مرجع تخصصی آب و فاضلاب

تقسيم بندي هاي مختلفي براي آبياري قطره اي وجود دارد . يكي از اين تقسيم بنديها بر اساس نوع گسيلنده يا قطره چكان استوار است.بر اين اساس چهار نوع آبياري به شرح زير وجود دارد:

آبياري قطره اي دريپ

در اين روش آب توسط قطره چكانهايي كه در كنار درخت قرار دارند به سطح خاك منتقل ميشود. قطره چكانها معمولا روي لوله فرعي ويا داخل لوله فرعي با فاصله مشخص قرارمي گيرد. دبي اين گونه قطره چكانها معمولا 2 تا 12 ليتر در ساعت متغيير است.
در اين سيستم تجهيزات هيدروليكي مركب از دستگاههاي كنترل مركزي ، لوله اصلي ، لوله نيمه اصلي ، لوله هاي فرعي و خروجي ها كه آب را بصورت قطره يا جريان پيوسته اي با دبي كم وارد سطح خاك مي كند.

آبياري زير زميني با لوله هاي تراوا

در اين روش آب توسط لوله هايي كه خاصيت تراوش دارند دركنار ريشه قرار ميگيرند و توسط نيروي ماتريك خاك آب از لوله بسمت خاك كشيده ميشود.اين روش با كنترل سطح ايستابي انجام ميشود متفاوت است.

آبياري بابلر:در اين روش آب توسط بابلر به صورت جريان آرام وپيوسته خارج مي شود.اين روش براي آبياري درختاني كه فاصله آنها زياد است مناسب مي باشد.

همچنين براي آبهاي با املاح رياد كه خطرگرفتگي قطره چكان وجود دارد در صورت عدم وجود خطر شوري خاك يا كاهش محصول ،استفاده از اين روش توصيه مي شود.
بمنظورآبياري درختاني مثل نخل ومركبات در شرايطي كه آب داراي غلظت املاح باشد، بجاي قطره چكان ميتوان از سيستم بابلر يا پاشنده هاي كم فشار استفاده نمود.دراين روش علاوه بر اينكه در ميزان مصرف آب صرفه جوئي ميشود.مسئله گرفتگي قطره چكانها نيز ديگر وجود ندارد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

يک سيستم آبيارى از اجزاء مختلفى تشکيل شده است که بايد به‌صورت هماهنگ کار کنند تا هدف از اجراء سيستم را تأمين نمايند. در کارهاى کشاورزى سيستم‌هاى آبيارى براى اين طراحى و اجراء مى‌شوند که آب مورد نياز زراعت را در زمان معين در اختيار گياه قرار دهند.
هر سيستم با شبکه آبيارى از ۴ قسمت عمده تشکيل شده است که عبارتند از:
۱. منبع آب (Water Source)
۲. سيستم انتقال آب به مزرعه (Delivery System to Field)
۳. سيستم توزيع آب در مزرعه (Distribution System in the Field)
۴. سيستم کاربرد آب در مزرعه (Application System)
منبع آب ممکن است قنات يا چاه باشد. در قنات آب با دِبى‌ ثابت در تمام ايام سال از آن خارج مى‌شود ولى در چاه هر چند دبى ثابت است اما زمان استخراج در اختيار زارع مى‌باشد، در چنين شرايطى حداکثر ظرفيت سيستم آبيارى از نظر مصرف آب نبايد از دبى قنات يا چاه بيشتر باشد در پاره‌اى موارد منبع آب ممکن است رودخانه‌اى باشد که آب از آن منحرف و وارد کانال‌هاى انتقال مى‌گردد. در اين مورد دبى در ايام مختلف سال متغير بوده و لازم است تغييرات فصلى دبى نيز در نظر گرفته شود تا کمبود آب در برخى مواقع سال باعث کاهش و يا از بين رفتن محصول نشود. در جاهايى که سد احداث شده باشد و آب مورد نياز سيستم آبيارى از مخازن اين‌گونه سدها تأمين مى‌شود ممکن است بنا به تقاضاى زارع هر مقدار آب و در هر زمان که بخواهد در اختيار وى قرار گيرد. در اين وضعيت ايده‌آل سيستم آبيارى از قابليت انعطاف زيادى برخوردار خواهد بود.
در پاره‌اى موارد ممکن است آب به‌طور موقت در مخازنى ذخيره و سپس مورد استفاده قرار گيرد. مخازن کوچک داخل مزرعه نقش مهمى را در طرح‌هاى آبيارى ايفاء مى‌کنند. بعضى از اين مخازن براى ذخيره آب برگشتى از مزارع ساخته مى‌شوند تا در اراضى پائين دست مورد استفاده قرار گيرد. در وضعيتى که شرايط طبيعى ايجاب کند آب رودخانه در هنگام پرآبى در مخازن داخل رودخانه‌اى (On-stream reservoirs) و يا با انحراف آب در مخان خارج رودخانه‌اى (Off-stream reservoirs) ذخيره شده و سپس در هنگام کم آبى مورد استفاده قرار مى‌گيرد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

طراحى يک سيستم آبيارى را مى‌توان به درست کردن يک مربع تنگرام تشبيه کرد، که داراى اجزاء مختلفى است.
- وضعيت آب و خاک
- مواد و مصالح موجود
- اقليم
- طراحى سيستم
- اجراء سيستم
- سرمايه
- مديريت
تنها در صورتى که اين اجزاء مانند مربع تنگرام هر کدام در جايگاه خود و به نحو مطلوب استفاده شوند شکل مربوط به طرح آبيارى تکميل خواهد شد. با اين اجزاء مى‌توان انواع و اقسام شکل‌ها را ايجاد کرد اما اگر فقط شکل خاصى مورد نظر باشد بايد از اين اجزاء فقط در جاى خود استفاده کنيم در غير اين صورت شکل مورد نظر حاصل نخواهد شد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

منظور از کرت قطعه زمينى است که معمولاً به شکل مربع يا مستطيل بوده و اطراف آن توسط پشته کوچکى از خاک محصور است. سطح زمين در داخل کرت مسطح است يعنى فاقد شيب مى‌باشد. به‌طورى که وقتى آب وارد آن شد داخل کرت حالت غرقابى به‌خود مى‌گيرد تا به‌تدريج آب به داخل خاک نفوذ کند. هر چه جبهه آب در داخل کرت يکنواخت‌تر حرکت نمايد راندمان الگوى توزيع آب بيشتر خواهد شد. طراحى اينگونه سيستم‌‌ها بر اساس مقدار دبى جريان آب ورودى به کرت، شماره منحنى نفوذ خاک و ابعاد زمين انجام مى‌شود.
سيستم کرتى تقريباً براى انواع گياهان مناسب است. در کرت از غلات گرفته تا درختان ميوه کشت و آبيارى مى‌شود. اندازه کرت بستگى به‌مقدار جريان آب و نفوذپذيرى خاک دارد. در بعضى شرايط مساحت کرت فقط چند متر مربع است حال‌آنکه در بعضى جاها ممکن است مساحت آن به ده‌ها هکتار برسد. زارعين به تجربه دريافته‌اند که اگر مقدار جريان آب کم باشد سيستم آبيارى کرتى مناسب‌ترين روش آبيارى زمين است. شکل‌هاى (آبيارى کرتى در حوضچه‌هاى بسيار کوچک) و (آبيارى کرتى که درآن يک نهر در بالاى زمين تعداى کرت بزرگ را آبيارى مى‌کند) دو نوع کرت را نشان مى‌دهند که در يکى اندازه کرت کوچک و ديگرى بزرگ است.
اندازهٔ کرت به عوامل زير بستگى دارد که از جمله مى‌توان: نوع خاک، مقدار جريان، عمق آبياري، اندازهٔ مزرعه، شيب زمين، و شيوهٔ زراعت را نام برد.
- نوع خاک، مقدار جريان و عمق آبيارى: اين سه عامل در تعيين اندازهٔ کرت‌ها مهمترين نقش را ايفاء مى‌کنند. وقتى خاک شنى باشد آب به‌سرعت در آن نفوذ مى‌کند. اين بدان معنا است که بايستى کرت‌ها کوچک باشند تا آب سريعاً توزيع شود، حتى زمانى که مقدار جريان زياد است.
وقتى خاک رسى باشد آب به‌کندى در آن نوفذ مى‌کند و توزيع آب روى سطح خاک زمان بيشترى لازم دارد. پس کرت‌ها مى‌توانند بزرگ باشند، حتى زمانى که مقدار جريان کم است. در مورد خاک‌هاى مشابه اگر مقدار جريان زياد باشد معمولاً مى‌توان کرت‌ها را بزرگ‌تر گرفت. دليل اينکار سرعت توزيع آب روى سطح خاک است. براى ايجاد عمق نفوذ بيشتر نيز مى‌توان اندازه‌ٔ کرت را افزايش داد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب