مرجع تخصصی آب و فاضلاب

اتمسفر کره‏ زمین مانند شیشه‏ گلخانه، بخش زیادی از انرژی تابشی خورشید به کره‏ زمین را در خود نگهداری می‌کند که به این حالت، «پدیده‌‏ی گلخانه‌ای» (Green House Effect) گفته می‏شود. در این شرایط بخار ‌آب و دی‌اکسیدکربن نقش بسیار عمده ‌ای برای جلوگیری از میزان طبیعی خروج تشعشع نور خورشید به عهده دارند. با افزایش گازهای گلخانه ‏ای، پدیده‌‏ گلخانه ‌ای تشدید گردیده و سبب افزایش درجه حرارت کره‏ زمین می‏گردد.
افزایش گرما، باعث ایجاد تغییرات در میزان بارندگی کره‏ زمین، ذوب شدن سریع‏تر یخچال ‏ها و برف‏های مناطق قطبی و همچنین بخار شدن بیشتر آب رودخانه ها، دریاها و اقیانوس‏ ها شده و در نتیجه باعث افزایش بارندگی در بعضی از مناطق می‏شود که همین امر موجب زیادتر شدن سیل رودخانه ‏ها  شده است.

البته این روند در همه‏ی نقاط کره‏ زمین بصورت افزایش بارندگی عمل نمی‏کند. بررسی‏های انجام شده نشان می‏دهد با ادامه‏ی روند تشدید پدیده‏ گلخانه ‏ای، دمای کره‏ زمین تا سال 2030 میلادی، بین 0.5 تا 9 درجه دیگر گرم‏تر شده و در پی این افزایش دمای هوا، سالانه حدود 27 میلیارد مترمکعب از ذخایر آب شیرین تبخیر گردیده که این امر میزان دسترسی افراد به آب شرب را با مشکل مواجه می‌کند.

همچنین با گرم شدن دمای کره زمین، درصد بارندگی ‏های فصلی در برخی از مناطق از جمله جنوبِ آسیا، آفریقای شمالی، آمریکای مرکزی و کشور برزیل بطور چشمگیری کاهش می ‏یابد و قسمت ‏های زیادی از  جنگل‏های این مناطق نابود خواهند شد. ایجاد گرد و غُبار شدید، بروز قحطی، افزایش گرمازدگی و سرمازدگی نتیجه تغییرات اقلیمی بوده و از عوامل خطرزای سلامتی به شمار می‌روند.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

بحران آب در خاورمیانه: کاهش ۱۴۴,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ لیتری ذخایر آب شیرین غرب ایران، عراق، سوریه و ترکیه :
نتایج مطالعه جدیدی که با استفاده از داده‌های ماهواره‌های اندازه‌گیری گرانشی ناسا انجام شده، نشان می‌دهد که بخش‌های بزرگی از ناحیه کم آب خاورمیانه منابع آب شیرین خود را طی دهه گذشته از دست داده است.
به گزارش ناسا، دانشمندان دانشگاه کالیفرنیا ایروین، مرکز پروازهای فضایی گودارد ناسا، و مرکز ملی تحقیقات جوی آمریکا کشف کرده‌اند که طی یک بازه 7 ساله که از سال 2003 / 1382 آغاز شده است؛ بخش‌هایی از ترکیه، سوریه، عراق و ایران که در امتداد حوزه آبگیر رودخانه‌های دجله و فرات قرار دارند، 144 کیلومتر مکعب از کل ذخیره آب شیرین خود را از دست داده‌اند. (هر کیلومترمکعب معادل یک میلیارد مترمکعب و هر مترمکعب معادل هزار لیتر است، بنابراین 144 کیلومترمکعب معادل 144 میلیارد مترمکعب یا 144هزار میلیارد لیتر است) این میزان تقریبا معادل آب بحرالمیت (دریای مرده) در اردن است. به عقیده این دانشمندان، 60 درصد از این فقدان آب ناشی از استخراج آب زیرزمینی موجود در سفره‌های آب زیرزمینی منطقه است.
این یافته‌ها که قرار است مقاله آن در شماره این ماه مجله معتبر Water Resources Research منتشر شود، نتایج حاصل از یکی نخستین ارزیابی‌های جامع هیدرولوژیکی مربوط به ناحیه دجله-فرات-غرب ایران است. از آنجایی‌که به دست آوردن داده‌های زمینی در این مناطق دشوار است، استفاده از داده‌های ماهواره‌ای مانند داده‌های حاصل از ماهواره‌های دوقلوی آزمایش آب‌وهوایی و بازیابی گرانشی ناسا (GRACE) ضروری است. ماهواره GRACE تصویری جهانی از تغییرات منابع آبی تهیه می‌کند که ارزش بسیار گرانبهایی دارد؛ خصوصا زمانی‌که مشاهدات هیدرولوژیکی به طور مداوم به جمع‌آوری اطلاعات نمی‌پردازند و یا آنها را در خارج از محدوده مرزهای سیاسی در اختیار دیگران قرار نمی‌دهند.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

چند وقت پیش نماینده سازمان ملل متحد در ایران طی نشستی از بحران آب سخن گفت: ایشان اظهار داشت بحران آب بیش از هر جنگی جان انسان‌ها را می‌گیرد.
قاره آسیا خشک‌ترین و پرجمعیت‌ترین قاره جهان است. در همسایگی ایران کشور پاکستان با انبوهی از جمعیت زندگی می‌کند و در کنار آن بنگلادش و هندوستان از جمله کشورهای پرجمعیت جهان هستند که همواره از فقر آب سالم در رنج می‌باشند. همسایه دیگر ما در شرق کشور، افغانستان است که آنها نیز با فقر آب روبه‌رو هستند و می‌توان گفت علیرغم اینکه از وضعیت بارندگی بهتری برخوردار هستند ولی امکان استفاده بهینه از آب را ندارند و برای استفاده بیشتر از آب هر از چند گاهی با بستن آب رودخانه هیرمند مشکل مردم سیستان و بلوچستان را که از حقابه این رودخانه بهره می‌بردند کم می‌کنند و اما در غرب ایران، کشور ترکیه از وضعیت آبی بسیار خوبی برخوردار است و به سرعت در حال احداث سدهای مختلف برای مهار آب‌هائی است که از مرز این کشور به طرف کشورهای جنوبی مانند عراق، سوریه و در نهایت اسرائیل می‌رود.
ما هم در کشور عزیزمان در بندرانزلی سالانه بیش از ۱۸۰۰ میلیمتر بارندگی داریم و در شهرهای غربی کشور به‌ویژه شمال‌غرب آذربایجان و کرمانشاه وضعیت بارندگی بسیار خوب است و دامنه رشته کوه البرز و زاگرس از آب بسیار با کیفیت برخوردار می‌باشد که هرگوشه آن را شرکتی برای استحصال آب بطری شده گوارا، کارخانه‌ای را احداث کرده است. ولی مناطقی هم در کرمان داریم که محتاج یک لیتر آب برای کشاورزی، صنعت و رفع تشنگی هستند. در چند سال گذشته حرکت‌های بسیار خوب و ارزنده‌ای در شهرهای یزد، کرمان، رفسنجان، زاهدان، زابل، چابهار، بندر بستک و خمیر و... برای انتقال آب از یک حوضه به حوضه دیگر شد که از روند پیشرفت این فعالیت‌ها باخبر هستیم.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

ایران به‌عنوان کشوری با آب و هوای خشک و نیمه‌خشک، همواره با مشکل کمبود آب روبروست.یکی از مسائل مهم بخش مصرف آب مسئله آبیاری در کشاورزی است که در تولید محصولات مختلف با کیفیت مطلوب، اهمیت بسیاری دارد. از مشکلات این بخش، نفوذ آب ناشی از بارندگی و آبیاری به لایه‌های زیرین خاک و دور از دسترس ریشه گیاه است که به مشکل کمبود آب دامن می‌زند.بنابراین ارائه راه‌کارهائی در جهت بهینه‌سازی مصرف آب در کشاورزی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. یکی از پژوهشگران کشورمان در دانشگاه امیرکبیر، موفق به تهیه نوع جدیدی از ژل‌های موسوم به ابر جاذب (سوپر جاذب) شده است که با جذب آب و سپس دفع تدریجی آن کمک بسیاری به کاهش مصرف آب در هنگام آبیاری گیاهان می‌کند.
ابر جاذب‌ها چه موادی هستند و چگونه به آبیاری کمک می‌کنند؟
هیدروژن یا ابر جاذب‌های پلیمری به موادی گفته می‌شود که قادر به جذب آب بوده ولی در آب حل نمی‌شوند. پلیمرهای ابر جاذب، مواد صددرصد آلی هستند که قادرند به طریق فیزیکی و شیمیائی از ده‌ها تا هزاران برابر وزن خود آب یا محلو‌ل‌های آبی را جذب کنند. برخلاف موادی چون اسفنج که جذب آب در آنها فیزیکی است، جذب شیمیائی آب سبب می‌شود که آب مدت طولانی حتی تحت فشار در داخل این پلیمرها حفظ شود. علت جذب آب در این مواد گروه‌های آبدوستی است که در ساختار زنجیره‌های اصلی شبکه وجود دارد و علت عدم حلالیت آنها در آب به‌دلیل اتصالات عرضی بین زنجیرهاست که پلیمر را به شکل سه‌بعدی در می‌آورد. این خصوصیات باعث کاربرد وسیع این مواد در صنایع مختلف نظیر داروسازی، پزشکی، لوازم بهداشتی، کشاورزی شده و از مهمترین مصارف این مواد، کاربرد در آبیاری است.این ابر جاذب‌ها ابتدا به‌صورت پودر خشک هستند که به راحتی می‌توان آن را با خاک مخلوط کرد. این ذرات پودری در زمان بارندگی و آبیاری که آب وارد زمین می‌شود

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

خشکسالی هر چند سال یکبار به یادمان می‌آورد که سدسازی و مدیریت مبتنی بر عرضه آب با همه هزینه‌های نجومی و منابعی که برایش خرج کرده‌ایم پاسخگو نیست و همانا باید صرفه جویی کرد.
هر خشکسالی مهر باطلی بر رویکرد سازه‌ای و سدسازی به‌عنوان تنها راه حل مشکل آب می‌زند و ثابت می‌کند که مدیریت درست آب، اعمال مدیریت تقاضاست که بدون هزینه سرسام آور، با راهکارهای پیشنهادی سازمان ملل، با موازین توسعه پایدار، و با اصل ۴۴ قانون اساسی هماهنگ و سازگاراست.
اگر با نگاهی سبز به جریان اصل ۴۴ قانون اساسی در پیکره‌های گوناگون اداره جامعه بنگریم به نکات مهمی برخورد می کنیم. می‌گوییم نگاه سبز چون نگرشی است فراجناحی، صلح جو، عدالت خواه، و امانت دار که درزمان بهره برداری، حفاظت از سرزمین را نیز واجب می‌داند تا همانند گذشتگانمان آن را به سلامت تحویل نسل دیگردهد و آنان نیز بتوانند مانند ما از مواهب سرزمین بهره ببرند. نگاهی است ملی و فراگیر. پاسدار حقوق فردی و اجتماعی است. تلاش در راستای امنیت غذایی را وظیفه می‌داند.
نگاه سبز، توسعه را پایدار می‌خواهد نه برای برش زمانی یا بازه موقت. خوب که نگاه کنیم توسعه پایداری که سازمان ملل در گردهمایی سران زمین در ۱۹۹۲ ریودوژانیرو آن را به امضای سران کشورها رسانده، همانند نگاه گذشتگان ما اندیشمندانه، بلندمدت، صرفه جویانه، و حافظ سرزمین است که به دست مردم پی ریزی و تصمیم‌گیری می‌شود. توسعه پایدار در قانون اساسی ما و به ویژه در اصل ۴۴ تبلوری ریشه‌ای دارد.
اینک از چشم‌انداز اصل ۴۴ و توسعه پایدار، به پیکره‌های گوناگون اداره جامعه نگاه می‌کنیم و سپس سه پیکره را بررسی خواهیم کرد. هرجاکه اصل ۴۴ جاری است معیارهای زیر جلوه می‌نماید:
۱) هماهنگی با موازین اقتصادرفاه، تخصیص مؤثر و هزینه مؤثر
۲) هماهنگی با موازین صرفه جویی و پیشگیری از هدررفت منابع
۳) هماهنگی با موازین حفاظت از سرزمین و محیط زیست
۴) سازگاری با حقوق فردی و اجتماعی شهروندان
۵) سازگاری با منافع ملی
۶) سازگاری با دستورالعمل‌های توسعه پایدار،
۷) بالندگی و شکوفایی

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

کم آبی و پس لرزه های ناشی از آن بیش از هر موضوع دیگری کشور ایران را درسال ۸۷ تحت تاثیر خود قرار داده است. با گذشت ۴ ماه از سال ، طی ماه های اخیر بر اساس آمارهای موجود وضعیت ذخیره آب سدهای کشوردروضعیت هشدار قرار گرفته و به تبع آن تولید برق ، تا مین آب شرب شهرهای کوچک و بزرگ و روستاهای کشور و همچنین آب لازم برای کشاورزی در مناطق مختلف کشور از این بحران تاثیر پذیرفته اند. خشکسالی و کم آبی سال آبی ۸۶ و ۸۷ در منطقه و ایران یکی ازخشکسالیهای کم سابقه در دهه های اخیر ایران است.
ایران به دلیل قرار گرفتن در منطقه خشک و نیمه خشک جغرافیایی که دو سوم خاک کشور را فرا گرفته و بخش کوچکی از آن را جلگه های حاصلخیز تشکیل داده از جمله مناطقی است که طی سال های متمادی هر از گاهی با بحران خشکسالی مواجه بوده است.
به طوری که اگر بارندگی و بارش در سال آبی که از نیمه دوم سال آغاز شده و اواخر نیمه نخست سال بعد به پایان می رسد در حد کافی نباشد انواع و اقسام هشدارهای مربوط به آن از جمله جیره بندی و امثال آن به موضوع روز جامعه تبدیل می شود. در ماه های ابتدای نیمه دوم سال ۸۶ بسیاری از دستگاه های دست اندرکار در موضوع آب و خشکسالی خبر از سالی همراه با ۲۰ درصد کاهش بارندگی برای ایران داده بودند اما آمارهای اواخر بهمن به نحوی بود که ۲۵ درصد کاهش را نشان می داد و اسفندماه نیز خشک ترین ماه های سال در ۴۰ سال اخیر برای کشور رقم خورد تا به فاصله چند ماه بعد بسیاری از استان های ایران در مرز خشکسالی به سر برند.براساس آمارها، در مجموع سال آبی اخیر ۱۰۰ میلیارد مترمکعب کاهش بارش را نسبت به متوسط داشته ایم و کشور با ۲۰ میلیارد مترمکعب کاهش روان آب مواجه شده است.
از سوی دیگر با وجود کمبود میانگین بارندگی در کشور و وجود منابع آب معدود، دو برابر شدن جمعیت کشور طی چند سال گذشته، سرانه آب را در کشور افزایش داده است. بر این اساس طی دهه های اخیرانجام پروژه های سد سازی برای تامین آب و نیروی برق در کشور مورد توجه قرار گرفته و طی سال های گذشته دولت ها را واداشته تا منابع عظیمی از پول را در راه تامین این امر سرمایه گذاری کنند تا جاییکه ایران جزو سه کشور بزرگ سدساز منطقه قرار گرفته است.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

● کم آبی گریبان همه را می گیرد
مشکل آب به مناطق خاص محدود نمی شود و به یک مسئله جهانی مبدل شده است امروز بیش از ۵/۱ میلیارد نفر به آب سالم و کافی دسترسی ندارند و اگر بهبودی در این زمینه صورت نگیرد پیش بینی می شود تا سال ۲۰۴۰، دست کم ۵/۳ میلیارد نفر از مردم جهان با کمبود آب روبه رو شوند؛ یعنی تقریبا ۱۰ برابر سال ۱۹۹۵ . به این ترتیب تا سال ۲۰۵۰، دو سوم جمعیت جهان در مناطقی زندگی خواهند کرد که با کمبود مزمن و گسترده آب روبه رو هستند.
از آمارها روشن می شود که بسیاری از انسان ها برای رفع نیاز های ابتدایی خود به آب کافی دسترسی ندارند. میلیون ها نفر برای نوشیدن، شست وشو و آشپزی آب کافی در اختیار ندارند و وسعت این مشکل بی انتهاست و در بسیاری از مناطق وضع روز به روز وخیم تر می شود. آغاز این بحران هم اینک در چین، آفریقا، هند، تایلند، مکزیک، مصر و ایران نمایان شده است. رودخانه های اصلی دنیا شامل نیل در مصر، گنگ در جنوب آسیا، رود خانه زرد چین و کلرادوی آمریکا به شدت تهدید می شوند. حتی ۳۳ رودخانه اصلی انگلیس اکنون کمتر از یک سوم آب دارند. کاهش آب رود دانوب نیز به صنعت گردشگری و ماهیگیری صدمه زده است.
آب دریاچه چاد که منبع تامین آب برای بیست میلیون نفر در شش کشور شمال آفریقاست، در چهل سال اخیر نود و پنج در صد کاهش یافته است.جنگ بر سر آب طبق پیش بینی های یک دهه اخیر، در نقاطی همچون کشمیر در حال وقوع است. بخش گسترد ه ای از آب مصرفی پاکستان از مناطق کشمیر تامین می شود که هم اکنون تحت کنترل هند است. مشکلاتی چون خشکسالی دور ه ای و گسترش بیابان ها افزایش یافته و تشدید می شود.
با افزایش سن جمعیت و آسیب پذیری آن در برابر بیماری های عفونی، آب آلوده می تواند مشکلات جدی تری را به همراه آورد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

در سال‌ ۱۳۳۷ جمعیت‌ ایران‌ ۱۶ میلیون‌ نفر بوده‌ و الان‌ بیش‌ از ۷۰ میلیون‌ نفر است‌ در حالی‌که‌ میزان‌ آب‌ ثابت‌ مانده‌ اما به‌ همان‌ نسبت‌ آب‌ بیشتری‌ مورد نیاز است‌!
اختلافی‌ که‌ بین‌ استان‌های‌ یزد و اصفهان‌ برسر چشمه‌ زاینده‌رود رخ‌ داد، موضوعی‌ فراتر از یک‌ اختلاف‌ منطقه‌یی‌ و بین‌ استانی‌ است‌ و به‌ یک‌ بحران‌ بزرگ‌ ملی‌ و فراتر از آن‌ بین‌المللی‌ مربوط‌ است‌. براساس‌ گزارش‌ سازمان‌ ملل‌ در آینده‌یی‌ نزدیک‌ ۳۱ کشور جهان‌ با کمبود آب‌ مواجه‌ خواهند شد و از ایران‌ به‌ عنوان‌ یکی‌ از بزرگترین‌ کشورهای‌ درگیر بحران‌ آب‌ در آینده‌ نام‌ برده‌ می‌شود.
انتظار می‌رود تا سال‌ ۲۰۲۵ میلادی‌ بیش‌ از دو سوم‌ جمعیت‌ جهان‌ در شرایط‌ کمبود جدی‌ آب‌ قرار بگیرند و یک‌ سوم‌ بقیه‌ در شرایط‌ کمیابی‌ آب‌ زندگی‌ کنند. ۵۰ سال‌ دیگر عربستان‌ بطور کامل‌ از آب‌ تهی‌ خواهد شد.
طلیعه‌ بحران‌ هم‌ اینک‌ در چین‌، آفریقا، هند، تایلند، مکزیک‌، مصر و ایران‌ نمایان‌ شده‌ است‌. رودخانه‌های‌ اصلی‌ دنیا شامل‌ «نیل‌» در مصر، «گنگ‌» در جنوب‌ آسیا، رودخانه‌ «زرد» در چین‌ و «کلرادوی‌» امریکا بشدت‌ تهدید می‌شوند. حتی‌ ۳۳ رودخانه‌ اصلی‌ انگلیس‌ اکنون‌ کمتر از یک‌ سوم‌ گذشته‌ آب‌ دارند. کاهش‌ آب‌ رود «دانوب‌» نیز به‌ صنعت‌ گردشگری‌ و ماهیگیری‌ صدمه‌ زده‌ است‌.
در ایران‌ منبع‌ اصلی‌ آب‌ بارش‌ است‌ که‌ بطور طبیعی‌ سالانه‌ ۲۵۲ میلی‌متر یا ۴۱۳ میلیارد متر مکعب‌ بارش‌، سالانه‌ ۲۶۹ متر مکعب‌ است‌. این‌ میزان‌ یک‌ سوم‌ متوسط‌ بارش‌ جهان‌ ۸۳۱ میلی‌متر و یک‌ سوم‌ متوسط‌ بارش‌ آسیا ۷۲۲ میلی‌متر است‌. حدود ۳۰ درصد بارش‌ به‌ شکل‌ برف‌ و بقیه‌ به‌ شکل‌ باران‌ است‌. به‌ این‌ ترتیب‌ در حالی‌که‌ یک‌ درصد جمعیت‌ جهان‌ در ایران‌ زندگی‌ می‌کنند، سهم‌ ایران‌ از منابع‌ آب‌ تجدیدپذیر فقط‌ ۳۶ صدم‌ درصد است‌. از ۴۱۳ متر مکعب‌ بارش‌، سالانه‌ ۲۶۹ مترمکعب‌ به‌ اشکال‌ مختلف‌ از دست‌ می‌رود. ۲/۹۳ درصد از آب‌ باقی‌مانده‌ صرف‌ مصارف‌ کشاورزی‌ البته‌ به‌ شکلی‌ غیراصولی‌ می‌شود. ۷/۱ درصد به‌ صنعت‌ و معدن‌ اختصاص‌ می‌یابد و بقیه‌ به‌ مصارف‌ دیگر می‌رسد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب