بلکه ناشی از نوع برخورد انسان ها با این ماده حیاتی است.
در کنفرانس جهانی استکهلم، Asit K. Biswas دانشمند کانادایی جایزه آب استکهلم را دریافت کرد. وی به پیش بینی هایی که می گویند در آینده، جهان شاهد جنگ بر سر منابع آب خواهد بود اعتقاد ندارد. بیسواز می گوید: «من به آنچه همکارانم پیش بینی می کنند و رسانه های گروهی با اشتیاق به نقل آن می پردازند، اعتقاد زیادی ندارم. تا آن جا که به آب مربوط می شود، حق با آن ها نیست. آب به اندازه کافی در جهان وجود دارد. حتی اگر در سال ۲۰۵۰ جمعیت جهان به ۱۰ میلیارد نفر برسد، باز هم آب کافی خواهد بود. در تمام مناطق جهان، اگر با آب عاقلانه برخورد کنیم، مقدار آن کافی خواهد بود.»

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

جایگاه اقتصاد آب

شبکه آب و فاضلاب کشور هر سال به ده هزار کیلومتر بازسازی نیاز دارد و همچنین ۲۷ هزار کیلومتر شبکه فاضلاب در حال از بین رفتن است که نیاز به تعمیر و نگهداری دارد.
به‌راستی برای حفظ و نگهداری و استفاده اصولی از آب چه کرده‌ایم و چه می‌خواهیم انجام دهیم؟ شهر تهران نزدیک به ۹۲۰۰ کیلومتر شبکه دارد که هر سال باید حداقل چهارصد کیلومتر آن بازسازی شود. با توجه به اینکه سال‌ها است این حرکت به تأخیر افتاده در حقیقت نیمی از این شبکه نیاز به تعمیر و بازسازی دارد.
● چه برنامه و هدفی برای نجات آب داریم؟
با توجه به بحران‌های خشکسالی در چند ساله اخیر، اهمیت عرضه تقاضا و نگهداری آب برای کلیه دست‌اندرکاران روشن گردیده است ولی تا رسیدن به سر منزل مقصود فاضله بسیار است. الگوبرداری غلط از روش‌های کشورهای صنعتی بدون توجه به شرایط اقلیمی ما را سر در گم کرده و به بیراهه خواهد برد.
شرکت‌های آب و فاضلاب با توجه به مشکلات عمده‌ای که از نظر کمیت و کیفیت آب دارند با حجم ثابت آب در حوضه‌های آبریز مواجه هستند و جهت تأمین و توزیع آب با ضرر و زیان عمده‌ای مواجه گردیده‌اند و با تصمیمات اشتباه برخی از مدیران دامنه اشتباهات وسیع‌تر شده و این شرکت‌ها با بحران‌های اقتصادی روبه‌رو هستند.
اقتصاد آب کمیت و کیفیت مدیریت آب را به یکدیگر پیوند می‌دهد و باعث به چالش کشیدن سیاستگذاری‌هائی که بر روی منابع آب و مدیریت تقاضا و مصرف وجود دارد و چگونگی تخصیص و توزیع اصولی آن را فراهم می‌کند، می‌شود.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

روش اقتصادی براین اساس است که توازني بین هزینه های ثابت لوله و هزینه انرژی وجود داشته باشد.

-با کاهش هد پمپ انرژی ذخیره بیشتری داریم .

-با افزایش قطر لوله هزینه اوليه بیشتر از درآمد می شود .

-توازن بین هزینه های ثابت و هزینه های انرژی پیدا می کنیم .

-یک گراف از نتایج فوق بدست می آید که قطر لوله براساس ماکزیم جریان انتخاب می شود .

در این روش مراحله اولیه زیر را باید انجام دهيم :

1-تعیین هزینه معادل برای خرید اندازه لوله ها ی موجود در بازار

2-تعیین هزینه انرژی سالانه برای پمپ

3-بالانس هزینه های سالانه برای لوله های مجاور

4-ترسیم یک گراف برای دبی های مختلف برای لوله های مجاور  روی یک کاغذ Log-Log

مرجع تخصصی آب و فاضلاب