مرجع تخصصی آب و فاضلاب

رشد فزایندهٔ جمعیت جهان، مشکلات عمده ای را در ارتباط با پاکیزه نگاه داشتن زمین ایجاد کرده است. نگرانی دربارهٔ تأمین بهداشت و رفع آلودگی های ناشی از صنعت که سرنوشت و حیات زمین را به مخاطره خواهند افکند برنامه ریزیهای جدی را برای تغییر و بهبود شرایط زندگی طلب می کند.

در سالهای اخیر با پیدایش بیماریهایی مانند ایدز و انواع هپاتیت ها و همچنین بازگشت بیماریهای عفونی فراموش شده ای مانند سل و تداخل آن با ویروس ایدز، اهمیت مصرف محصولات بهداشتی بیش از بیش مشخص شده است. به طوری که تحولات عمده ای در نحوه تولید و مصرف فرآورده های شوینده بهداشتی پدید آمده است.

گسترش بیش از حد صنایع صابون و شوینده ها در جهان علیرغم دارا بودن جنبه های مثبت فراوان آلودگی های نوینی را به محیط زیست وارد کرد و توجه مسئولان محیط زیست کشورها را به خود جلب نمود.

ورود شوینده ها به فاضلاب به لحاظ بروز مسائل و عوارض متعدد چون پدیده مغذی شدن و تجزیه ناپذیری گروه سخت شوینده ها و ایجاد کف و ... سبب آلودگی منابع آبی و محیط زیست می شود.

● عهده دار مکاتیات

در این مقاله ترکیب شیمیایی شوینده ها، مشکلات زیست محیطی ناشی از شوینده ها و تأثیرات فسفات در محیط زیست و راهکارهای مقابله با این مشکلات نظیر انتخاب مواد اولیه مناسب، تهیه محصولاتی با کارایی بیشتر، کاهش مواد پرکننده، تجزیه پذیری شوینده ها و تولید محصولات شوینده کنسانتره بررسی و پیشنهادهایی به منظور کاهش اثرات مخرب شوینده ها در محیط زیست ارائه شده است.

● مقدمه

آشنایی با صابون به عنوان اولین پاک کننده به قرنها پیش برمی گردد، ولی رشد جمعیت و توجه انسان به بهداشت موجب شد که تولید صابون با منشأ طبیعی جوابگوی مصرف نباشد. در نتیجه از اوایل قرن نوزدهم میلادی مواد شوینده مصنوعی به نام دترجنت وارد بازار شد ]۱[. استفاده از دترجنتها پس از جنگ جهانی دوم گسترش یافت.

به ترکیباتی که علاوه بر انحلال و پخش در آب قدرت پاک کنندگی آن را افزایش دهند دترجنت گفته می شود. انواع طبیعی پاک کننده ها مثل صابون، گل سرشور و غیره از زمانهای قدیم مورد استفاده قرار گرفته اند ولی آنچه که امروز به نام دترجنت مصرف می شود سنتیک (تولید شده به صورت مصنوعی) می باشد. ورود این مواد در زندگی انسان به سرعت باعث کاهش کاربرد انواع طبیعی پاک کننده ها شده است ]۲[.

کف کردن صابونها در آبی که املاح کلسیم و پتاسیم داشته باشد به تأخیر می افتد در نتیجه این املاح باعث کاهش قدرت پاک کنندگی می شوند. در حالی که این مشکل به علت فرمول خاص دترجنتها تا حدود زیادی برطرف شده است ]۳[.

اجزای شیمیایی یک پاک کننده به طور کلی به سه دسته عمومی طبقه بندی می شود:

۱) سورفاکتانتها (مواد فعال سطحی یا مواد مؤثر)

۲) سازنده ها (پرکننده ها)

۳) مواد متفرقه

سورفاکتانت ها به عنوان عامل خیس کننده عمل کرده کشش سطحی آب را کم می کنند در نتیجه آب بهتر وارد بافت الیاف می گردد. این مواد همچنین ذرات کثیف و آب را به یکدیگر اتصال می دهند.

سازنده ها نقش اصلی در پاک کننده ها دارند و عامل جدا کنندگی هستند. سازنده ها، یون های منیزیم و کلسیم موجود در آب سخت را به شکل یون های بزرگ محلول در آب درمی آورند ]۴[. مواد سازنده خاصیت قلیایی در آب ایجاد می کنند و مانع از نشست مجدد لکه ها می شوند. امروزه بیشترین سازنده های متداول مورد استفاده، پلی فسفات ها هستند ]۴ و ۷[.

پاک کننده ها دارای مواد دیگر مختلفی از قبیل براق کننده ها، عطرها، عوامل ضد خوردگی، آنزیم ها، نرم کننده ها، خوشبو کننده ها و مات کننده ها هستند ]۷[.

دترجنتها اصولاً ترکیبات آلی زنجیره ای کربن دار هستند که دارای ۲ قطب هیدروفیل و لیپوفیل می باشند. قطب هیدروفیل، آب دوست و قطب لیپوفیل، چربی دوست می باشد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

آشنايي با صابون به عنوان اولين شوینده به قرنها پيش برمي گردد. اما رشد جمعيت و توجه انسان به بهداشت موجب شد كه توليد صابون با منشأ طبيعي، جوابگوي مصرف نباشد. در نتيجه از اوايل قرن نوزدهم ميلادي مواد شوينده مصنوعي به نام دترجنت وارد بازار شد و استفاده از دترجنت ها پس از جنگ جهاني دوم گسترش يافت. به طور کلی به تركيباتي كه علاوه بر انحلال و پخش در آب، قدرت پا ك كنندگي آن را افزايش دهند دترجنت گفته مي شود.شوينده ها براساس مواد فعال سطحي به دو دسته سخت و نرم تقسيم مي شوند؛ شوينده هاي نرم تجزيه پذير هستند اما شوينده هاي سخت در محيط زيست تجزيه نمي شوند و آلودگي محيط زيست را به همراه دارند و دترجنتها دراین گروه قرار می گیرند.
دترجنتها پس از مصرف به همراه پساب به درياچه ها يا رودخانه ها ريخته مي شوند و روي محيط زيست تأثير مخرب مي گذارند.در این بین، تجمع كف روي آبهاي سطحي و جلوگيري از عمل اكسيژن گيري آب، توليد بو و طعم نامطبوع در آب، اثرات سمي بر موجودات زنده مانند انسان، موجودات آبي و گياهان، تخريب و انهدام اكوسيستم، اختلال در حذف و كاهش مواد معلق آب در حضور شوينده ها، جذب ميكروبهای بيماريزا و مساعد نمودن شرايط محيطي در جهت شيوع بيمار يها، اشكال در امر انعقاد و ته نشيني و صاف كردن آب وا يجاد واكنش فيزيولوژيكي در مصرف كننده آب آلوده از آثار سوء حياتي شوينده ها بر محيط زيست محسوب می شوند.

وجود كف در حوضهاي هوادهي در تصفيه خانه هاي فاضلاب، ميزان انتقال اكسيژن به فاضلاب را به شدت کاهش مي دهد، به طوري كه گاهي تقليل راندمان تصفيه در اثر كف دترجنتها به 80 درصدمي رسد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

شوینده ها و اثرات آنها بر آب
مقدمه

آشنايي با صابون به عنوان اولين پاك كننده به قرنها پيش برمي گردد، ولي رشد جمعيت و توجه انسان به بهداشت موجب شد كه توليد صابون با منشأ طبيعي جوابگوي مصرف نباشد. در نتيجه از اوايل قرن نوزدهم ميلادي مواد شوينده مصنوعي به نام دترجنت وارد بازار شد  . استفاده از دترجنتها پس از جنگ جهاني دوم گسترش يافت.

به تركيباتي كه علاوه بر انحلال و پخش در‌ آب قدرت پاك كنندگي آن را افزايش ‌دهند دترجنت گفته مي‌شود. انواع طبيعي پاك كننده‌ها مثل صابون، گل سرشور و غيره از زمانهاي قديم مورد استفاده قرار گرفته‌اند ولي آنچه كه امروز به نام دترجنت مصرف مي‌شود سنتيك (توليد شده به صورت مصنوعي) مي‌باشد. ورود اين مواد در زندگي انسان به سرعت باعث كاهش كاربرد انواع طبيعي پاك كننده‌ها شده است.

كف كردن صابونها در آبي كه املاح كلسيم و پتاسيم داشته باشد به تأخير مي‌افتد در نتيجه اين املاح باعث كاهش قدرت پاك كنندگي مي‌شوند. در حالي كه اين مشكل به علت فرمول خاص دترجنتها تا حدود زيادي برطرف شده است.

اجزاي شيميايي يك پاك كننده به طور كلي به سه دسته عمومي طبقه‌بندي مي‌شود:

1-سورفاكتانتها (مواد فعال سطحي يا مواد مؤثر)

2-سازنده‌ها (پركننده‌ها)

3-مواد متفرقه

سورفاكتانت‌ها به عنوان عامل خيس كننده عمل كرده كشش سطحي آب را كم مي‌كنند در نتيجه آب بهتر وارد بافت الياف مي‌گردد. اين مواد همچنين ذرات كثيف و آب را به يكديگر اتصال مي‌دهند.

سازنده‌ها نقش اصلي در پاك كننده‌ها دارند و عامل جدا كنندگي هستند. سازنده‌ها، يون‌هاي منيزيم و كلسيم موجود در آب سخت را به شكل يون‌هاي بزرگ محلول در آب درمي‌آورند. مواد سازنده خاصيت قليايي در آب ايجاد مي‌كنند و مانع از نشست مجدد لكه‌ها مي‌شوند. امروزه بيشترين سازنده‌هاي متداول مورد استفاده، پلي‌فسفات‌ها هستند.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب