سعی بر آن است که مطالب مرجع تخصصی آب و فاضلاب شامل مسایل ، مقالات و اخبار عمران آب و فاضلاب,آب و فاضلاب و به صورت تخصصی فرآیند های تصفیه آب و فاضلاب،مهندسی آب و فاضلاب و صنعت آب و فاضلاب باشد.
دانشنامه آنلاین آب و فاضلاب
رشته های مرتبط:مهندسی عمران آب و فاضلاب،مهندسی تکنولوژی آب و فاضلاب،مهندسی آب و فاضلاب،محیط زیست،مهندسی بهداشت محیط،مهندسی آب،مهندسی شیمی و...
امیرحسین ستوده بیدختی
,.
اجزاء و خصوصیات سيستم‌های آبيارى
۱۳۹۰/۰۴/۲۳
18:48
|
يک سيستم آبيارى از اجزاء مختلفى تشکيل شده است که بايد به‌صورت هماهنگ کار کنند تا هدف از اجراء سيستم را تأمين نمايند. در کارهاى کشاورزى سيستم‌هاى آبيارى براى اين طراحى و اجراء مى‌شوند که آب مورد نياز زراعت را در زمان معين در اختيار گياه قرار دهند.
هر سيستم با شبکه آبيارى از ۴ قسمت عمده تشکيل شده است که عبارتند از:
۱. منبع آب (Water Source)
۲. سيستم انتقال آب به مزرعه (Delivery System to Field)
۳. سيستم توزيع آب در مزرعه (Distribution System in the Field)
۴. سيستم کاربرد آب در مزرعه (Application System)
منبع آب ممکن است قنات يا چاه باشد. در قنات آب با دِبى ثابت در تمام ايام سال از آن خارج مى‌شود ولى در چاه هر چند دبى ثابت است اما زمان استخراج در اختيار زارع مى‌باشد، در چنين شرايطى حداکثر ظرفيت سيستم آبيارى از نظر مصرف آب نبايد از دبى قنات يا چاه بيشتر باشد در پاره‌اى موارد منبع آب ممکن است رودخانه‌اى باشد که آب از آن منحرف و وارد کانال‌هاى انتقال مى‌گردد. در اين مورد دبى در ايام مختلف سال متغير بوده و لازم است تغييرات فصلى دبى نيز در نظر گرفته شود تا کمبود آب در برخى مواقع سال باعث کاهش و يا از بين رفتن محصول نشود. در جاهايى که سد احداث شده باشد و آب مورد نياز سيستم آبيارى از مخازن اين‌گونه سدها تأمين مى‌شود ممکن است بنا به تقاضاى زارع هر مقدار آب و در هر زمان که بخواهد در اختيار وى قرار گيرد. در اين وضعيت ايده‌آل سيستم آبيارى از قابليت انعطاف زيادى برخوردار خواهد بود.
در پاره‌اى موارد ممکن است آب به‌طور موقت در مخازنى ذخيره و سپس مورد استفاده قرار گيرد. مخازن کوچک داخل مزرعه نقش مهمى را در طرح‌هاى آبيارى ايفاء مى‌کنند. بعضى از اين مخازن براى ذخيره آب برگشتى از مزارع ساخته مى‌شوند تا در اراضى پائين دست مورد استفاده قرار گيرد. در وضعيتى که شرايط طبيعى ايجاب کند آب رودخانه در هنگام پرآبى در مخازن داخل رودخانه‌اى (On-stream reservoirs) و يا با انحراف آب در مخان خارج رودخانه‌اى (Off-stream reservoirs) ذخيره شده و سپس در هنگام کم آبى مورد استفاده قرار مى‌گيرد. بررسى مقدار آب، زمان جريان آب و حجم مفيد از اقداماتى است که بايد در طراحى سيستم آبيارى در نظر گرفته شود.
سيستم انتقال آب از منابع مختلف به مزرعه ممکن است به‌وسيله کانال روباز و يا لوله‌هاى تحت فشار باشد. کانال به آبراهه‌اى گفته مى‌شود که مصنوعاً براى انتقال آب ساخته شده باشد. کانال‌ها ممکن است با مصالح ساختمانى پوشش شده و يا آنکه بدون پوشش باشند.
علاوه براين جريان آب در کانال ممکن است تنظيم شده (Requlated) يا تنظيم نشده (Unrequlated) باشد. مزيت لوله‌هاى تحت فشار نسبت به آبراهه‌هاى روباز در اين است که علاوه بر جلوگيرى از تلفات شت و تبخير در صورتى که اختلاف فشار بين منبع تا مزرعه کافى باشد اين امکان وجود دارد که از اختلاف پتانسيل ثقلى استفاده نموده و سيستم‌هاى آبيارى تحت فشار را در مزرعه پياده کرد. سيستم انتقال چه از نوع لوله و چه از نوع آبراهه‌هاى روباز بايد از چنان ظرفيتى برخوردار باشند تا در مواقعى که به حداکثر آب نياز است آن را به مزرعه منتقل نمايد. در اکثر سيستم‌هاى آبيارى که در آنها از چاه استفاده مى‌شود چون اين چاه‌ها در مزرعه و در کنار اراضى حفر مى‌شوند آب مستقيماً و بدون نياز به انتقال مورد استفاده قرار مى‌گيرد و لذا به سيستم‌هاى انتقال نياز نمى‌باشد.
سيستم توزيع آب در مزرعه شامل کانال‌هاى کوچکتر درجه ۳ و ۴ و سازه‌هاى تقسيم آب و نهرهايى است که در بالاى قطعات اراضى قرار مى‌گيرند. اين سيستم‌ها نيز ممکن است لوله‌هاى تحت فشار باشند که آب را تا بالاى هر قطعه زمين انتقال مى‌دهند. ابعاد کانال‌هاى درجه ۳ و ۴ معمولاً کوچ است اما با توجه به تناوب زراعى و تغيير نوع کشت در قسمت‌ها مختلف مزرعه بايد ظرفيت لازم را داشته باشند تا بر حسب الگوى کشت آب مورد نياز قطعات را در زمان حداکثر نياز تأمين نمايند.
سيستم کاربرد آب در مزرعه به مجموعه روش‌ها و فن‌آورى‌هايى گفته مى‌شود که آب را براى استفاده گياه درمزرعه پخش مى‌کند. از نظر کلى سيستم‌هاى کاربرد آب در مزرعه که به سيستم‌هاى آبيارى معروف هستند به سه گروه تقسيم مى‌شوند:
۱. سيستم‌هاى آبيارى سطحي
۲.سيستم‌هاى آبيارى تحت فشار
۳. سيستم‌هاى آبيارى زيرزميني
روش‌هاى سطحى شامل انواع آبيارى‌هايى است که در آنها براى پخش آب در مزرعه از نيروى طبيعى ثقل استفاده مى‌شود مانند روش‌هاى آبيارى جوى پشته‌اي، نواري، کرتي، سيلابى و غيره. حال آنکه در روش‌هاى آبيارى تحت فشار عامل توزيع آب در مزرعه نيروى خارجى است که به آب وارد مى‌شود. از اين روش‌ها مى‌توان انواع آبيارى‌هاى بارانى و قطره‌اى را نام برد.
هر سيستم با شبکه آبيارى از ۴ قسمت عمده تشکيل شده است که عبارتند از:
۱. منبع آب (Water Source)
۲. سيستم انتقال آب به مزرعه (Delivery System to Field)
۳. سيستم توزيع آب در مزرعه (Distribution System in the Field)
۴. سيستم کاربرد آب در مزرعه (Application System)
منبع آب ممکن است قنات يا چاه باشد. در قنات آب با دِبى ثابت در تمام ايام سال از آن خارج مى‌شود ولى در چاه هر چند دبى ثابت است اما زمان استخراج در اختيار زارع مى‌باشد، در چنين شرايطى حداکثر ظرفيت سيستم آبيارى از نظر مصرف آب نبايد از دبى قنات يا چاه بيشتر باشد در پاره‌اى موارد منبع آب ممکن است رودخانه‌اى باشد که آب از آن منحرف و وارد کانال‌هاى انتقال مى‌گردد. در اين مورد دبى در ايام مختلف سال متغير بوده و لازم است تغييرات فصلى دبى نيز در نظر گرفته شود تا کمبود آب در برخى مواقع سال باعث کاهش و يا از بين رفتن محصول نشود. در جاهايى که سد احداث شده باشد و آب مورد نياز سيستم آبيارى از مخازن اين‌گونه سدها تأمين مى‌شود ممکن است بنا به تقاضاى زارع هر مقدار آب و در هر زمان که بخواهد در اختيار وى قرار گيرد. در اين وضعيت ايده‌آل سيستم آبيارى از قابليت انعطاف زيادى برخوردار خواهد بود.
در پاره‌اى موارد ممکن است آب به‌طور موقت در مخازنى ذخيره و سپس مورد استفاده قرار گيرد. مخازن کوچک داخل مزرعه نقش مهمى را در طرح‌هاى آبيارى ايفاء مى‌کنند. بعضى از اين مخازن براى ذخيره آب برگشتى از مزارع ساخته مى‌شوند تا در اراضى پائين دست مورد استفاده قرار گيرد. در وضعيتى که شرايط طبيعى ايجاب کند آب رودخانه در هنگام پرآبى در مخازن داخل رودخانه‌اى (On-stream reservoirs) و يا با انحراف آب در مخان خارج رودخانه‌اى (Off-stream reservoirs) ذخيره شده و سپس در هنگام کم آبى مورد استفاده قرار مى‌گيرد. بررسى مقدار آب، زمان جريان آب و حجم مفيد از اقداماتى است که بايد در طراحى سيستم آبيارى در نظر گرفته شود.
سيستم انتقال آب از منابع مختلف به مزرعه ممکن است به‌وسيله کانال روباز و يا لوله‌هاى تحت فشار باشد. کانال به آبراهه‌اى گفته مى‌شود که مصنوعاً براى انتقال آب ساخته شده باشد. کانال‌ها ممکن است با مصالح ساختمانى پوشش شده و يا آنکه بدون پوشش باشند.
علاوه براين جريان آب در کانال ممکن است تنظيم شده (Requlated) يا تنظيم نشده (Unrequlated) باشد. مزيت لوله‌هاى تحت فشار نسبت به آبراهه‌هاى روباز در اين است که علاوه بر جلوگيرى از تلفات شت و تبخير در صورتى که اختلاف فشار بين منبع تا مزرعه کافى باشد اين امکان وجود دارد که از اختلاف پتانسيل ثقلى استفاده نموده و سيستم‌هاى آبيارى تحت فشار را در مزرعه پياده کرد. سيستم انتقال چه از نوع لوله و چه از نوع آبراهه‌هاى روباز بايد از چنان ظرفيتى برخوردار باشند تا در مواقعى که به حداکثر آب نياز است آن را به مزرعه منتقل نمايد. در اکثر سيستم‌هاى آبيارى که در آنها از چاه استفاده مى‌شود چون اين چاه‌ها در مزرعه و در کنار اراضى حفر مى‌شوند آب مستقيماً و بدون نياز به انتقال مورد استفاده قرار مى‌گيرد و لذا به سيستم‌هاى انتقال نياز نمى‌باشد.
سيستم توزيع آب در مزرعه شامل کانال‌هاى کوچکتر درجه ۳ و ۴ و سازه‌هاى تقسيم آب و نهرهايى است که در بالاى قطعات اراضى قرار مى‌گيرند. اين سيستم‌ها نيز ممکن است لوله‌هاى تحت فشار باشند که آب را تا بالاى هر قطعه زمين انتقال مى‌دهند. ابعاد کانال‌هاى درجه ۳ و ۴ معمولاً کوچ است اما با توجه به تناوب زراعى و تغيير نوع کشت در قسمت‌ها مختلف مزرعه بايد ظرفيت لازم را داشته باشند تا بر حسب الگوى کشت آب مورد نياز قطعات را در زمان حداکثر نياز تأمين نمايند.
سيستم کاربرد آب در مزرعه به مجموعه روش‌ها و فن‌آورى‌هايى گفته مى‌شود که آب را براى استفاده گياه درمزرعه پخش مى‌کند. از نظر کلى سيستم‌هاى کاربرد آب در مزرعه که به سيستم‌هاى آبيارى معروف هستند به سه گروه تقسيم مى‌شوند:
۱. سيستم‌هاى آبيارى سطحي
۲.سيستم‌هاى آبيارى تحت فشار
۳. سيستم‌هاى آبيارى زيرزميني
روش‌هاى سطحى شامل انواع آبيارى‌هايى است که در آنها براى پخش آب در مزرعه از نيروى طبيعى ثقل استفاده مى‌شود مانند روش‌هاى آبيارى جوى پشته‌اي، نواري، کرتي، سيلابى و غيره. حال آنکه در روش‌هاى آبيارى تحت فشار عامل توزيع آب در مزرعه نيروى خارجى است که به آب وارد مى‌شود. از اين روش‌ها مى‌توان انواع آبيارى‌هاى بارانى و قطره‌اى را نام برد.
روش‌هاى آبيارى زيرزمينى شامل عملياتى است که در آنها سطح ايستابى (سطح آب زيرزميني) در عمق معينى از سطح زمين کنترل مى‌شود تا صعود مويينه‌اى آب بتواند نياز آبى گياه را تأمين نمايد اين نوع روش‌ها در مناطقى کاربرد دارند که لايه‌هاى غير قابل نفوذ در مجاورت سطح زمين وجود داشته و يا اصولاً سطح ايستابى در منطقه بالا باشد. آبيارى‌هاى زيرزمينى را نبايد با آبيارى‌هاى زير سطحى که براى جلوگيرى از تبخير، آب مستقيماً وارد منطقه توسعه ريشه‌ها مى‌شود اشتباه کرد.
يک سيستم آبيارى بايد از خصوصيات زير برخوردار باشد:
۱. به لحاظ اقتصادى مقرون به صرفه باشد.
۲. در زمان مورد نظر مقدار آب مورد لزوم را به مزرعه برساند.
۳. آب را به‌صورت يک‌نواخت در سطح مزرعه پخش نمايد.
۴. از پيچيدگى کمترى برخوردار بوده و حتى‌الامکان کار کردن با آن ساده باشد.
۵. سيستم بايد طورى طراحى و اجراء شود که در آن از مصالح و فن‌آورى‌هاى مناسب استفاده شده باشد و نگهدارى آن نيز به سادگى صورت گيرد.
۶. با شرايط آب و هوايي، محيطي، اجتماعى و فرهنگى زارع متناسب باشد.
۷. در تضاد با مسائل زيست محيطى نباشد.
در صورتى‌که يک سيستم آبيارى از ويژگى‌هاى فوق برخوردار باشد مى‌توان به کارآيى و پايدارى آن اميدوار بود در غير اين‌صورت همان‌گونه که شاهد شکست بسيارى از طرح‌هاى آبيارى بوده‌ايم موفقيتى از آن کسب نخواهد شد.
گندزدائی تانکرهای آب‌رسانی و ویژگی‌های آنها - چهارشنبه یکم دی 1389
آب اکسیژنه - چهارشنبه یکم دی 1389
روش كلر زني مخازن آب (پـودرپركلرين) - چهارشنبه یکم دی 1389
وسائل آزمايشگاهی میکروبیولوژی - سه شنبه سی ام آذر 1389
قنات میراث زنده‌ی تاریخ پنهان درون خاک - سه شنبه سی ام آذر 1389
دفع صحيح مدفوع وفاضلاب درمناطق روستايي - سه شنبه سی ام آذر 1389
تصفيه لجن و فاضلاب شهري - دوشنبه بیست و نهم آذر 1389
ردیابی شکاف ها در سازه های آبی با استفاده از جلبک ها - دوشنبه بیست و نهم آذر 1389
استریلیزاسیون - دوشنبه بیست و نهم آذر 1389
آلودگی آب (Water Pollution) - دوشنبه بیست و نهم آذر 1389
انواع فرایندهای رودخانه‌ای - یکشنبه بیست و هشتم آذر 1389
مواد زاید خطرناک - یکشنبه بیست و هشتم آذر 1389
اختصاصات آب های معدنی - یکشنبه بیست و هشتم آذر 1389
شمارش ذرات چگونه می‌تواند بهبود کیفیت آب شود؟ - شنبه بیست و هفتم آذر 1389
قارچ ها در آبهاي آشاميدني - شنبه بیست و هفتم آذر 1389
بازیافت آب و فاضلاب - شنبه بیست و هفتم آذر 1389
تصيفه آب برج هاي خنك كننده - جمعه بیست و ششم آذر 1389
مديريت كنترل كيفي آب - جمعه بیست و ششم آذر 1389
ایمنی وبهداشت ساختمان واحد کلرزنی در تصفیه خانه ها - جمعه بیست و ششم آذر 1389
قنات و قنات‌داری در ایران - پنجشنبه بیست و پنجم آذر 1389
الگوي مناسب شناخت سريع كيفيت منابع آب آشاميدني در شرايط بحران - پنجشنبه بیست و پنجم آذر 1389
روش صحیح انجام نمونه برداری و کلرسنجی از آب - پنجشنبه بیست و پنجم آذر 1389
خسارتهای خوردگی - چهارشنبه بیست و چهارم آذر 1389
حمل و نقل و دفع جامدات فاضلاب - چهارشنبه بیست و چهارم آذر 1389
آب معدنی - چهارشنبه بیست و چهارم آذر 1389
تأسیسات آب آشامیدنی در شرایط زلزله - سه شنبه بیست و سوم آذر 1389
آب، آلودگي ها و تصفيه و اب و فاضلاب و دستگاه ها - سه شنبه بیست و سوم آذر 1389
ﭘﻴﺶ ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ - سه شنبه بیست و سوم آذر 1389
استفاده از نور خورشید برای تصفیه فاضلاب - دوشنبه بیست و دوم آذر 1389
حذف آرسنیک - دوشنبه بیست و دوم آذر 1389
تصفیه آب خانگی - دوشنبه بیست و دوم آذر 1389
بررسی و امکان سنجی کاربرد فرآیند پیشرفته IDEA در تصفیه فاضلاب شهری - یکشنبه بیست و یکم آذر 1389
محاسبه TOC بر اساس ضریب جذب طیفی (SAC) - یکشنبه بیست و یکم آذر 1389
بی‌آبی، 3.5 میلیارد نفر را تهدید می‌کند - یکشنبه بیست و یکم آذر 1389
استفاده از حباب‌های ریز برای پاکسازی دریاچه‌ها - شنبه بیستم آذر 1389
آلودگی آب - شنبه بیستم آذر 1389
تاریخچه فرآیندهای تصفیه آب - شنبه بیستم آذر 1389
آلاینده های آب و روشهای حذف آنها - جمعه نوزدهم آذر 1389
ساخت دستگاه نمونه گیر هوشمند ودوربین باز بینی شبکه فاضلاب - جمعه نوزدهم آذر 1389
مجموعه کتاب های مهندسی آب و فاضلاب - جمعه نوزدهم آذر 1389
انواع فاضلاب - پنجشنبه هجدهم آذر 1389
فرآیند ته نشینی (زلال ساز) - پنجشنبه هجدهم آذر 1389
تصفیه بیولوژیکی پس آب صنعتی - چهارشنبه هفدهم آذر 1389
پمپهای گریز از مرکز یا سانتریفیوژ - چهارشنبه هفدهم آذر 1389
آب بطری شده - چهارشنبه هفدهم آذر 1389
اطلاعاتي در باره بيوفيلترها و صافي چكنده - سه شنبه شانزدهم آذر 1389
پیشگیری ازآلودگی آبهای زیرزمینی براثردفع موادزائدمعدنی درسدهای باطله - سه شنبه شانزدهم آذر 1389
تصفیه فاضلاب صنعتی- روغنی - دوشنبه پانزدهم آذر 1389
روشهای نوین جمع آوری فاضلاب - دوشنبه پانزدهم آذر 1389
پمپ های هيدروليکي - یکشنبه چهاردهم آذر 1389