مرجع تخصصی آب و فاضلاب

مقاله مهندسی فاضلاب در مناطق زلزله خیز
محمد فمیمی نیا - عضو هیئت هلمی و سرپرست دفتر پژوهش و ارتباط با صنعت دانشگاه علوم پزشکی ق
چکیده مقاله:
تاسیسات فاضلاب از مجموعه تاسیسات زیربنایی است که از یک طرف هزینه و مشکلات احداث و راهبری آن در مقایسه با سایر تاسیسات زیربنایی نظیر آب، برق، گاز و تلفن بیشتر است و از طرف دیگر مدیریت آن نیز به لحاظ ارتباط نزدیک این تاسیسات با سلامتی ، بهداشت و آسایش افراد جامعه و حفاظت ازمحیط زیست از اهمیت ویژه و بالایی برخوردار است. تخریب تاسیسات فاضلاب در هنگام وقوع بلایای طبیعی مثل زلزله علاوه بر خسارات اقتصادی موجب بروز مخاطرات بهداشتی و اخلال در امداد و کمک رسانی خواهد شد. از این رو کارگیری ضوابط و استانداردهای ویژه در انتخاب ، طراحی و اجرای بخش های مختلف تاسیسات فاضلاب اعم از لوله کشی داخل ساختمان اتصالات ، انشعابات، شبکه جمع آوری و خطوط انتقال و تصفیه خانه به منظور تامین حداکثر ایمنی و مقاومت در برابرحوادث غیر مترقبه نظیر زلزله خصوصا در مناطق با خطر زلزله بالا و آسیب پذیر امری ضروری او اجتناب ناپذیر است. آنچه در رابطه مقابله با خطرات زلزله در تاسیسات فاضلاب مطرح است انتخاب و ساخت سیستمی است که در کنار سایر مزایای فنی و اقتصادی به کارگرفته شده و مقاومت در برابر خصوصیات زلزله خیزی منطقه در مرحله امداد و بازسازی نیز استفاده از آن با کمترین دشواری میسر باشد. مدریت اصولی و صحیح فاضلاب در مناطق زلزله خیز در سه مرحله جدای قبل ازوقوع زلزله ، مرحله امداد و مرحله بازسازی و نوسازی مطرح می شود. به منظور پیشگیری ازتخریب و مقاومت تاسیسات فاضلاب در برابر خطرات زلزله باید تمهیدات لازم در انتخاب نوع سیستم جع آوری و فرایند تصفیه ، شیوه طراحی ، انتخاب نوع و جنس مصالح ، متعلقات و تجهیزات مورد استفاده و ساخت تاسیسات اندیشیده شود. علاوه بر این در مرحله امداد نیز لازم است ضمن مشخص کردن نقاط آسیب دیده سیستم اقدامات اضطراری نظیر ساخت تاسیسات موقت جمع آوری و دفع بهداشتی فاضلاب به مورد اجرا گذارده شود. در دوره بازسازی و نوسازی نیز به بررسی دقیق وضعیت تاسیسات برآورد میزان دقیق خسارات وارده، تدوین برنامه تعمیر یا بازسازی و راه اندازی مجدد سیستم پرداخته می شود. در این مقاله به طور مفصل اقدامات لازم در هر سه مرحله فوق الذکر تشریح شده است.
کلیدواژه‌ها:
مهندسی فاضلاب ، مناطق زلزله خیز ، بهداشت محیط

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

● مقدمه
بسیاری از بیماری‌های واگیردار و نیز برخی از بیماری‌های غیر واگیر می‌توانند از طریق محیط به انسان منتقل شوند. در فرایند ابتلای انسان به بیماری‌هایی كه محیط در آنها نقش دارد، می‌توان سه ركن اساسی “منبع” ، “نحوه انتقال” و “حساسیت فرد” را مورد تجزیه و تحلیل قرار داد. این سه ركن به صورت یك ساختار زنجیره ای در اشاعه بیماری‌ها و عوارض زیست محیطی دخیل هستند. گرچه كنترل و حذف یك بیماری با منشاء، محیطی با حذف هر یك از این اركان ممكن است، ولی راهبرد اساسی بهداشت محیط ایجاد موانع متعدد در هر یك از این اركان است. این ایده به فلسفه ایجاد “موانع چندگانه” در سازگان یك بیماری موسوم است. این موانع چندگانه سرانجام شیوه مطمئن و موثری در مهار و پیشگیری بیماری‌های منتقله از محیط در اختیار خواهد گذاشت. در كنترل یك بیماری منتقله از محیط می‌توان به طور نظری راهكارهای مختلفی جهت مهار و حذف بیماری طراحی كرد. دیدگاه راهبردی بهداشت محیط در كنترل بیماری‌ها، ‌ایجاد و گسترش موانع متعدد در مسیر یك بیماری است در برقراری این موانع چندگانه همواره ملاحظات اقتصادی و هزینه - اثربخشی مهمترین عوامل خواهند بود. ذیلا به شرح و بسط معیارهای سه ركن مذكور كه نهایتا هدف كنترل و پیشگیری از بیماری‌های منتقله توسط محیط را دنبال می‌كنند، خواهیم پرداخت.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

حصبه یا مطبقه یک بیماری عفونی است که متآسفانه در کشور ما خیلی زیاد دیده می شود بطوریکه ما در برابر هر تب طولانی ابتدا بفکر آن می افتیم .
▪ علت : میکروب حصبه در آبهای گل آلود تا یکماه و در یخ تا ۳ ماه زنده میماند ، در اثر گرمای ۶۰ تا ۱۰۰ درجه بزودی بیجان می شود و بخصوص نور آفتاب بسرعت سبب انهدام میکروبهای حصبه می شود . در برابر خشکی هم مقاومت دارد ( تا دو ماه )
● علل آماده کننده و همه گیر شناسی :
حصبه ممکن است بشکل تک گیر یا همه گیر درآید در فصل پائیز و تابستان بیشتر بصورت همه گیر در میآید ، این همه گیری بخصوص در اجتماعات مانند سربازخانه ها و مدارس دیده می شود .
این بیماری متأسفانه در کشور ما در تمام فصول فراوان است ولی ما آمار صحیحی در تمام کشور از شیوع این ناخوشی نداریم . از آمار بخش عفونی چنین برمی آید که تعداد بستری شدگان در تابستان و پائیز بیشتر است .
در زمان جنگ که تمام شرایط بالا جمع است کثرت این مرض قابل ملاحظه است . افراد غریب و تازه وارد که بمناطق آلوده وارد میشوند بیشتر از افراد بومی مبتلا میگردند ، کم شدن ترشح معده هم در آلودگی مؤثر است زیرا شیره معده ضدمیکروب قوی است و میتواند در موقع ورود میکروب را بیجان سازد .

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

آب آشامیدنی و بهداشت آن
خواص آب آشامیدنی
آلودگی های آب بسیار متنوع هستند و از منابع مختلف به راه های گوناگون وارد آن می شوند. علت ایجاد آلودگی هر چه باشد آب را هنگامی «آلوده» می نمامیم که میزان مواد خارجی موجود در آن به اندازه ای باشد که استفاده از آن سبب بروز اثرات زیان آور گردد.
برخی از ویژگی های آب آشامیدنی سالم بشرح زیر است:
1. درجه حرارت
آب زیاد سرد اثرات بدی بر دستگاه گوارش انسان می گذارد و آب با درجه حرارت زیاد، حالت بی مزگی دارد و گوارا نیست مناسب ترین درجه حرارت برای آب بین 12 - 8 درجه سانتی گراد می باشد.
2. رنگ
آب آشامیدنی باید بی رنگ باشد و در عمق زیاد، رنگ آبی مایل به سبز زلالی را داشته باشد. چنان چه آبی دارای نمک های آهن باشد رنگ آن متمایل به قرمز، اگر دارای نمک های منگنز باشد رنگ قهوه ای متمایل به سیاه دارد. زردی آب نشانه وجود ترکیبات گیاهی و اسید های آلی یا وجود خاک رس می باشد. در حالی که سبزی آب نشانه وجود گیاهانی از قبیل آلگها و جلبک ها می باشد.
3. کدورت
کدورت آب اغلب بدلیل وجود مواد معلق و کلوئدی در آن است. کدورت زیاد آب باعث می شود که گندزدایی آب تأثیر چندانی نداشته و باکتری ها در آن رشد کنند. همچنین کلر بیشتری برای ضد عفونی کردن باید مصرف گردد. بنابر این هر چه کدورت آب پایین تر باشد بهتر است.
4. بو
آب آشامیدنی باید بدون بو باشد. بوی آب عمدتاً مربوط به وجود مواد آلی می باشد. بعضی از بو ها بدلیل آلودگی صنعتی است و بعضی دیگر بعلت افزایش فعالیت بیولوژیکی است مانند هنگامی که آب در منابع توزیع باقی می ماند که تولید بو می کند. در جریان تصفیه آب برخی عملیات مانند اضافه کردن کلر فراوان خود می تواند مولد بو باشد که در چنین مواردی با خارج ساختن کلر مازاد، باعث از بین بردن بوی بد آب می شوند.
بهر حال بوی اب آشامیدنی باید تا اندازه ای باشد که از طرف مصرف کنندگان اعتراضی واقع نگردد.
5. مزه
از نظر طعم، آب های آشامیدنی نباید بی مزه باشد. وجود املاح مختلف چون آهن، منگنز، نمک، کربنات و انیدرید کربنیک در آب های مختلف مزه های گوناگونی را به آب می دهند که گاهی مطبوع و زمانی ناخوشایند است.
در بین مزه هائی که از منشأ آلودگی می باشند می توان آن هائی را که در اثر تغییرات مواد آلی گیاهی و حیوانی حاصل شده و در آب های زیر زمینی وجود دارند نام برد. همچنین نفوذ مواد مختلف شیمیایی در زمین و شبکه های لوله کشی در هنگام عملیات لوله گذاری و تعمیرات آن ایجاد مزه های مربوطه را می نماید. گاهی اوقات ضد عفونی آب با کلر نیز می تواند ایجاد ترکیبات کلره و نتیجتا مزه بد آب را بنماید.
آب با درجه سختی خیلی کم، حالت بی مزگی ناخوشایندی را می دهد. شوری آب نشانه وجود نمک خوراکی و تلخی آن دلیل زیادی ترکیبات منیزیم می باشد. آب های قلیائی مزه آب صابون دارند در حالی که آب های اسیدی ترش مزه هستند. وجود زیاد نمک های آهن و آلومینیوم مزه آب را گس می کنند. در حالی که مزه گندیدگی آب بعلت آلودگی های آلی آن است که ممکن است همراه با میکروب های بیماری زا نیز باشد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

آب یک ضرورت برای تمام انواع موجودات زنده روی کره زمین می باشد. هیچ جایگزینی برای این منبع محدود که بتواند جوامع انسانی را به طبیعت پیوند بدهد و به عنوان شاخص حیات اکوسیستم های کره زمین تلقی گردد، وجود ندارد.
●زندگی در دنیای بدون آب:
چرخه آب، در بین سیستم های اکو لوژیکی کره زمین یک تعادل حیاتی ایجاد می کند. گذر از بین نهرها، دریاچه ها، رودخانه ها و باتلاق ها، نشان می دهد که آب حتی در مناطق دور افتاده و نیز در چشم اندازهای شهری پرجمعیت، موجب ابقا حیات است. در هر مرحله از چرخه آب ، آلودگی های صنعتی، رشد کشاورزی و افزایش جمعیت بر کیفیت و میزان دسترسی به آب تاثیر می گذارد.بر اساس بیانیه سازمان ملل، آب می تواند به عنوان منبع طبیعی باشد که محدوده توسعه پایدار را معین کند. تعادل بین عرضه و تقاضا، از موارد و خواسته های در حال افزایش دست اندرکاران تامین و توزیع آب است. منابع محدود آب آشامیدنی سلامت انسان ها، اقتصاد جامعه و محیط زیست را در بسیاری از نقاط جهان تهدید می کند. بحران های جهانی آب از مرزها عبور کرده، در مسیر خود سرعت پیدا کرده و بر روی فرهنگ جوامع تاثیر گذاشته و کلیه موجودات زنده را تحت فشار قرار داده است.
●آیا ما می توانیم تشنگی خود را فرو بنشانیم؟
درحالیکه بیشتر از ۷۰ درصد از سطح کره زمین بوسیله آب پوشانده شده اما فقط ۳ درصد آن آب قابل آشامیدن است، که دو سوم آن نیز در یخ های قطب ها محسور بوده و یا آلوده شده است.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

اقدامات بهداشتى استخرهاى شنا

الف- مساحت لازم
توصيه شده براى هر شناگر ۲/۲ متر مربع مساحت استخر در نظر گرفته شود.
ب- بررسى و مراقبت
براى استفادهٔ شناگران و آگاهى از قوانين و مقررات دولتى دربارهٔ استفاده از استخرها، بايد مقررات مربوطه در جائى که در معرض ديد همگان باشد به ديوار نصب شود.
اين مقررات عبارتند از:
۱. به کسانى که دچار بيمارى‌هاى پوستى و قرمزى چشم، سرماخوردگي، ترشح گوش و بينى يا هر گونه بيمارى واگير ديگر هستند اجازهٔ شنا داده نشود.
۲. به همهٔ کسانى که به استخر مى‌روند اکيداً توصيه شود پيش از ورود به استخر مثانهٔ خود را تخليه کنند و در صورت لزوم به مستراح هم بروند.
۳. پيش از ورود به استخر لازم است تن خود را لخت کرده و زير دوش تميز کنند.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

بهداشت آب

دكتر علي الماسي
مقدمه

بهداشت آب موضوعي بسيار مهم در بهداشت عمومي و مديريت سلامت مي‌باشد. قبل از پرداختن به راه كارهاي عملي استحصال، انتقال، بهسازي و توزيع آن لازم است اين عنصر حياتي موثر بر سلامت و مرتبط با توسعه پايدار، شناخته شود.

شناخت آب از نظر كيفيت و كميت و چگونگي حصول آن قدمي اساسي در جهت بهينه سازي مصرف آن مي‌باشد. اگر چه بيش از سه چهارم كره زمين را آب فرا گرفته است، سهم قليلي از آب‌هاي موجود، براي مصارف بهداشتي و كشاورزي، قابل استفاده است. زيرا حدود 3/97 درصد اقيانوس‌ها و 1/2 درصد يخ‌هاي قطبي و 6/0 درصد درياچه ها و رودخانه و آب‌هاي زيرزميني وجود دارد كه حدود 36/0 درصد كل منابع آب مي‌باشد. آب اقيانوس‌ها، درياها و اغلب درياچه ها و بسياري از منابع آب زيرزميني به علت شوري بيش از حد و داشتن املاح معدني براي مقاصد بهداشتي، كشاورزي و صنعتي، غيرقابل استفاده مي‌باشند.

آب ماده حياتي است كه بطور يكنواخت در سطح كره زمين موجود نمي‌باشد. در نتيجه بسياري از نقاط كره زمين با كمبود آب مواجه است. حركت مداوم بخار آب به هوا و برگشت آن به زمين را گردش آب در طبيعت مي‌نامند.
انرژي خورشيد باعث تبخير آب اقيانوس‌ها، رودخانه ها، درياچه ها و منابع آب سطحي مي‌گردد. بخار آب فشرده شده همراه توده هاي هوا باعث نگهداري آب در هوا شده و موجب تشكيل ابر باردار يا ذخيره كننده آب مي‌شود ريشه گياهان، آب و رطوبت موجود در خاك را گرفته و از طريق روزنه هاي تنفسي برگ‌ها به هوا فرستاده و به بخار تجمع يافته در هوا اضافه مي‌شود كه در شرايط مناسب به صورت نزولات جوي به زمين برمي‌گردد.

آب يك عنصر حياتي است با ويژگي‌هاي قابل توجه و كم نظير، يكي از مهم ترين عناصر شيميايي مي‌باشد كه قسمت اعظم موجودات زنده و محيط زيست راتشكيل مي‌دهد. اين ماده 70% گياهان را تشكيل مي‌دهد. آب فراوان‌ترين و بهترين حلال در طبيعت است. آب يك مايع زيست شناختي است كه واكنش‌هاي فيزيكوشيميايي سوخت و ساز در پيكره موجودات زنده را مقدور و تسهيل مي‌نمايد ومحيطي است براي نقل و انتقال مواد در بدن موجودات زنده كه علاوه بر نقش موثرآن در متابوليسم، دفع مواد زائد حاصل از فعاليت‌هاي زيست شناختي موجود زنده را موجب مي‌شود. آب ناشي از تعريق در گرما باعث خنك كردن بدن مي‌گردد. آب و انيدريد كربنيك توسط انرژي خورشيدي در پيكره گياهان سبز تبديل به كربوهيدرات يا انرژي شيميايي مي‌شود.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

اهمیت آب وبهداشت آن:

بهداشت آب موضوعی بسیارمهم دربهداشت عمومی ومدیریت سلامت است.قبل از پرداختن به راه کارهای عملی استحصال،انتقال،بهسازیوتوزیع آب،لازم است این عنصر حیاتی موثر بر سلامت ومرتبط باتوسعه پایدار شناخته شود.

اگرچه بیش از سه چهارم کره ی زمین را آب فراگرفته است.اما سهم اندکی از آبهای موجود،برای مصارف بهداشتی وکشاورزی ،قابل استفاده است.

آب اقیانوسها،دریاهاواغلب دریاچه هاوبسیار از منابع آب زیرزمینی به علت شوری بیش ازحد وداشتن املا معدنی برای مقاصد بهداشتی،کشاورزی وصنعتی غیرقابل استفاده می باشد.

اگرچه آب خالص در طبیعت یافت نمی شود اما آب خالص مایعی بی رنگ،بی بو و بی مزه است که دارای نقطه جوش 100درجه سانتی گراد می باشدوساختار شیمیایی آن به صورت H2O است.

آب سالم و پاکیزه آبی است:

1)بدون عوامل زنده بیماری زا

2)بدون مواد شیمیایی زیان آور

3)باطعم مطبوع

4)قابل استفاده برای مصارف خانگی

آبی را آلوده می نامند که دارای عوامل بیماری زا،عفونی یه انگلی،مواد شیمیایی سمی،ضایعات وفاضلاب صنعتی و...باشدَ.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب