مرجع تخصصی آب و فاضلاب

کمبود آب در بخش های زیادی از کره ی زمین، مشکلات زیادی را برای تامین آب شرب سالم، تولید محصولات کشاورزی و در کل روند عمومی زندگی انسان ها به وجود آورده است. به طوری که پیش بینی می شود تا سال 2025 میلادی، 50 تا 60 درصد مردم جهان با تنش آبی و مشکلات ناشی از کم آبی مواجه شوند.
آب مجازی، مقدار آبی است که کالا یا محصول در یک فرآیند تولید از لحظه شروع تا پایان، مصرف می کند. مثلا برای تولید یک کیلوگرم گندم به طور متوسط 1300 لیتر آب در جهان مصرف می شود. توسعه دهندگان ایده آب مجازی معتقدند با صادرات و واردات کالا و محصولات، حجم زیادی آب جابجا می شود که از آن به عنوان تجارت آب مجازی نام برده می شود. در تئوری تجارت آب مجازی، به منظور کاهش فشار بر منابع آب، به کشورهای کم آب توصیه شده که به جای تولید مواد غذایی از منابع آب داخلی، به واردات مواد غذایی مبادرت ورزیده و منابع آب داخلی را برای فعالیت های تجاری پر سود اختصاص دهند. در حال حاضر، تجارت آب مجازی از لحاظ اقتصادی "نامرئی" و از لحاظ سیاسی "غیرفعال" است. بر اساس تعریف ذکر شده از آب مجازی، شرایط اقلیمی، مکان و زمان تولید، مدیریت و برنامه ریزی، فرهنگ و عادات مردم در میزان آب مجازی موثر می باشد و قطعا مقدار آن در مورد یک محصول در مناطق مختلف متفاوت خواهد بود .

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

كشورهای كم آب مفهوم جدیدی را به نام « آب مجازی » ـ مقدارآبی كه برای تولید كالا نیاز است ـ برای تعیین استراتژیهای تولید صنعتی و كشاورزی خود برگزیده اند .وقتی كه یك كیلو حبوبات مصرف می نمایید به طور مستقیم در تأثیر یك هزار لیتر آبی خواهید بود كه برای روییدن آن مصرف شده است و وقتی یك كیلو گوشت گاو مصرف می كنید به این نكته توجه داشته باشید كه سیزده هزار لیتر آبی را مصرف می كنید كه برای تولید این گوشت مصرف شده است. واین همان آب پنهان یا « آب مجازی» است.این گوشه ای از سخنان دانیل زیمر Daniel Zimmer مدیر شورای جهانی آب و یكی از سخنرانان جلسه «آب مجازی ؛ تجارت و ژئوپولتیك آن » در اجلاس شورای جهانی آب در روز دوشنبه ۱۷ مارس ۲۰۰۳ است . « این یكی از عواملی است كه انسانها در مصرف بیش از حد آب رفتاری غیر هوشیارانه دارند .» نوعی از تقابل و رویارویی دراستفاده از آب دربین قاره ها مشاهده می شود . مردم آسیا ، بطور میانگین ۱۴۰۰ لیتر آب مجازی در روز استفاده می نمایند ، در حالی كه اروپاییان و مردم شمال آمریكا روزانه در حدود ۴۰۰۰ لیتر آب مجازی مصرف می كنند . حدود ۷۰ درصد آب استفاده شده از سوی انسان برای تولید فرآورده های غذایی به كار می رود.
دانیل زیمر می گوید : « حجم این اختلاف ما را به این نتیجه می رساند كه رژیم مصرف آب امری بسیار مهم است . اگر مردم سراسر دنیا بخواهند آب مجازی به مقداری كه مردم آمریكای شمالی مصرف می كنند ، استفاده نمایند جهان به ۷۵ درصد آب بیشتر از آنچه در حال حاضر برای تولید غذا مصرف می شود نیازمند است ». احتمالاً هیچ راه عملی برای تجارت حجم عمده و كافی از آب خالص همچون دیگر كالاها وجود ندارد ، چراكه وزن و حجم آن عاملی بازدارنده به لحاظ قیمتی است . بنابراین یك كشور می تواند با انتخاب خود با عنوان وارد كنندهٔ آب مجازی ( در مقابل آب واقعی ) خود را از فشار بر منابع آبی اش آزاد سازد.دكتر آرژن هوئكسترا Arjen Hoekstra می گوید : « ما اولین محاسبات تجارت آب مجازی را كه در طول اجلاس به بحث گذاشته می شود ، انجام داده ایم .

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

افزایش رقابت بر سر آب، نیاز به غذا برای جمعیت در حال رشد و افزایش کم آبی در بسیاری از نقاط جهان، برخی از دلایل مهمی هستند تا نگاهی داشته باشیم به اینکه به چه شیوه‌ای آب را در این سیاره و کشور خود مدیریت کنیم و چگونه نیازهای بشر در نظر گرفته شود.

بیشتر سطح کره زمین را آب فراگرفته (39/1میلیارد کیلومتر مکعب)، اما تنها 5/2 درصد آب‌های موجود در کره زمین شیرین است و مابقی آن در دریاها و اقیانوس‌ها قرار داشته و شور است؛ ضمن آنکه همه حجم آبهای شیرین به‌دلیل آنکه قسمت اعظم آن در یخچال‌ها و برف‌های دائمی قرار دارد قابل بهره برداری نیست.

وابستگی انسان به آب نشان می‌دهد که نیاز آبی برای تولید غذا به‌مراتب بیشتر از نیازهای شرب است؛ 2 تا 4 لیتر آب در روز برای نیازهای بیولوژیک (آب آشامیدنی) در زنده ماندن انسان کافی است در حالی که 1000 مرتبه بیشتر برای تولید غذا آب لازم است. این دلیلی است که چرا مفهوم آب مجازی در زمانی که ما در مورد تولید غذا صحبت می‌کنیم اینقدر مهم است. بنا به تعریف: آب مجازی آبی است که در فرایند تولید یک محصول کشاورزی یا صنعتی نهفته است و به‌طور واقعی احساس نمی‌شود، بلکه به‌طور مجازی حس می‌شود. برای مثال برای تولید یک کیلوگرم گندم به هزار لیتر آب نیاز داریم. از این‌رو آب مجازی هر کیلوگرم گندم برابر هزار لیتر است. برای گوشت قرمز نیز به
 5 تا 10 برابر بیشتر آب نیاز داریم.

انتقال آب مجازی بین کشورهای مختلف از طریق وارد یا صادر کردن محصولات و خدمات صورت می‌پذیرد. صادرات آب مجازی برای یک کشور یا ناحیه برابر با کل حجم آب مورد نیاز برای تولید اجناس صادراتی است. از طرف دیگر واردات آب مجازی یک کشور یا ناحیه برابر با حجم آب مرتبط با واردات کالا یا خدمات است. از این دیدگاه برای یک کشور محصولات وارداتی می‌تواند منبع آبی باشد که از طریق آن به‌طور محلی دسترسی به منابع آبی امکان‌پذیر می‌شود.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب