مرجع تخصصی آب و فاضلاب

مقاله کاربرد توالت های گودالی در شرایط اضطراری - مطالعه موردی : زلزله بم
محمدرضا دهقانی - کارشناس مسئول بهداشت محیط ، مرکز بهداشت استان فارس
حسین فرخ زاده - کارشناس ارشد بهداشت محیط و رئیس مرکز بهداشت شهرستان سپیدان
محمد مهدی امین (شناسه پژوهشگر - Researcher ID: ۳۷۳۸)
گروه بهداشت محیط ، دانشکده بهداشت ، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان
محمد قاسمیان - گروه بهداشت محیط ، دانشکده بهداشت ، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان
چکیده مقاله:
یکی از پارامتر های موثر در موفقیت یا شکست طرح های بهسازی در شرایط بلا ، انتخاب یک راهکار مناسب در مدیریت تجهیزات و وسایل مربوط به دفع مدفوع بخصوص در ساعات و روزهای اولیه پس از وقوع بلا و ایجاد شرایط اضطراری می باشد . عدم مشورت در طراحی با کسانی که مصرف کننده خدمات می باشند ، باعث عدم تمایل افراد به استفاده از این خدمات می گردد . بنابراین برنامه های دفع مدفوع در شرایط اضطراری نیاز به منابع و پشتیبانی های مدیریتی دارد و همواره کنترل این فرایند از سوی یک سازمان واحد ، و یا چند سازمان منسجم را می طلبد. زلزله 6/4 ریشتری بم موجب تخریب 80 درصد توالت های موجود در منازل گردید. دفع مدفوع بازماندگان در اطراف چادرها در مدت 24 ساعت اولیه بعد از وقوع حادثه و قبل از ورود اکیپ بهداشت محیط به منطقه ، علاوه بر ایجاد منظره بسیار ناخوشایند ، عامل بالقوه ای جهت شیوع اسهال ، کلرا (وبا) ، و تیفوئید بوده ، و به عنوان شایعترین عوامل بیماری و مرگ در شرایط بلا ، بازماندگان حادثه دلخراش بم را تهدید می نمود . استراتژی انتخابی اکیپ بهداشت محیط استان فارس ، دفع فاضلاب انسانی از طریق نصب توالت گودالی منفرد بود . زیرا الگوی زندگی خانه - باغ در بم مانع از اسکان بازماندگان در اردوگاه ، حداقل در ماههای اولیه بعد از حادثه می گردید. یک چشمه توالت گودالی در بم ، پس از حفر ترانشه ، بااستفاده از مواد اولیه ای همچون ، 2 شاخه لوله فولادی 6 متری ، یک سره گالوانیزه ، یک پالت چوبی 120×120 سانتیمتری ، 2 عدد الوار چوبی دو متری ، و 10 مترمربع برزنت در مدت زمانی کمتر از 15 دقیقه قابل نصب بود . نصب و راه اندازی سریع تعداد 600 چشمه از این توالت بعنوان یک روش کار آمد مدیریت فاضلاب در ساعات و روزهای اولیه بعد حادثه چنان مشهود بود که یک NGO اسپانیایی، داوطلب مشارکت 50 درصدی در ساخت بیش از 100 چشمه دیگر از این نوع توالت در شهر بم گردید . هدف از این مقاله مطالعه موردی مدیریت دفع مدفوع در ساعات ، روزها و ماههای اولیه بعد از وقوع زلزله بم و سپس انتقال تجربیات حاصله در زمینه برنامه ریزی و ساخت توالت های گودالی منفرد در زلزله بم به سایر استان های کشور در جهت آمادگی قبل از وقوع بلا می باشد . نتایج این مطالعه موردی نشان داد که از بین روش های متنوع دفع مدفوع در شرایط اضطراری ، توالت گودالی منفرد به سبب سهولت و سرعت نسبی ساخت و نصب یکی از بهترین روش ها برای مقابله سریع و موقت ( پریود چندین ماهه تا کمتر از یکسال پس از زمان وقوع شرایط اضطراری ) با مشکلات ناشی از دفع غیر اصولی مدفوع و مدیریت صحیح اقدمات بهسازی محیط در زلزله بم تجربه موفقی را بر جای گذاشته است . بنهر می رسد اداره کل بهداشت محیط و حرفه ای وزارت بهداشت می تواند بعنان ستاد هماهنگ کننده ، نقش با اهمیتی را در جمع آوری تجربیات موجود در این زمینه در سطح کشور ، هماهنگ نمودن انها ، و نهایتا معرفی یک یا چند الگو برای ساخت لوازم اولیه توالت ها به تعداد لازم قبل از وقوع شرایط بحرانی در کلیه استانها ، ایفا نماید. اگر چه تشکیل یک ستاد برون سازمانی متشکل از اداره کل بهداشت محیط و حرفه ای با نمایندگان استانی آن ( محوریت ستاد ) ، مراکز هلال احمر ، و شهرداری ها نیز می توانند دامنه عملکرد بالاتر و موفق تری داشته باشد.
کلیدواژه‌ها:
بلایا ، دفع فاضلاب ، توالت گودالی ، زلزله بم

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

مقاله تخلیه فاضلاب به دریا گزینه مطلوب برای دفع فاضلاب شهری در مناطق ساحلی
افشین تکدستان - عضو هیات علمی دانشگاه جندی شاپور اهواز و دانشجوی دکتری مهندسی عمران محیط زیست دانشگاه تهران
ناصر حاجی زاده - عضو هیات علمی دانشکده محیط زیست تهران و مسئول مرکز اقیانوس شناسی تهران
نعمت ا... جعفرزاده - مدیر گروه و عضو هیات علمی گروه مهندسی بهداشت محیط ، دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز
چکیده مقاله:
در شهرهای ساحلی دفع فاضلاب خام شهری یا پساب تصفیه مقدماتی به داخل دریا و اقیانوس از نظر اقتصادی به صرفه تر از تصفیه ثانویه فاضلاب می باشد. در این روش ، فاضلاب به وسیله لوله هایی در فاصله ای دور از ساحل در ته دریا در چند نقطه توسط دیفیوزر تخلیه می گردد. امروزه بسیاری از محققان و صاحب نظران ، گزینه تخلیه به دریا را برای شهرهای ساحلی در مقایسه با سایر روش های تصفیه ، گزینه مطلوب می دانند . هدف از ارائه این مقاله معرفی این گزینه به عنوان یک روش دفع فاضلاب و ملاحظات اساسی در طراحی آن با توجه به خصوصیات مختلف دریا از قبیل شوری ، دانسیته ، درجه حرارت ، لایه بندی و نوع جریان می باشد. به علاوه طراحی این سیستم در شرایط بحرانی که فاقد جریان مناسب است و لایه بندی حرارتی نیز وجود دارد مرور می گردد. این تحقیق با استفاده از مطالعات کتابخانه ای ، جستجوی اینترنتی و ملاحظات سازه ای در کشورها و شهرهای ساحلی مختلف جهان به دست آمده است . همچنین طراحی این سازه در بحرانی ترین شرایط دریایی مورد بررسی قرار گرفته است . در این روش دفع ، علاوه بر این که فاضلاب تحت شرایط ترقیق اختلاط و پارامترهای طبیعی تصفیه می گردد ، مناطق حساس ساحلی که به منظور شنا و فعالیت های ماهی گیری به شمار می رود از آلاینده های مختلف در امان می باشند. معمولاً هیچ استانداردی برای خروجی فاضلاب از دیفیوزرهای تخلیه از نظر پارامترهای BOD, DO ، کلیفرم و مواد مغذی در منطقه اختلاط اولیه وجود ندارد. هنگامی که فاضلاب توسط فاضلابروها وارد دریا می گردد ، بسته به خصوصیات و پارامترهای دریایی نظیر لایه بندی حرارتی ، لایه بندی شوری ، لایه بندی دانسیته و جریانات دریایی و پارامترهای طراحی ترقیق و اختلاط اولیه که تحت کنترل طراح است تصفیه می گردد.
کلیدواژه‌ها:
دریا ، طراحی آتفال ، دفع فاضلاب ، اختلاط اولیه، ترقیق ، محیط زیست

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

مقاله بررسی سازه آتفال (Outfall) بعنوان گزینه مطلوب جهت دفع فاضلاب شهری به داخل دریا در شهرهای ساحلی و مبانی طراحی آن
افشین تکدستان - عضو هیئت علمی دانشگاه و دانشجوی دکترای مهندسی عمران محیط زیست دانشگاه
حاجی زاده - عضو هیئت علمی دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران و مسئول مرکز اقیانوس ش
نعمت الله جعفرزاده - مدیرگروه مهندسی بهداشت محیط دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی اهوا
چکیده مقاله:
در شهرهای ساحلی دفع فاضلاب خام شهری یا خروجی تصفیه مقدماتی به داخل دریا و اقیانوسها از نظر اقتصادی مقرون به صرفه تر از تصفیه ثانویه می باشد. در این روش فاضلاب، بوسیله لوله هایی بنام آتفال در فاصله ای دور از ساحل در ته دریا در چند نقطه توسط دیفیوزر تخلیه می گردد امروزه بسیاری از محققان و صاحبنظران آتفال ها را برای شهرهای ساحلی در مقایسه با سایر روشهای تصفیه، گزینه مطلوب می دانند. هدف از ارائه این مقاله معرفی آتفال ها بعنوان یک روش دفع فاضلاب و ملاحظات اساسی در طراحی آن با توجه به خصوصیات مختلف دریا از قبیل شوری، دانسیته، درجه حرارت، لایه بندی و انواع جریانات می باشد. بعلاوه طراحی این سیستم در شرایط بحرانی که فاقد جریانات دریایی (0=u) است و لایه بندی حرارتی نیز وجود دارد مرور می گردد .
کلیدواژه‌ها:
دریا، طراحی آتفال، دفع فاضلاب، اختلاط اولیه، ترقیق و محیط زیست.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

مقاله مقایسه بررسی وضعیت دفع فاضلاب و کیفیت پساب خروجی در بیمارستانهای دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در سال 1377
منیره مجلسی نصر - دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
چکیده مقاله:
با توجه به خطرات ناشی از فاضلابهای بیمارستانی و عدم توجه به دفع صحیح اینگونه فاضلابها در شهر تهران و کل ایران، به نظر می رسد که بررسی چگونگی دفع فاضلابهای بیمارستانی از اهمیت شایانی برخوردار است. در این تحقیق سعی شده است تا به بررسی کیفیت پساب خروجی بیمارستانهای زیر نظر دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در سال 1377 پرداخته شود. این بررسی در 12 بیمارستان به روش توصیفی انجام گرفت. در این تحقیقات نحوه دفع فاضلاب بیمارستانی و میزان کارایی دستگاه تصفیه در بیمارستانهایی که دارای سیستم تصفیه فاضلاب بودند بررسی شد. نمونه برداری در سه نوبت به طور تصادفی در فصول مختلف و در هر نوبت سه بار از فاضلاب خام و پساب خروجی بعمل آمد. پارامترهای BOD، COD، SS ، کلیفرمها و تعداد کیست تخم انگلهای ژیاردیا و اسکاریس در این نمونه ها مورد مطالعه قرار گرفتند.بررسی نشان داد فقط 5 بیمارستان (مسیح دانشوری- مفید، امام حسین، مدرس و مهدیه) دارای تصفیه خانه فاضلاب به روش هوادهی و لجن فعال می باشند. میزان پارامترهای مورد بررسی در پساب خروجی کلیه بیمارستانها اگرچه در مقایسه با پساب خروجی کاهش یافته است ولی میزان آن از حد استاندارد بالاتر می باشد. در این میان تصفیه خانه بیمارستان مسیح دانشوری به نسبت از کارایی بیشتری برخوردار است زیرا میزان کاهش شاخص آلاینده ها در فاضلاب خروجی نسبت به فاضلاب خام چشمگیر است. مقدار کلیفرمها در نمونه ها بیش از 2400 عدد می باشد که از حد استاندارد (1000 در 1000 میلی لیتر بیشتر است).هیچیک از تصفیه خانه ها به جز بیمارستان مسیح دانشوری توانایی حذف انگل ژیاردیا را نداشته است. تخم اسکاریس در پساب خروجی بعضی از بیمارستانها یافت نشد که ممکن است به علت سنگین بودن جرم و ته نشینی آنها باشد. به طور کلی تصفیه خانه های فاضلاب بیمارستانهای مذکور بازده مناسبی نداشته و نتایج بدست آمده از این تحقیق حاکی از وضعیت اسفناک دفع فاضلاب در بیمارستانهای تهران می باشد.
کلیدواژه‌ها:
دفع فاضلاب- فاضلاب های بیمارستانی- بیمارستانهای تهران

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

مباني هيدروليكي شبكه جمع آوري فاضلاب

اساس محاسبات جمع آوري فاضلاب در اين طرح رابطه مانينگ
ضريب n بستگي به جنس فاضلابروها دارد و تغييرات عمق جريان اثر محسوسي در مقدار آن ندارد. اين ضريب براي فاضلابروها بين 0.01 تا 0.015متغيراست.

براي اين كه شبكه فاضلاب بتواند در دوره بهره برداري كارآئي لازم را داشته باشد لازم است از يك سو ته نشين مواد معلق سبب گرفتگي فاضلابروها نشود و از سوي ديگر مواد معلق سخت مانند شن و ماسه موجب فرسايش كف فاضلابروها نگردد براي جلوگيري از بروز موارد ياد شده، رعايت تمهيدات فني زير در طراحي شبكه فاضلاب ضروريست.

 - سرعت حداقل

با تكيه بر نتايج حاصل از آزمايشات مختلف و با توجه به وزن مخصوص مواد آلي موجود در فاضلاب، حداقل سرعت لازم براي جلوگيري از ته نشيني اينگونه مواد در فاضلاب حدود 0.3متر در ثانيه و حداقل سرعت لازم براي جلوگيري از ته نشيني مواد معلق معدني مانند شن و ماسه حدود 0.6تا 0.75متر در ثانيه مي باشد.

البته محاسبه و تعيين حداقل سرعت موجود در فاضلابروهاي شهرها و كنترل آن مسئله بسيار مهم و پيچيده اي است زيرا به علت نوسانهاي توليد فاضلاب ممكن است در ساعتهايي از شب سرعت واقعي در برخي از فاضلابروها نزديك به صفر رسيده و ته نشين شدن مواد معلق در آن اجتناب ناپذير گردد. ولي بايد در ساعتهايي از روز سرعت جريان در آن به اندازه اي زياد شود كه مقطع لوله، دست كم براي يكبار در شبانه روز پر گردد و مواد ته نشين شده شسته شوند، كه در اين طرح با استفاده از نتايج آزمايشگاهي و تجارب موجود كوشش مي شود تا حداقل سرعت ياد شده در فاضلابروها رعايت گردد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

مقدمه :
مسئله بيرون راندن فاضلاب از محيط زيست انسان از زماني به وجود آمد كه مردم به زندگي گروهي روي آوردند . با پيدايش شهرها و گسترش شبكه هاي آبرساني انسان براي پاكسازي و پاك نگهداري زندگي خويش ، بيرون راندن پساب هاي به دست آمده را پسنديده و لازم ديد . پس از پيشرفت تكنيك شبكه هاي آبرساني ساختن شبكه هاي دفع فاضلاب ها نيز مورد توجه قرار گرفت .
قديمي ترين كاناليزاسيون را مي توان در آثار تمدن هنديان مشاهده نمود . در اين آثار كه تاريخ آن ها به حدود 7000 سال پيش نسبت داده مي شود . باقيمانده فاضلابروهايي با ديواره آجري و يا سفالي براي هدايت فاضلاب هاي خانگي ديده مي شود .
در خرابه هاي شهر بابل و نينوا نيز در جزيره كرت آثاري از مجراهاي فاضلاب و آبريزگاههاي همگاني ديده شده اند . در شهرهاي يونان و رم قديم آثار فاضلاب روهايي به قطرهاي 2 تا 3 متر ديده مي شوند كه ساختمان آن ها را به 2000 سال قبل از ميلاد نسبت مي دهند . در اورشليم آثار كانالهاي هدايت فاضلاب به بيرون شهر و جمع آوري آن در درياچه هاي فاضلاب و حتي استفاده از فاضلاب به عنوان كود در كشاورزي ديده شده است كه تاريخ ايجاد آن به حدود 3000 سال پيش مي رسد . در شهر بمبئي باقيمانده گندابروهايي مشاهده مي شود كه ساختمان آن ها را به محدود 1900 سال پيش مربوط مي دانند .
تاحدود يك صد سال پيش گندابروها و به ويژه كانال هاي فرعي فاضلاب به صورت روباز ساخته مي شدند . بعد از آشكار شدن اثر اين قبيل كانال ها در بخش بيماري هاي واگير ، كوشش به عمل آمد كه تمام گندابروها و فاضلابروها در زير زمين ساخته شوند . قرار گرفتن فاضلابروها در زير زمين موجب شد كه در پائين رفتن سطح آب زيرزميني تاثير نيكويي بنمايد و اين خاصيت نيز جزء محاسن شبكه هاي جمع آوري فاضلاب قرار گيرد .
كانال هاي اصلي شبكه جمع آوري فاضلاب ( اگو ) براي اولين بار در سال 1789 ميلادي در شهر پاريس به طول 36 كيلومتر ساخته شدند .
شهر لندن پس از كشتاري كه بيماري وبا در آن انجام داد و طي آن 25 هزار نفر تلف شدند در سال هاي 1832 تا 1848 داراي شبكه زيرزميني جمع آوري فاضلاب شد .

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

Sewerage Network

این نرم افزار بوسیله زبان قدرتمند Visual Basic  پیاده سازی شده واصولا جهت طراحی وانجام محاسبات هیدرولیکی شبکه های جمع آوری فاضلاب شهری مورد استفاده قرار می گیرد و از نظر وسعت وجمعیت شهر فاقد محدودیت است که این موضوع بصورت عدم محدودیت در تعداد خطوط اطلاعات ورودی جلوه گر می شود

اطلاعات ورودی این نرم افزار از یک فایل متنی خوانده می شود که می تواند به صورت دستی و یا به کمک  نرم افزارSewerage Utility  تهیه شود. 
اطلاعات خروجی این نرم افزار به دو صورت می تواند ارائه شود:
1. به صورت یک فایل متنی
2.  به صورت جداول در محیط Microsoft Word
 برنامه قادر میباشد بعد از انجام محاسبات هیدرولیکی، طولانی ترین مسیر را شناسایی و نیز شاخه ها و زیرشاخه های مربوطه را شناسایی و شماره   گذاری کرده و پروفیل طولی مربوط به هر مسیر را در نرم افزار Auto Cad 2000 به طور اتوماتیک تنظیم کند.برنامه قادر میباشد بعد از انجام محاسبات هیدرولیکی، طولانی ترین مسیر را شناسایی و نیز شاخه ها و زیرشاخه های مربوطه را شناسایی و شماره گذاری کرده و پروفیل طولی مربوط به هر مسیر را در نرم افزار  Auto Cad 2000  به طور اتوماتیک تنظیم کند.
 
قابلیتهای Sewerage Network در انجام محاسبات هیدرولیکی:

در این برنامه، ورود اطلاعات در چهار بخش جداگانه و به شرح زیر صورت می پذیرد، هر یک از اطلاعات ورودی به ترتیبی که عنوان خواهد شد در زمره قابلیت های برنامه محسوب می گردند ( هر چند ورود اطلاعات بخش سوم در غالب نرم افزارهای طراحی شبکه های جمع آوری فاضلاب شهری از ساختار تقریبا یکسانی پیروی می نمایند).

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

روش پايپ جكينگ و ميكروتونلينگ چيست ؟

مزاياي استفاده از آن كدام است؟

براي نخستين بار كلكتور فاضلاب  خيابان شريعتي شهر اصفهان به روش پايپ جكينگ و ميكروتونلينگ در حال اجراست.
روش پايپ جكينگ و ميكروتونلينگ از روشهاي جديد لوله گذاري در دنيا به شمار مي رود كه در آن نيازي به حفر ترانشه نيست و به همين دليل آسفالت معابر و خيابانها تخريب نمي شود و هيچ گونه مزاحمت ترافيكي براي شهروندان ندارد

مطلبي كه در ادامه مي آيد شرح كاملي است از چگونگي اجراي كلكتور فاضلاب به روش پايپ جكينگ و ميكروتونلينگ و مزاياي استفاده از آن كه اميدواريم مورد توجه كارشناسان فن قرار گيرد

(-1 روشهاي اجراي شبكه فاضلاب:

به طوركلي دو روش عمده براي نصب شبكه هاي فاضلاب در سطح شهر وجود دارد . روش اول كه بسيار متداول مي باشد روش ترانشه باز بوده و روش دوم روشهاي بدون حفر ترانشه مي باشد . يكي از روشهاي اجراي شبكه بدون حفر ترانشه ، احداث نقب هاي سنتي بوده و روش ديگر استفاده از دستگاههاي حفار ميكروتونل و پايپ جكينگ است . استفاده از تجهيزات ميكروتونلينگ و پايپ جكينگ داراي نكات برجسته اي بوده كه عمده موارد آن به شرح زير مي باشد :

(1-1نداشتن مزاحمت ترافيكي در منطقه اجراي عمليات
(2-1 نداشتن مزاحمت اجتماعي براي مردم و جلوگيري از ايجاد آلودگي هاي زيست محيطي و گردوخاك
(3-1 امنيت كامل ترافيكي و مردمي در محدوده خيابانهاي اجراي طرح ( در اين روش بدليل عدم حفاري ترانشه خطر سقوط اتومبيل ها و مردم به محل نصب لوله از بين رفته و ريزش خاك و ديواره هاي ترانشه و متعاقبأ تأسيسات شهري وجود ندارد (
(4-1 عدم تخريب آسفالت خيابانها و حفظ اموال عمومي
(5-1 حفظ يكدستي و يكنواختي سطح آسفالت سواره روها و جلوگيري از آسيب به سيستم تعليق و جلوبندي خودروها و حفظ سرمايه هاي ملي
(6-1 برقراري و رواني امور جاري كسبه محلي و جلوگيري از ايجاد خسارت به كسب روزمره آنها
(7-1 حفظ بافت طبيعي خاك به دليل حفاري در ابعاد مورد نياز لوله و جلوگيري از نشستهاي  بعدي

مرجع تخصصی آب و فاضلاب