مرجع تخصصی آب و فاضلاب

نكات ایمنی که در عملیات حفر چاه     

در عملیات چاه‌کنی تا عمق 5 متر، وجود حداقل دو نفر و با افزایش عمق چاه، حداقل وجود 3 نفر برای ادامه عملیات الزامیست، با شروع حفر انباری چاه یک نفر کمک کلنگ‌دار به افراد گروه اضافه می‌شود. برای حفاظت کارگران از خطر ریزش اطراف چاه، باید در محل ایستادن کارگران تخته یا الوارهای زیرپایی با مقاومت و پهنای کافی گذاشته شود. برای جلوگیری از سقوط خاک و سنگ به داخل چاه، دور دهانه باید آستانه‌ای به عرض حداقل 15 سانتیمتر با مصالح مقاوم تعبیه گردد.

مقنی قبل از ورود به چاه برای عملیات چاه‌کنی، باید طناب نجات را به کمک کمربند ایمنی مخصوص به خود بسته باشد.

در مواردی که نوع مصالح استخراج شده از حفاری چاه به صورتی است که کلاه و سپر حفاظتی تکافو نمی‌کند، باید در فواصل مناسب از دیواره میله چاه پناهگاههایی تعبیه شود که در صورت لزوم مقنی در این محلها مستقر شود.

 خاک حاصل از کندن چاه، نباید به فاصله کمتر از 2 متر از کناره‌های چاه ریخته شود به نحوی که احتمال ریزش آن به داخل چاه وجود نداشته باشد.

 در صورتی که احتمال کمبود اکسیژن در اعماق چاه وجود داشته باشد، باید نسبت به تعبیه وسایل مناسب برای هوادهی به داخل چاه اقدام شود، این وسایل باید به تجهیزات ایمنی لازم برای جلوگیری از خطر برق‌گرفتگی مجهز شده باشند.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

گازهای موجود در چاه :

از دیگر مسائلی که جزء مخاطرات چاه ها محسوب می گردد وجود گازهای سمی است .

بیشترین گازهایی که در چاه ها یافت می شوند عبارتند از :

1) گاز هیدروژن سولفوره 2) آمونیاک 3 ) گاز کربنیک 4) متان

گاز هیدروژن سولفوره :

این گازها در اثر سوختن ناقص موادی مانند مو و پشم و گوشت و موادی که دارای گوگرد می باشند بوجود می آید . بوی این گاز شبیه بوی تخم مرغ گندیده می باشد . مقدار خیلی کم این گاز را می توان با حس بویایی تشخیص داد در جاهایی که تدریجاً استشمام شود حس بویایی را فلج می کند .

1 % این گاز شدیداً خطرناک است و تا 2% این گاز را می توان تشخیص داد در جایی که مقدار گاز در چاه زیاد باشد تخلیه گاز باید با وسایل ضد جرقه انجام گیرد . اگر گاز در محیط سر بسته ای از داخل چاه نشت کند امکان مسمومیت وجود دارد . شخصی را که برای مدتی از این گاز تنفس کرده باید به هوای آزاد انتقال داد و در صورت عدم تنفس اقدام به دادن تنفس مصنوعی و اکسیژن نموده و مصدوم را به بیمارستان منتقل نمود .

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

آيين‌نامه‌ و مقررات‌ حفاظتي‌ حفر چاه‌هاي‌ دستي‌

 
 فصل‌ اول‌ - تعاريف‌

 1 - چاه‌ دستي‌:   منظور از چاه‌ دستي‌ در اين‌ آيين‌نامه‌ آن‌ دسته‌ از چاه‌هايي‌ هستند كه‌ با استعانت‌ از نيروي‌ بدني‌ و با استفاده‌ از وسايل‌ كار سنتي‌ ماند چرخ‌ چاه‌ - كلنگ‌ - بيلچه‌ - دلو و غيره‌ كنده‌ مي‌شوند.

 2 - چرخ‌ چاه‌:  وسيله‌ ايست‌ جهت‌ انتقال‌ مواد از عمق‌ به‌ بيرون‌ و بالعكس‌ كه‌ بر دهانه‌ چاه‌ نصب‌ مي‌گردد.

 3 - دلو:  وسيله‌ ايست‌ كه‌ معمولاً از لاستيك‌ منجيد دار،برزنت‌ و يا مواد مشابه‌ به‌ شكل‌ كيسه‌ ساخته‌ شده‌ و در انتقال‌ مواد مورد استفاده‌ قرار مي‌گيرد.

4 - كول‌:  حلقه‌ يا نيم‌ حلقه‌ ايست‌ كه‌ از جنس‌ فولاد يا سيمان‌ يا سفال‌ بوده‌ و براي‌ جلوگيري‌ از ريزش‌ ديواره‌هاي‌ ميل‌ چاه‌ يا انباري‌ استفاده‌ مي‌گردد.

5 - ميل‌ چاه‌:  آن‌ قسمت‌ از چاه‌ مي‌باشد كه‌ بطور عمودي‌ نسبت‌ به‌ سطح‌ زمين‌ كنده‌ مي‌شود.

 6 - طوقه‌:  ديوار حلقوي‌ ساخته‌ شده‌ از مصالح‌ ساختماني‌ در بالاترين‌ قسمت‌ از ميل‌ چاه‌(منتهي‌ به‌ دهانه‌ چاه‌) مي‌باشد كه‌ برروي‌ آن‌ در پوش‌ چاه‌ قرار داده‌ مي‌شود.

 7- انباري‌:  عبارتست‌ از مسير يا مسيرهاي‌ انحرافي‌ كنده‌ شده‌ در عمق‌ يا ديوار ميل‌ چاه‌.

 8 - سپر:  وسيله‌ حفاظتي‌ مخصوصي‌ است‌ كه‌ مقني‌ را از آسيب‌ ناشي‌ از سقوط‌ احتمالي‌ مواد و اشياء محفوظ‌ نگه‌ مي‌دارد.

 9 - پاكند:  مسير شيبداري‌ جهت‌ رفت‌ و آمد و حمل‌ و نقل‌ وسايل‌ است‌ كه‌ از فاصله‌ اي‌ دورتر از دهانه‌ چاه‌ شروع‌ و تا نزديكي‌ سطح‌ آب‌ ادامه‌ مي‌يايد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

سیمانه کردن چاه ها

سیمانه کردن چاهها بالاخص چاههای عمیق مثل چاههای اکتشافی نفت ،گاز،آب تقریبا بدون استثنا به دلایل متعددی صورت می گیرد. لوله محافظ (casing) اولیه به منظور اجتناب از روان شدن گل حفاری به خارج از چاه نیاز به سیمانه شدن دارد. و همچنین به منظور جلوگیری از ورود آبهای خالص طبقات مشرف به سطح زمین به داخل چاه فضای بین دیواره لوله سطحی محافظ و چاه به سیمانه شدن   نیاز دارد . دیواره خارجی لوله محافظ میانی چاه    برای کاهش تاثیر فشار غیر نرمال  طبقات و زونهای ضعیف مثل شیل و رس  سیمانه می شود و بالاخره لوله نهایی محافظ چاه برای جلوگیری از ورود سیالات طبقات به داخل چاه و جلوگیری از باطلاق شدن ته چاه سیمانه می شوند. ضمنا سیمانه کردن لوله های محافظ (پوشش جداری )چاه کلا موجب دوام بیشتر لوله ها و مانع سایش آنها در اثر سیالات موجود در طبقات می شود که معمولا در طبقات زیرین زمین بالاخص سنگ های رسوبی موجودند.

ترکیب اصلی سیمانهایی که در سیمانه کردن چاهها حفاری به کار برده می شوند همان سیمانهای صنعتی است (مثل سیمان ساختمان سازی و غیره )، منتها تفاوت هایی از لحاظ ترکیب دارند که این تفاوتها عمدتا در جهت خاصیت پمپ پذیری (pumpability ) سیمانهای چاههای حفاری است ،بدین منظور و به دلایل دیگری نیز اضافه می شود.

نوع مواد و میزان مواد تشکیل دهنده سیمانهای صنعت حفاری باید به گونه ای باشد که خواص ذیل را در آنها ایجاد نماید :

1-سیمان دوغابی باید به گونه ای باشد که بتوان آن را با پمپ در عمق معیینی از چاه قرار داد.

2-به محض قرار گیری در چاه باید سریعا و در کوتاه مدت مقاومت کافی در آن ایجاد شود .

3-در دراز مدت باید آن چنان به هم چسبی و مقاومت در آنها ایجاد شود تا از شکست مکانیکی جلوگیری به عمل آید.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

كندن چاه و رسيدن به هدف مورد نظر را حفاري مي گويند حفاري يكي از كارهاي پيچيده و گران و طاقت فرسا وتخصصي در صنعت نفت بشمار مي رود. هر كاري كه ما قبل از حفاري انجام داده باشيم در صورتي كه عمل حفاري بدرستي انجام نگيرد بي فايده است.
بنابراين به حفاري خيلي اهميت مي دهند قبل از حفاري ما فقط با تخيل و فرضيات مختلف لايه ها و عمق ها را تعيين مي كنيم ولي در حفاري واقعاً به اينها مي رسيم زمين شناس، مهندس راه و ساختمان، حفار و … همه دست به دست هم مي دهند تا حفاري به طور مداوم انجام شود. چون هزينه دكل و لوازم حفاري خيلي گران است.بنابراين حفاري در سه نوبت و بطور 24 ساعته انجام مي گيرد.
تعيين محل حفاري نيز مهم است مثلاً فاصله آن از مناطق مسكوني، چاههاي مجاور، مسكوني فشار قوي برق و ….. كه اينها همه تخصصي و مخصوص به خود را دارند بعد از تعيين محل مهندس راه و ساختمان اقدام به نصب كردن وسايل مورد نياز، اتاق ها، جاده و … مي كند سپس دكل به منطقه آورده مي شود و عمل بطور 24 ساعته انجام مي شود. عمل حفاری بوسیله دکل صورت میگیرد . این دکل ابتدا بصورت جدا از هم به محل آورده میشود . سپس آن را در محل سر هم کرده و آمده حفاری میکنند . دکل و وسایل حفاری بصورت کرایه ای و گران قیمت می باشند بنابراین عمل حفاری بصورت 24 ساعته انجام میگیرد .

مرجع تخصصی آب و فاضلاب