مرجع تخصصی آب و فاضلاب

حفاظت از آب‌های زیرزمینی، برای ‌آیندگان

میزان منابع آب تجدید‌شونده کشور با توجه به موقعیت اقلیمی، وقوع پدیده تغییر اقلیم و گرمایش جهانی و احتمال تشدید خشکسالی‌ها، محدود و احتمالا رو به کاهش است و از سوی دیگر تقاضای آب برای مصارف مختلف با توجه به افزایش جمعیت و توسعه در ابعاد مختلف، همواره روبه افزایش است؛ بنابراین برای مواجهه با این چالش و به منظور ایجاد تعادل منطقی بین عرضه و تقاضای آب و استفاده پایدار از منابع آب لازم است راهکارهای مدیریتی و حفاظتی موثرتری در زمینه بهره‌برداری از منابع آب اعمال شود.

در این میان، منابع آب زیرزمینی با توجه به ریسک‌پذیری کم آن نسبت به منابع آب سطحی در شرایط خشکسالی و نیز سهولت استحصال آن، از مزیت نسبی بالاتری در تامین نیازهای فعلی و آتی کشور برخوردار است. با استناد به آخرین آمار مربوط به سال آبی ۸۷ ـ ۸۶، میزان برداشت از منابع آب زیرزمینی از طریق چاه و قنات در کل کشور بالغ بر۳/۵۶ میلیارد متر مکعب در سال است که قسمت اعظم آن در بخش کشاورزی آن هم با بازده پایین به مصرف می‌رسد. متاسفانه برداشت غیر اصولی و بیش از حد مجاز از منابع آب زیرزمینی به همراه حفر چاه‌های غیرمجاز در دشت‌های کشور در دهه‌های گذشته موجب افت شدید کمی و کیفی در این منابع شده است که پیامدهای سوء آن به صورت تخریب کیفی آب زیرزمینی، نشست سطح زمین، افزایش هزینه پمپاژ و گاهی کاهش جریان آب رودخانه‌ها با توجه به تعاملات هیدرولیکی بین آب زیرزمینی و سطحی نمایان شده است. هرچند در سال‌های اخیر وزارت نیرو با استقرار نظام تخصیص آب توانسته، روند غیر اصولی توسعه آب زیرزمینی را تا حدودی کنترل کند با این حال این اقدامات در بسیاری از دشت‌های مهم کشور به مثابه نوشداروی پس از مرگ سهراب است. تقریباً در نیمی از دشت‌های کشور نسبت حجم استحصال آب زیرزمینی به حجم پتانسیل آب زیرزمینی تجدیدشونده (technical index) بیش از ۱۰۰ درصد است، در حالی که معمولا باید سعی شود این شاخص از ۷۰ درصد تجاوز نکند. همین امر باعث شده است کسری مخزن (بیلان منفی) در آبخوان‌های کشور به بیش از ۶ میلیارد مترمکعب در سال برسد. چنین بهره‌برداری بی‌ضابطه‌ای از منابع آب زیرزمینی صدمات و تغییرات جبران‌ناپذیری را به محیط‌زیست وارد کرده است و ادامه این روند یعنی بهره‌برداری بی‌رویه می‌تواند نگران‌کننده باشد.

در این خصوص، کمیته ملی توسعه پایدار یکی از نشست‌های خود را به بحث حفاظت از منابع آب زیرزمینی اختصاص داده است و اعضای آن بر لزوم برنامه‌ریزی‌های دقیق‌تر و جامع‌تر برای حفاظت کمی و کیفی از منابع آب زیرزمینی کشور تاکید داشته و توجه و حساسیت مضاعفی از سوی تمامی سیاستگذاران، دست‌اندرکاران و ذی‌نفعان را خواستار شده‌اند.

به گفته کارشناسان، شکی نیست که آب نقش اساسی در ارتباط با سلامت انسان، معیشت، رشد اقتصادی و به همان میزان در حفظ محیط زیست دارد. از این رو استفاده عادلانه و پایدار و حفاظت از منابع آب بویژه آب‌های زیرزمینی به عنوان چالش کلیدی آیندگان مطرح است. از این رو کمیته ملی توسعه پایدار توصیه می‌کند ۲ مقوله حفاظت و بهره‌برداری اصولی از این منابع باید همزمان و کنار هم مورد توجه قرار گیرند، به صورتی که با اتخاذ رویکرد توسعه بهره‌برداری، مقوله حفاظت به بوته فراموشی سپرده نشود. در این خصوص، افزایش تغذیه آبخوان‌های کشور به عنوان یکی از مصادیق حفاظت آب زیرزمینی با استفاده از عملیات آبخیزداری و آبخوان‌داری در عرصه‌های طبیعی مورد تاکید است.

بر این اساس باید عزم جدی برای توقف بهره‌برداری ناپایدار از منابع آب زیرزمینی کشور که سالانه بالغ بر ۶ میلیارد مترمکعب کسری مخزن را بر دشت‌های کشور تحمیل کرده است، از طریق توسعه راهبردها و روش‌های سازه‌ای و غیرسازه‌ای مصرف بهینه آب و با هدف کاهش فشار بر این منابع به کار گرفته شود. در همین خصوص توجه به روش‌های نوین استحصال منابع آب از جمله شیرین کردن آب دریاها و استفاده مجدد از آب‌های بازیافتی و بازچرخانی آب در بخش صنعت و کشاورزی، لزوم به کارگیری روش‌های نوین آبیاری و افزایش بازده در بخش کشاورزی، استفاده از وسایل کاهنده مصرف در بخش شرب و خانگی، محدود کردن تخصیص جدید آب در دشت‌های ممنوعه صرفا به شرب و بهداشت و تامین آب مورد نیاز بخش صنعت از طریق تغییر نوع مصرف منابع آب در اختیار کشاورزی با همکاری و هماهنگی وزارت جهاد کشاورزی ضروری است و دولت باید اعتبار و لوازم مورد نیاز برای این منظور را فراهم کند.

به‌منظور ایجاد تعادل منطقی بین عرضه و تقاضای آب و استفاده پایدار از منابع آب لازم است راهکارهای مدیریتی و حفاظتی موثرتری در زمینه بهره‌برداری از منابع آب اعمال شود

بنابراین مدیریت آب نیز مستلزم رویکرد جامع و ژرف‌اندیش با در نظر گرفتن مباحث آمایش سرزمین است. بر همین اساس، حصول نتیجه مطلوب در این زمینه، مستلزم پایبندی بیشتر ذی‌نفعان اعم از حاکمیت و متقاضیان و بهره‌برداران به اصول توافق شده و قوانین موضوعه پیرامون مدیریت منابع آب زیرزمینی در کشورمان است.

مسوولیت اصلی مراقبت و تأمین پایدار آب به عهده حاکمیت (دولت) است. به همین دلیل باید روش‌های نوینی به منظور اداره امور منابع آب زیرزمینی در سطوح مختلف اتخاذ شود تا بتوان با سرعت روند اصلاح برداشت بی‌رویه و بی‌ضابطه از این منابع را پیگیری کرد و سامان داد. مدیریت منابع آب زیرزمینی در کشور باید بر پایه دیدگاه‌های مشارکتی عمومی و آموزش و آگاه‌سازی همگانی بویژه بهره‌برداران آب استوار شود و تمامی آحاد جامعه باید در استفاده پایدار از آن سهیم و مسوول باشند و این موضوع اهمیت نقش و وظیفه حاکمیت (دولت) را درباره تدوین و ترویج برنامه‌های ظرفیت‌سازی و تبادل دانش و اطلاعات و تجربیات دیگران در سطوح منطقه‌ای و محلی به منظور به‌کارگیری مفید منابع انسانی، مالی و فنی برای مدیریت منابع آب روشن می‌سازد.

باید به بخش خصوصی بویژه سازمان‌های غیردولتی(NGO) و مردم نهاد فعال در زمینه محیط زیست تاکید کرد تا ضمن پیوستن به حاکمیت در جهت فرهنگ‌سازی مصرف آب در تمامی سطوح جامعه با به کارگیری تمامی ظرفیت‌های تاثیرگذاری خود، حداکثر تشریک مساعی را داشته باشند.

با توجه به آلودگی‌های منابع آب زیرزمینی ناشی از فاضلاب‌های خانگی و صنعتی، ضروری است با استفاده کارآمد از منابع موجود و افزایش اعتبار، بودجه‌های عمومی و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و خارجی نسبت به توسعه و تکمیل تأسیسات تصفیه فاضلاب‌های خانگی شهری و روستایی و صنعتی اقدام‌های موثری صورت پذیرد. در بخش کشاورزی با توجه به اثرات نامطلوب پساب‌های آلوده و سمی حاصل از کشاورزی، باید رویکردهای نوینی در راستای جلوگیری از آلودگی منابع آب زیرزمینی اتخاذ شود و دولت با استفاده از ابزارهای فرهنگ‌سازی و آموزش در بخش کشاورزی باید کشاورزان را به استفاده نکردن از سموم، آفت‌کش‌ها و کودهای شیمیایی و در عوض استفاده از روش‌های بیولوژیکی تشویق و ترغیب کند. با توجه به این‌که در بیشتر دشت‌های کشور تامین آب شرب شهری و روستایی از طریق منابع استراتژیک آب زیرزمینی تامین می‌شود، مسوولان ذی‌ربط از جمله وزارت نیرو به منظور حفاظت از این منابع حیاتی برای نسل‌های آینده باید در تمام دشت‌های کشور بویژه دشت‌های ممنوعه سقف کف‌شکنی یا تراز حداکثر بهره‌برداری را تعیین و از افت بیشتر این مخازن استراتژیک جلوگیری کند.

حمیده سادات‌هاشمی

منبع:‌ کمیته ملی توسعه پایدار
سازمان حفاظت محیط زیست
صفحات جداگانه مرجع تخصصی آب و فاضلاب - سه شنبه هفدهم اسفند ۱۳۹۵
مطالب مرجع تخصصی آب و فاضلاب - یکشنبه پانزدهم اسفند ۱۳۹۵
مطالب مرجع تخصصی آب و فاضلاب - یکشنبه پانزدهم اسفند ۱۳۹۵
مطالب مرجع تخصصی آب و فاضلاب - یکشنبه پانزدهم اسفند ۱۳۹۵
مطالب مرجع تخصصی آب و فاضلاب - یکشنبه پانزدهم اسفند ۱۳۹۵
کشت باکتری در آزمایشات میکروبیولوژی آب و فاضلاب - جمعه بیست و هفتم اسفند ۱۳۹۵
مراحل آزمایشات آب از نظر میکروبی - جمعه بیست و هفتم اسفند ۱۳۹۵
آیین‌کار آزمون‌های باکتریولوژیکی آب - جمعه بیست و هفتم اسفند ۱۳۹۵
تصفیه آب - جمعه بیست و هفتم اسفند ۱۳۹۵
برآورد دبی فاضلاب روهای مدور با استفاده از مدل ترکیبی سرریز – دریچه - جمعه بیست و هفتم اسفند ۱۳۹۵
باکتریها و میکروارگانیسم های موجود در آب - جمعه بیست و هفتم اسفند ۱۳۹۵
بهینه سازی فعالیت میکروارگانیسم ها در تصفیه بیولوژیکی فاضلاب های نفتی پالایشگاه تهران - جمعه بیست و هفتم اسفند ۱۳۹۵
ارائه روش مناسب تصفیه فاضلاب نساجی - جمعه بیست و هفتم اسفند ۱۳۹۵
بررسی کارایی برکه های تثبیت در تصفیه فاضلاب کشتارگاه شهر کرمانشاه - جمعه بیست و هفتم اسفند ۱۳۹۵
بررسی تصفیه فاضلاب صنایع شوینده به کمک فرایند انعقاد در مقیاس آزمایشگاهی - جمعه بیست و هفتم اسفند ۱۳۹۵
فهرست خدمات مطالعات طرحهای استفاده از فاضلابهای تصفیه شده شهری و روستایی - جمعه بیست و هفتم اسفند ۱۳۹۵
آشنایی با برخی معرفهای آزمایشگاهی - جمعه بیست و هفتم اسفند ۱۳۹۵
شرح وسایل آزمایشگاه - جمعه بیست و هفتم اسفند ۱۳۹۵
اصطلاحات و تعاریف در آزمایشگاه میکروبیولوژی - جمعه بیست و هفتم اسفند ۱۳۹۵
مقایسه تصفیه ثالثیه با استفاده از نانو فیلتراسیون و اسمز معکوس برای استفاده مجدد آب در صنایع نساجی - جمعه بیست و هفتم اسفند ۱۳۹۵
طرز تهیه محلولهای آزمایشهای شیمیایی آب - جمعه بیست و هفتم اسفند ۱۳۹۵
بررسی اثر فرآیند الکتروشیمیایی در حذف فسفر از پساب تصفیه شده خروجی از سیستم لجن فعال - جمعه بیست و هفتم اسفند ۱۳۹۵
اندازه گیری کلر - جمعه بیست و هفتم اسفند ۱۳۹۵
شبکه های جمع آوری فاضلاب تحت مکش - جمعه بیست و هفتم اسفند ۱۳۹۵
دانلود پروژه طرح توزیع و انتقال آب شهرک شهید بهشتی شیراز - جمعه بیست و هفتم اسفند ۱۳۹۵
تصفیه فاضلاب کارخانجات نساجی - جمعه بیست و هفتم اسفند ۱۳۹۵
مقایسه و انتخاب بهینه سیستمهای جمع آوری فاضلاب در اجتماعات کوچک - جمعه بیست و هفتم اسفند ۱۳۹۵
فرهنگ لغات و اصطلاحات فاضلاب - جمعه بیست و هفتم اسفند ۱۳۹۵
اجرا سقف مخازن هاضم لجن (Digester Tanks) - جمعه بیست و هفتم اسفند ۱۳۹۵
تصفیه خانه شهرستان بابل - جمعه بیست و هفتم اسفند ۱۳۹۵
خوردگی در لوله ها و تاسیسات آب - جمعه بیست و هفتم اسفند ۱۳۹۵
فرایند انعقاد و لخته سازی - جمعه بیست و هفتم اسفند ۱۳۹۵
حذف بیولوژیکی نیتروژن - جمعه بیست و هفتم اسفند ۱۳۹۵
واحداندازه گیری جریان Folw Measurement - جمعه بیست و هفتم اسفند ۱۳۹۵
تصفیه بیولوژیکی به روش لاگونهای هوادهی Aerated Lagoons - جمعه بیست و هفتم اسفند ۱۳۹۵
بررسی روشهای جمع آوری فاضلاب - جمعه بیست و هفتم اسفند ۱۳۹۵
استخر های تثبیت فاصلاب - جمعه بیست و هفتم اسفند ۱۳۹۵
BOD و آزمایش BOD - جمعه بیست و هفتم اسفند ۱۳۹۵
توضیح و نکات پارامتر های آب - جمعه بیست و هفتم اسفند ۱۳۹۵
دانلود پروژه آب و فاضلاب ، طراحی کانال انتقال آب - جمعه بیست و هفتم اسفند ۱۳۹۵
آموزش کاربردی نرم افزار Sewer Cad - جمعه بیست و هفتم اسفند ۱۳۹۵
آموزش watercad - جمعه بیست و هفتم اسفند ۱۳۹۵
مقاله پیرامون بتن ناتراوا - جمعه بیست و هفتم اسفند ۱۳۹۵
دانلود فایل متره و برآورد انتقال آب روستایی - جمعه بیست و هفتم اسفند ۱۳۹۵
محاسبه عمق نرمال در کانالهای ذوزنقه ای و مستطیلی - جمعه بیست و هفتم اسفند ۱۳۹۵
برترین سایت های مدیریت پروژه و مدیریت ساخت سال 95 - پنجشنبه بیست و ششم اسفند ۱۳۹۵
کنفرانس های مدیریت ساخت و پروژه - شنبه چهاردهم اسفند ۱۳۹۵
مکانیزم آلوده شدن آبهای زیرزمینی - جمعه ششم اسفند ۱۳۹۵
اصطلاحات آب و فاضلاب و محیط زیست - جمعه ششم اسفند ۱۳۹۵
دانشگاه های دارای رشته آب و فاضلاب - سه شنبه بیست و ششم مرداد

مرجع تخصصی آب و فاضلاب