مرجع تخصصی آب و فاضلاب

مقاله بررسی تاثیرات خشکسالی بر پروژه های آب آشامیدنی در استان فارس
علی اصغر دیانتی - کارشناس ارشد دانشکده علوم پزشکی استان فارس و همطراز هیئت علمی
عبدالعظیم ارسالی - کارشناس ارشد دانشکده علوم پزشکی استان فارس و همطراز هیئت علمی
چکیده مقاله:
کشور ایران عموما استان فارس در یک منطقه خشک کره زمین قرار داشته که میزان بارندگی در حد متوسط 150 میلی متر در سال موید این موضوع می باشد. صنعتی شدن جوامع و پیشرفت صنعتی از سال 1940، باعث تغییرات مهمی در بالانس اکولوژیکی کره زمین شده است. این تغییرات اکولوژیکی در بعضی از نقاط زمین تشکیل بارانهای سیل آسا و در بعضی از نقاط کاهش بارندگی و در نهایت خشکسالی حادث شده است. بطوریکه میزان بارندگی در بعضی از نقاط ایران حتی به کمتر از 100 میلیمتر در سال رسیده است. خشکسالی در دو سال اخیر در استان فارس مشکلات مهمی بوجود آورده بطوریکه سطح ایستابی منابع آب زیرزمینی کاهش یافته و خشک شدن دریاچه های کافتر، طشک، بختگان، تالاب ارژن که منابع آب سطحی بوده یک ضایعه زیست محیطی جهانی بحساب می آید. در این تحقیقات و بررسیها که طی سالهای 1378 ،1379 انجام گردیده اطلاعات زیر بدست آمده است.در استان فارس تعداد 1260 پروژه آبرسانی بصورت انفرادی و مشترک وجود دارد که تامین کننده آب آشامیدنی 2089 روستا با جمعیتی معادل 1329626 نفر می باشد.از این تعداد 262 شبکه بصورت مجتمع که آب آشامیدنی 1077 روستا، و 1012 پروژه انفرادی که آب آشامیدنی 1012 روستا را تامین مینماید. در سالهای اخیر مجموعا تعداد 103 منبع آبی به دلیل آلودگی میکروبی و شیمیایی از رده شرب خارج شده و به دلیل خشکسالی تعداد 705 روستا با کمبود آب مواجه بطوریکه آب فعلی تکافوی جمعیت روستایی را نمی دهد. از تعداد کل روستاها 1219 روستا دارای آب بهداشتی و سالم، 239 روستا از نظر باکتریولوژیکی و 230 روستا کیفیت شیمیایی آب آشامیدنی آنها قابل قبول نمی باشد. عملیات آبرسانی 1004 روستا تحت پوشش شرکت آبفا روستایی بوده و بقیه از تحت پوشش قرار گرفتن مقاومت نموده که بیشتر مشکلات مربوطه به همین شبکه ها است. جهت مبارزه با خشکسالی در سال جاری اعتباری حدود 10 میلیارد ریال تخصص داده شده که با توجه به تعداد روستاها این مبلغ کفاف تامین آب شرب 555 روستا را نخواهد داد. راهکارهای عمده جهت جلوگیری از بحران کنونی در سالهای آتی بشرح زیر پیشنهاد میگردد.1- تحت پوشش شرکت آبفا روستایی قرار گرفتن کلیه شبکه های آبرسانی و تصویب قانون جهت اجرا. 2- انجام اقدامات آبخیزداری جهت غنی نمودن منابع زیرزمین3- انجام اقدامات آبخوان داری جهت غنی نمودن منابع آبی 4- کنترل آبهای سطحی جهت تامین منابع جدید 5- مظروف نمودن آب آشامیدن و توزیع آن، توجه به کمبود منابع آب شیرین در کلیه نقاط شهری یا روستایی یا نقاط مخصوص جداول و نمودارها مربوط به مشکلات هر شهرستان در این مقاله آمده که میتوان با مراجعه به آنها برنامه ریزی و راهکارهای عمومی یا اختصاصی ارائه گردد.
کلیدواژه‌ها:
خشکسالی:به دوره ای از آب و هوای خشک اطلاق شده که ضمن بهم خوردن توازن هیدرولوژیک طبیعی مانع از نزولات می گردد. گازهای گلخانه ای ،Green House ازدیاد دی اکسید کربن و اثر وسلها در جو که مانع از تبادلات و حرکت هوا گردیده و بصورت یک لایه محافظ در جو مانع از حرکت هوا می گردد. شرکت آبفا- مخفف شرکت آب و فاضلاب می باشد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

تغییر اقلیم و خشکسالی
اثبات وقوع پدیده تغییر اقلیم ( Climate Change )، در سطح جهان به سهولت امکان پذیر نیست و نیازمند بررسی های جامع و طولانی مدت بر آمارهایی از پارامترهای )) است، هر چند روند گرمتر شدن دمای سطح زمین و افزایش غلظت گاز co2 تقریباً قطعی می نماید.

سناریوهای تغییر اقلیمی در چرخه آبشناسی نمود کاملاً بارزی می یابند.چرا که تمامی اجزاء آن تحت تأثیر تغییرات حاصله در میزان تبادلات انرژی و جرم قرار می گیرند. نوسان منابع آبی به طرز قابل ملاحظه ای تابع تغییرات اقلیمی است، چرا که نیاز به این منابع با افزایش ((تبخیر و تعرق در شرایط گرمتر،خشک تر و آفتابی تر بیشتر می شود.به عنوان مثال براساس گزارشات منتشره در سال 1996، مناطق جنوب انگلیس در سال 2050 شدیداً مستعد وقوع خشکسالی بوده ولی مناطق شمالی به مراتب مرطوب تر شده و سیل درآنجا مشکل زاخواهد شد.

بررسی ها نشان داده است، غلظت گازکربنیک و سایر گازها در اتمسفر از نیمه دوم قرن نوزدهم افزایش یافته است. میزان غلظت co2 از سال 1958 تا 1988 حدود 35 درصد فزونی یافته است. Boult و همکاران در سال 1988 اثر دو برابر شدن غلظت co2 را بر روی عوامل هیدرولوژیکی از قبلی تبخیر و تعرق پتانسیل، رطوبت خاک، تجمع برف، ذخیره آب زیرزمینی، رواناب و بیلان آبی در سه حوزه بلژیک مطالعه کردند. نتایج نشان داد که تبخیر و تعرق پتانسیل، درصد رطوبت خاک و میزان ذخیره آبهای زیرزمینی در حوزه هایی با نفوذ پذیری زیاد افزایش یافته است.

Mitchel در سال 1989 نشان داد که در اثر دو برابر شدن co2، درجه حرارت بین 8/2 تا 2/5 کلوین و بارندگی بین 1/7 تا 15 درصد افزایش می یابد، ولی افزایش بارندگی در مناطق مختلف یکسان نیست. اگر نرخ افزایش گازکربنیک ثابت بماند،میزان co2 در سال 2035 به جای ppm 360 فعلی به ppm 420 خواهد رسید. افزایش گازکربنیک باعث افزایش درجه حرارت و رطوبت مطلق در لایه های هوای نزدیک سطح زمین می گردد. هر چند با دو برابر شدن co2 ،میزان بارندگی افزایش می یابد ولی افزایش بارندگی در نقاط مختلف یکسان نیست.در مناطقی با عرض جغرافیایی زیاد بطورکلی میزان بارندگی و رواناب افزایش می یابد ولی در مناطق با عرض جغرافیایی کم بارندگی بسته به منطقه افزایش یا کاهش نشان می دهد.

بطورکلی می توان از تحقیقات انجام شده چنین نتیجه گرفت که :
میزان گازکربنیک و سایر گازهای موجود در اتمسفر ( نظیر متان، CFC ) بعد از انقلاب صنعتی افزایش یافته است.
مدلهای شبیه سازی مختلف نشان داده اند که با افزایش گازکربنیک شرایط هیدرولوژیکی از قبیل بارندگی، درجه حرارت و تبخیر و تعرق و رواناب و … تغییر می کند که به تبع آن وقوع یا عدم خشکسالی نیز قابل بررسی است.

عنوان پیوند نوسانات آب و هوایی و بیابان زایی
نوسانهای آب و هوایی که باعث بیابان زایی می شود، بیشتر به کاهش میزان بارندگی ،رطوبت، افزایش دما به ویژه در تابستان، افزایش میزان خشکی، تبخیر و تعرق، وزش بادهای گرم و سوزان و کاهش پوشش گیاهی ( بر اثر وزش باد ) ارتباط می یابند.
حتی بر اثر نوسانات آب و هوایی، طغیان جانوران و حشرات و آفات به برخی سرزمین ها از جمله ملخ ها به شمال شرقی قاره آفریقا نیر اعمال شده است که سیر قهقرایی محیط زیست را به همراه داشته است.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

مرجع تخصصی آب و فاضلاب