سیستم و تفکر سیستمی در منابع آب

درحال مشاهده: سیستم و تفکر سیستمی در منابع آب

ادعونی اهدای خون

سیستم و تفکر سیستمی در منابع آب

۱۳۸۹/۱۲/۲۶

12:0

امیرحسین ستوده بیدختی

بطور کلی سیستم مجموعه‌ای از اجزاست که برای رسیدن به یک هدف مشترک با هم همکاری می‌کنند. ویژگی‌های کلی سیستم‌ها و بویژه سیستم‌های منابع آب، به شرح زیر می‌باشد:

·         تمام سیستم‌ها دارای ساختار و سازماندهی می‌باشند.

·         سیستم‌ها یک شکل کلی، خلاصه شده و یا ایده‌آلی از دنیای واقعی می‌باشند.

·         بین اجزای سیستم ارتباطات عملکردی و ساختاری وجود دارد.

·         رابطه‌ی بین ورودی و خروجی و مشخصات آنها از ویژگیهای مهم هر سیستم می‌باشند.

امروزه به دلیل پیچیدگی‌هایی که ما را احاطه کرده است، تفکر سیستمی بیش از پیش مورد نیاز است.

ارتباطات عملکردی شامل ارتباطات فیزیکی بین اجزای سیستم و همچنین شامل ارتباطات و اولویت‌های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی موجود می‌باشد. مشخصات کلی یک سیستم را می‌توان به صورت زیر دسته‌بندی کرد:

1.      ورودی‌ها و خروجی‌ها

2.      قوانین فیزیکی حاکم بر سیستم

3.      وضعیت و شرایط اولیه‌ی سیستم

4.      عوامل محیطی موثر بر سیستم

ورودی‌ها و خروجی‌ها مشخصه‌های مهمی از سیستم هستند که معمولا توسط پارامترها یا متغیرها تعریف می‌شوند. یک متغیر خصوصیتی از سیستم است که می‌تواند دارای مقادیر متفاوتی در زمانهای مختلف باشد.

تفکر سیستمی دارای شش ویژگی مهم است. برخی از این ویژگیها منحصر به تفکر سیستمی نیست، اما کل این شش ویژگی، رویکرد قدرتمندی را ایجاد می‏کند که قادر به تحلیل و درک مسائل زیست‏محیطی است. این شش ویژگی عبارتند از:

1.      تفکر سیستمی با توصیفی کلی آغاز می‏شود و به سوی موارد جزئی حرکت می‏کند.

2.      تفکر سیستمی بر فرایندهای دینامیکی تاکید دارد. کارشناس سیستمی رفتار سیستم را حاصل فرایندهای متعددی می‏داند که به طور مستمر در حال تغییر و تحول است. فرایندهای دینامیکی سیستم توسط متفکر سیستمی شناسایی می‏شود.

3.      تفکر سیستمی به دنبال حلقه‏ی بسته برای مطالعه‏ی کارکرد سیستم است. کارشناس، سیستم را به گونه‏ای تعریف می‏کند که رفتار آن فقط توسط اجزای داخلی آن تعیین می‏شود(یعنی رفتار سیستم بستگی به عوامل خارج از آن نداشته باشد). رویکرد سیستمی کلیه‏ی عوامل مهم تاثیرگذار بر رفتار سیستم را شناسایی می‏نماید، و از عوامل غیرضروری که سبب پیچیدگی می‏گردد، اجتناب می‏کند. عواملی که واقعا خارج از سیستم قرار دارد، و تاثیری بر عملکرد سیستم ندارد، در بررسی‏ها حذف می‏شود.

4.      تفکر سیستمی حلقه‏های بازخورد را شناسایی می‏کند. از دیدگاه سیستمی، پیوند علت و معلولی یکطرفه نیست. بر پایه‏ی این تفکر، تغییر در عامل A، سبب تغییراتی در عاملB (و شاید تغییراتی در عوامل دیگر) خواهد شد، که در نهایت بار دیگر سبب تغییراتی در عامل A گردد.

5.      تفکر سیستمی عوامل کنترل کننده، موازنه‏ها و فرایندهای مهارنشدنی بالقوه‏ی سیستم شناسایی می‏کند. سیستمهای بسیاری دارای فرایندهای رقیب و حلقه‏های بازخوردی است که نیل به رقابت دارند(مانند فرایندهای زاد و ولد و مرگ و میر) و سبب می‏شود در نهایت سیستم تحت شرایطی به پایداری برسد. سیستمهای دیگری نیز دارای فرایندهای مهارنشدنی است. رویکرد سیستمی این فرایندهای رقابتی یا مهارنشدنی را شناسایی می‏کند. با درک این فرایندها، چگونگی کارکرد یا تاثیر آنها در سیستم بررسی می‏شود.

6.       تفکر سیستمی بر روابط علت و معلولی تاکید دارد. در رویکرد سیستمی، رابطه‏ی علت و معلولی میان اجزای سیستم، باید به طور روان و صریح تعریف شود.

فردی که با بهره گیری از رویکرد سیستمی مسائل محیط‏زیست را مطالعه می‏کند، مشاهدات خود را باید بر اساس شرایط و فرایندهایی که به طور مستمر در حال تغییر، و وابسته به یکدیگرند، توصیف نماید. بر پایه‏ی مطالعه‏ی اجزای پویای مرتبط به هم است که رفتار سیستمهای محیط‏زیست درک شود. افزون بر این، رویکرد سیستمی به منشا بازخورد، و شرایطی که سبب پایداری و یا عدم پایداری سیستم می‏شود، توجه ویژه‏ای دارد.

منابع:

۱- سمائی، محمد رضا (1383)، "مدلسازی تغذیه‌گرایی با رویکرد پویایی سیستم"، پایان نامه کارشناسی ارشد مهندسی عمران-محیط زیست، دانشگاه علم و صنعت ایران، آذر 1383

۲-رضوی، مهدی و رسام مشرفی (1382)، ”مدلسازی دینامیکی سیتمهای زیست‏محیطی“، دانشگاه صنعتی شریف، (ترجمه)

۳-Lucas, L. V., J. R. Koseff, J. E. Cloern, S. G. Monismith, and J. K. Thompson(1999), "Processes governing phytoplankton blooms in estuaries. I. The local productionloss balance”, Marine Ecology Progress Series 187:1–15.

۴- Simonovic, S. P. (2000), "Tools for water management, One view of the future”, Water

International, 25(1), 76-78

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

موضوعات مرتبط: آب و آلودگی آب و آبیاری و منابع آب,حفاری

برچسب‌ها: تأمین منابع آب , منابع آب , آب

ادامه مطلب

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

درحال مشاهده: سیستم و تفکر سیستمی در منابع آب

سیستم و تفکر سیستمی در منابع آب

لیست مطالب

آرشیو موضوعی

برچسب ها

صفحات مهم

لینک دوستان

پیوندها

نویسندگان

آخرین مطالب

آرشیو