مرجع تخصصی آب و فاضلاب

انواع شاخص هاي خشكسالي

1-  شاخص شدت خشکسالی پالمرPalmer Drought Severty Index: PDSI

اين شاخص در سال 1965 توسط palmer  ابداع شد و مفهوم اساسي آن بر اساس دما و بارش وهمچنين رطوبت خاك استوار مي باشد. اين شاخص در مقياس زماني ماهيانه به كار مي رود و فاكتور هاي اساسي مورد نياز جهت محا سبه اين شاخص شامل دما،بارش،رطوبت خاك و تبخيروتعرق طي محا سبه فرمولهاي فراوان و نسبتاً پيچيده مي باشد.

2-  شاخص ذخیره آب سطحی Surface Water Supply Index: SWSI

اين شاخص در سال 1982 توسطShafer وdezman   ارائه شد.و مفهوم اصلي آن همان مفهوم شاخص پالمر است با اين تفاوت كه در اين شاخص ذخيره آب موجود در برف مورد توجه و تاًكيد قرار گرفته شده است. اين شاخص نيز براي مقياس زماني ماهيانه به كار مي رود و فاكتورهاي اساسي هواشناسي و اقليمي مورد استفاده آن بارش و پوشش برف ميباشد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

سيل، خشكسالي، آلودگي،‌ تبخير و روند كند آبخيزداري هر سال حجم زيادي از آب را از دسترس ما خارج مي‌كند
كيمياي آب در سال‌هاي خشكسالي
ماييم و 400 ميليارد مترمكعب بارش، 74 ميليون نفر جمعيت و 270 ميليارد مترمكعب تبخير. ماييم و طبيعتي كه بايد چرخ زندگي‌مان در طول يك‌سال با 130 ميليارد مترمكعب آب بچرخد. آب براي كشور خشكي مثل ما كه درست روي كمربند خشك جهان ترسيم شده كيمياست؛ همان 400 ميليارد مترمكعب آبي كه از راه بارش سالانه عايدمان مي‌شود و با غفلت و سهل‌انگاري 270 ميليارد مترمكعبش را زير نور خورشيد بخار مي‌كنيم و هدر مي‌دهيم.

زندگي مردم يك كشور با تمام گياهان و جانوران و سفره‌هاي آب‌هاي زيرزميني‌اش با 130 ميليارد مترمكعب آب شبيه شعبده‌بازي است. تازه اگر اين ميزان آب نيز به هدر نرود و سالم و خالص بماند، چه رسد به اين كه مثل ما قدر آب‌هاي سالم و شيرين را ندانند و با دست خودشان حلقه محاصره بر منابع آب را تنگ‌تر از قبل كنند.

طبيعت ايران همزمان با چند مشكل مي‌جنگد، از يك‌سو با كمبود و هدررفت آب درگير است و از سوي ديگر پنجه در پنجه سيل و خشكسالي انداخته است، در اين ميان به خاطر بهره‌برداري‌هاي نادرست هر روز تراكم پوشش گياهي‌اش كمتر مي‌شود. تنك‌شدن پوشش گياهي نيز خودش بشدت سيلاب‌ها را افزايش مي‌دهد و خاك لخت كوبيده و سفت شده را در جذب آب حاصل از بارش ناتوان مي‌كند. براي همين سيل به راه مي‌افتد و خطر تكرار آن در سال‌هاي بعد به خاطر تخريب منابع طبيعي، فرسايش خاك، رعايت نشدن حريم رودخانه‌ها، گسترش شهرسازي، توسعه روستاها در مسير سيلاب، احداث زهكش،‌ورود فاضلاب‌ها به رودخانه‌ها و هدايت هرزآب‌ها به طرف رودها بيشتر مي‌شود.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

آب را به خاطر بسپار شرایط زیست محیطی با بروز پدیده خشکسالی سخت می شود

مصرف بی حد و حصر، آب را به «تشنگی» کشانده ایم و هنوز ادامه می دهیم. خشکسالی و کم آبی به تازگی ما را غافلگیر نکرده است چون اقلیم ما همیشه روزگار با کمبود آب مواجه بوده و خواهد بود. به عبارت دیگر ما عنصر آب مایه حیات را با اسراف، بدون هیچ نوع کنترل، حس مسئولیت پذیری و فرهنگ سازی در مصرف بهینه غافلگیر کرده و اینک با رفتار خود، در مضیقه آب قرار گرفته ایم. همچنان که پیش بینی می شود محصولات زراعی به ویژه از نوع دیم کاهش یابد.

اکنون ناگزیریم کمربندهای صرفه جویی را با غلبه بر افراط و بی خیالی، محکم ببندیم اگر طالب آنیم که با خشکسالی مقابله کنیم، آب همچون گذشته در سیستم لوله کشی خانه و مغازه و دشت و اداره و وزارتخانه و ... جریان مناسب داشته باشد.
مردم و متولیان امور از وضعیت و میزان آب کشور اطلاع جامع و کامل دارند و راهکارهای مقابله با خشکسالی را در صرفه جویی عمومی می دانند اما این سوال پیش می آید، دستگاه های مربوطه و مدیریتی تا چقدر فرهنگ سازی کرده اند؟ راه های مشهود همگانی در سراسر کشور در زمینه مصرف بهینه چه طور و چگونه بوده است؟... گرچه گفته شده تعدادی کتابچه حاوی راهنمایی و توصیه برای مردم چاپ شده است، اما چند در میلیون از مردم شهرنشین و روستانشین توانسته اند از این نوع کتابچه ها بهره مند شوند؟آیا اصلاً تبلیغی حداقل به حد تبلیغات خرید تنقلات، در رسانه ها انجام شده است؟
جای خالی فرهنگ سازی
کنار پیاده رو در حاشیه باغچه روبروی مغازه اش دقایقی است که به بدنه یک وسیله جا به جا کردن کالای سبک وزن، تکیه زده و با آشنایی گرم صحبت است.
پس از خداحافظی با او، به سراغ «عابد» مغازه دار و فروشنده وسایل تزئینی اتومبیل می روم. از او درباره علت عدم رعایت مردم در مصرف درست آب، برق و ... می پرسم. وی معتقد است که فرهنگ سازی کامل و فراگیر از طریق رسانه های جمعی و متولیان مربوطه صورت نگرفته ، در حالی که این یک ضرورت است.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

با توجه به شرایط اقلیمی خشك و نیمه خشك ایران و بروز مشكلات عدیده‌ای چون كم آبی در بسیاری از مناطق كشور، حفاظت خاك و آبخیزداری از سازنده‌ترین راهكارها برای مقابله با خشكسالی است.
آبخیزداری یكی از شیوه‌های نوین حفاظت آب و خاك، مهار و پخش سیلاب‌ها است كه باعث كنترل سیلاب‌های مخرب و نفوذ آب به داخل سفره‌های آب زیرزمینی می‌شود.
راهبرد اساسی كنترل سیلاب به تغذیه سفره‌های آب كمك می‌كند و موجب می‌شود كه قنات‌ها، چشمه‌ها و چاهها با تولید آب بیشتر بتواند زمین‌های كشاورزی بیشتری را به زیر كشت برده و در تولید محصولات غذایی بیشتر، نقش مهمی را ایفاء كنند.
این شیوه به ویژه در مناطق خشك، نیمه خشك و حواشی كویر كه معمولا هر از گاهی با جاری شدن سیلاب‌های مخرب با دبی لحظه‌ای بالا، مواجه هستند، بسیار مؤثر و راهگشا است.
یكی از ویژگی‌های سرزمین‌های خشك (نظیر ایران) دارا بودن و زیست‌ بوم‌های ناپایدار است كه درصورت خسارت دیدن ، ‌احیای آنها بسیار دشوار است.
بهره‌برداری از این گونه زمین‌ها، در دوره‌های خشكسالی، همانند دوره‌های فر اوانی رطوبت، نتایج مصیبت‌باری برای گیاهان، جانواران، خاك و ساكنان به همراه دارد كه با توجه به شرایط اقلیمی ایران، پیش‌بینی می‌شود تا بیست سال آینده كشور ما نه تنها مرحله تنش و فشار ناشی از كم آبی را تجربه می‌نكند بلكه با كاهش سرانه آب تجدید شوند.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

گرم شدن آب و هوای کره زمین و تغییر اقلیم یکی از مهم ترین مسایل زیست محیطی جهان است . مدت هاست که دیگر از برف و سرمای گذشته ها خبری نیست. برف کم می بارد و دوامی ندارد. رودها و چشمه ها پیوسته خشک می شود ، کشاورزی صدمه می بیند و بسیاری از مردم جهان با مشکل کمبود آب آشامیدنی روبرویند. کشور ما نیز با مسایل متعددی در این رابطه روبروست. شناخت هر چه بیشتر این مشکل به ما در اندیشیدن تمهیدی برای متوقف کردن روند گرمایش زمین و پیشگیری از عواقب آن یاری خواهد کرد.

55 میلیون سال پیش كره زمین یك سیاره گرمسیری بود. قطب شمال و جنوب وجود نداشت و سطح دریا ها 80 متر بالاتر از امروز بود. این شرایط برای حیات انسان مناسب نبود. در واقع این شرایط از بین رفت تا انسان توانست به وجود بیاید، اما اكنون بشر با دست خود این شرایط را دوباره شكل می دهد. این یكی از مهم ترین مسایلی است كه بشریت با آن روبروست اما حواس او بیشتر متوجه فوتبال است و تا این گونه مسایل حیاتی.

تاكنون درجه حرارت متوسط كره زمین 8/0 درجه اضافه شده است.ممكن است برخی فكر كنند كه 8/0 درجه افزایش چندان اهمیتی ندارد، اما باید توجه داشت كه در اینجا صحبت از درجه حرارت متوسط كره زمین است یعنی متوسط مجموع آن در همه نقاط كره زمین والا تغییر درجه حرارت در همه جا یكسان نیست. افزایش آن در خشكی بسیار بیشتر از دریا ها ، در عرض های جغرافیایی بالاتر بیشتر از نواحی استوایی، و در داخل قاره ها بیشتر از نواحی ساحلی آنهاست و لذا در برخی نقاط افزایش دما ممكن است بیش از ده درجه باشد. و بد نیست بگوییم كه تفاوت درجه حرارت متوسط كره زمین در عصر یخبندان ها، که آخرین آن حدود 12000 سال پیش رخ داده ، با آب و هوای كنونی تنها چند درجه بوده است. اكنون 200 نفر از دانشمندان جهان كه عضو گروه تحقیقات آب و هوایی سازمان ملل هستند برآورد می كنند كه درجه حرارت کره زمین تا پایان قرن حاضر بین 4/1 تا 6/5 درجه افزایش خواهد یافت و این یعنی فاجعه.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

وضعیت خشكسالی امسال بی ‌سابقه است. عجب جمله دردناکی! متاسفانه در چند سال اخیر کشور ما با موج جدی خشکسالی مواجه بوده است. اما این شرایط امثال شکل دیگری به خود گرفته است. وضعیت کنونی سدهای استان فارس و اصفهان نامطلوب است و کاهش بارش ها در استان فارس شرایط بحرانی را در این استان ایجاد کرده است که با توجه به کشت پاییزه و احتیاج کشاورزان، بر منابع آب زیرزمینی فشار مضاعفی وارد خواهد شد.

به گزارش خبرگزاری ایلنا،علیرضا الماسوندی مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب با اشاره به خشکسالی های اخیر در کشور گفت: صرفه جویی و توجه مردم به استفاده درست از منابع آب کشور می‌ تواند آثار خشکسالی را کاهش دهد.

وی کاهش حدود 70 درصدی نزولات جوی در سال آبی جاری در مقایسه با زمان مشابه پارسال را در 40 سال اخیر بی سابقه دانست و گفت: در پایان آبان ماه جاری میزان تجمعی بارش‌ها به 11 میلی متر رسیده که در 40 سال اخیر بی‌سابقه است.

الماسوندی آثار کاهش بارش را در حوضه های خلیج فارس و دریاچه ارومیه بیشتر عنوان کرد و گفت: امسال کاهش شدید بارش را در شش حوضه آبریز شاهد هستیم که حوضه‌ های خلیج فارس و دریاچه ارومیه کاهش بیشتری را ثبت کرده‌اند.

الماسوندی ادامه داد: سال گذشته بارش‌های کشور در پایان آبان ماه 35 میلی متر به ثبت رسیده بود و در دوره دراز مدت نیز 25 میلی متر بوده است.

وی مجموع بارش ها در استان ‌های کشور را نیز قابل تامل دانست و اضافه کرد: تنها استان‌های تهران و همدان در مقایسه با دوره دراز مدت افزایش ناچیز بارش (سه و چهار درصد) را داشته‌اند.

وی ادامه داد: روند نزولی بارش بر حجم آب موجود در سدهای کشور و نیز حجم ورودی به مخازن نیز تاثیرگذار بوده است.

وی سپس به وضعیت سد زاینده رود اشاره و تصریح کرد: در زمان کنونی آب سد زاینده رود برای مصرف شرب شهروندان مورد استفاده قرار می‌گیرد. الماسوندی ابراز امیدواری کرد: سال آبی جاری نیز با رعایت مصرف و استفاده بهینه از آب توسط مردم بدون بحران آبی سپری شود.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

مقدمه:

شاخص هاي خشكسالي مقادير متنابهي اطلاعات اقليمي و هيدرولوژي را مانند درجه حرارت، بارندگي، برف، جريان رودخانه ها و ساير منابع آبي را به كار ميگيرد تا تصوير جامعي از وضعيت خشكسالي و بطور منطقه اي، در غالب محدوده اي از اعداد بيان نمايد.

شاخص هاي متعددي وجود دارد كه گوياي وضعيت حشكسالي در منطقه اي باشد، هر چند كه هيچكدام بطور ذاتي نسبت به ديگري ارجحييت ندارند ولي بعضي از آنها در شرايطي بهتر عمل ميكنند. به عنوان مثال شاخص حشكسالي پالمر كه بطور گسترده اي در آمريكا و استراليا كاربرد دارد، در مناطق وسيع با همواري يكسان بهتر عمل مي كند تا مناطق كوهستاني و براي مناطق كوهستاني شاخص آبهاي سطحي معرف بهتري بوده است.

بسياري از طراحان طرح هاي آبي توصيه ميكنند كه وضعييت حشكسالي با چند شاخص بررسي گردد و تصميمات بر مبناي تنها يك شاخص اتخاذ نگردد. مجموعه شاخصهايي كه در اين بخش به آنها پرداحته خواهد شد، شاخص هايي هستند كه هم اكنون در بعضي كشورها كه خطر خشكسالي آنها را تهديد منمايد، مورد استفاده قرار ميگيرد.

درصد نرمال (Percent of Normal – PNI)

خلاصه: مقدار دراز مدت بارندگي /مقدار متوسط بارندگي ×100= PNI

مزيت: محاسبات بسيار ساده است و براي  براي آگاهي عموم از وضعيت خشكسالي در مقياس محلي و فصلي مناسب است

معايب: بسادگي تفسير غلطي را مي تواند به همراه داشته باشد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب