مرجع تخصصی آب و فاضلاب

بررسي نحوه بهره برداري از دستگاههاي كلرزني
به عنوان  روشی جهت گندزدائي آب شرب
مقدمه :

    گندزدائي آب شرب به عنوان فرآيند لازم الاجراي تصفيه آب ضروري است . در بين روشهاي مختلفي كه امروزه براي گندزدائي آب كاربرد دارند، كلرزني، كه در واقع افزودن كلر يا تركيبات آن به آب مي باشد، به عنوان قديمي ترين روش هنوز بيشترين كاربرد را به خود اختصاص داده است و علي رغم اثرات جانبي آن كه تا بحال شناخته شده در مقايسه با ساير گندزداها از مزاياي زيادي برخوردار بوده و روش رضايتبخشي براي حذف آلودگيهاي ميكروبي آب است .(1) بخصوص وقتي از كيفيت آب مصرفي و سلامت آن اطمينان نداشته باشيم . سالم سازي آب از وجود عوامل بيماريزا، كنترل رنگ و بو و طعم آب، جلوگيري از رشد انگلها و ايجاد لايه لزج روي سطوح در مخازن، رنگ بري از بعضي مواد آلي رنگي، تميز نگه داشتن بستر فيلترهاي تصفيه آب، تجزيه SH2 و اكسيداسيون آهن و منگنز، افزايش راندمان واحدهاي بعدي در تصفيه خانه هاي آب در صورت كاربرد بصورت پيش كلرزني از جمله مهمترين خصوصيات كلر و تركيبات آن مي باشند . كلر براي گندزدائي آب در فرمهاي مختلفي از قبيل گاز كلر كه 2 برابر سنگين تر از هواست، هيپوكلريت كلسيم، هيپوكلريت سديم، دي اكسيد كلر، كلر آمينها كاربرد دارد ولي از بين فرمهاي مذكور هيپوكلريت سديم براي گندزدائي آب در موارد محدود و در صورت نبودن ساير تركيبات كلر وروشهاي جايگزين، بكار مي رود چون تركيبي خورنده و گران بوده و سريع تجزيه مي شود و تركيب و كيفيت ثابتي ندارد و عدم اطمينان از خلوص آن و ايجاد محيط قليايي بعد از كاربرد که سبب كاهش اثر كلرمي شود، سبب شده تا از آن به عنوان اكسيد كننده قوي و عامل سفيد كننده جهت گندزدائي آب استخرها، تصفيه خانه ها ی فاضلاب، جهت سم زدائي پسابهای محتوي سيانيد به عنوان يک اكسيد كننده قوی ، مصارف بهداشتي و رنگبري در منازل، بيمارستانها و صنايع استفاده شود .

هيپوكلريت كلسيم كه به عنوان پركلرين، فعلاً بيشترين كاربرد را در جهت گندزدائي آب اجتماعات كوچك دارد وعليرغم اينكه تركيب پايداري دارد، به مرور زمان تجزيه مي شود وبايد در نگهداري و بهره برداري از آن دقت لازم بشود .

 تحقيقات انجام شده نشان داده است،كاربرد كلر به عنوان يك گندزدا، عوامل بيماريزا بخصوص اشرشياکلی در فرمهای مختلف بيماريزا و غير بيماريزا را نابود مي كند و در دماي 20 درجه سانتي گراد و PH وکدورت پايين بيشترين اثر را دارد و بهترين و در دسترس ترين و ارزانترين گندزداي آب بخصوص براي شرايط اضطراري. كنترل اپيدميهاي قابل انتقال از طريق آب بوده و مصرف زياد آن توسط آب نشان دهنده آلودگي شديد آب می باشد (2و1) .

 در كل مراكز و پادگانهاي سپاه هم طي تحقيقي كه در سال 1381 انجام شده است تنها روش كاربردي براي گندزدائي آب شرب، كلرزني مي باشد.روشی متداول كه حتي در دورترين مراكز مورد استفاده قرار مي گيرد. به دليل وسعت كاربرد اين روش در سپاه و اهميت و ضرورت كنترل و نظارت مرتب بر كيفيت آب شرب مصرفي پرسنل، وضعيت و نحوه بهره برداري از دستگاههاي كلرزني و روشهاي مختلف كلرزني كه امروزه در سطح سپاه استفاده مي شود در سال 1381 مورد بررسي قرار گرفت تا مسائل و مشكلات مبتلا به اين بخش بخوبي شناسايي شود و براي استفاده بهتر از امكانات تأمين شده اقدامات لازم انجام گيرد .

روش كار :

نوع مطالعه در اين طرح توصيفي مقطعي بود و از 182 پادگان سپاه در سطح كشور به عنوان جامعه پادگانهاي سپاه در سال 1381 با كمك پرسشنامه و به روش نمونه گيري احتمالي چند مرحله اي داده هاي لازم جمع آوري گرديد و سپس داده ها با كمك نرم افزار SPSS و آمار توصيفي مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت .

نتايج :

پركلرين مصرفي پادگانهايي كه كلرزني انجام مي دهند، به تفكيك نيروها ،در نيروي زميني 9/93 درصد، مقاومت 8/77 درصد ، دريايي 75 درصد، هوايي 100 درصد و در کل بطور ميانگين 5/87درصد تأمين شده است .درسنجش اطلاعات بهره برداران از دستگاههاي كلرزني بيش از50 درصد از غلظت كلري كه بايد براي گندزدائي آب تهيه و تزريق شود و يا دزكلر باقي مانده مورد نياز، اطلاع درستي نداشتند و پاسخ غلط داده اند و اين مسئله مطمئناً ناشي از عدم آگاهي و اطلاع آنهاست .

در مراكزي كه گندزدائي آب انجام مي شود، 100% روش كلر زني بكار گرفته شده است . بهره برداري از دستگاه هاي كلر زني يا هيپوكلريناتورها بعضاً در آن مراكز با مشكلاتي مواجه بود كه عبارتند از:

1- تجهيزات و لوازم کافی جهت گندزدائی آب شرب در بسياری از پادگانها تامين نمی شودودرمراکزی که دستگاه کلرزن وجود دارد در موارد محدودی گزارش شده که پرکلرين کافی بويژه درفصل تابستان برای آنها به اندازه کافی تامين نمی شودويا اگر تامين می شود نحوه کاربرد پرکلرين غلط می باشدچون دربيش از50% كلرسنجي ها کلرباقی مانده آب صفر بوده است.

2- نقص فني و فرسودگي دستگاه كلرزن و عدم آشنايي بهره برداران و نبودن نيروي متخصص آموزش ديده براي تعميرات آنها و يا در دسترس نبودن لوازم يدكي كافي و لازم در محل بهره برداري از دستگاه از جمله مشكلات موجود است كه توجه مسئولين محترم پشتيباني و آماده نسبت به اين مسئله از اهميت بالايي برخوردار است .

3- در 5/64 درصد مراكز بدليل عدم تأمين كافي كيت كلرسنج، كلرسنجي انجام نمي شود .

4- در مراكزي كه كلرزني انجام مي شود به علت عدم آشنايي اپراتور دستگاه و عدم برخورداري از دوره هاي آموزشي لازم در موارد زيادي از ابتدا غلظت كلر كافي به آب تزريق نشده و سرويس نگهداري دستگاه كلرزن از كيفيت لازم برخوردار نبوده است .

5- معمولاً اتاقكهای محل نصب دستگاه كلر زن از استانداردها و ايمني لازم برخوردار نيستند و اين مسئله در خرابي زود هنگام دستگاهها تأثير زيادي دارد و در بعضي مناطق اين مسئله سبب يخ زدگي دستگاه و اتصالات در زمستان و در نتيجه شكستگي قطعات تزريق مي شود

6-محل ذخيره پركلرين براي گندزدائي آب شرب از شرايط مناسبي برخوردار نبود، اين مسئله باعث پرت مقدار بيشتري از ماده گندزدا مي شود .

7-2/24 درصد مراكز علي رغم نياز به دستگاه كلر زن و كيت كلر سنج و ..… از اين امكانات محرومند .

8-بودجه لازم براي تعمير و نگهداري دستگاه كلر زن پيش بيني نشده است .

9-بايد برق كافي متناسب در محل وجود داشته باشد چون در موارد زيادي دستگاه به محل مورد استفاده منتقل شده، ولي تابلو برق دستگاه و برق موجود همخواني لازم را نداشته و لازم است هنگام انتخاب كلرزن دقت شود .

10- مشكل انسداد ديافراگم دستگاه كلرزن بخصوص در هيپوكلريناتورهاي يك مخزنه وجود دارد .

11- با توجه به شرايط موجود در بسياري مراكز نياز به نصب دستگاه كلر زن مي باشد .

12- بعضاً آب لوله كشي شهري با آب چاه پادگان مخلوط و مصرف مي شود در حالي كه كلرزني نمي شود .

13- در موارد متعددي معيوب بودن لوله هاي آبرساني، و يا نشست فاضلاب به داخل چاه آب، منجر به بي اثر شدن فرآيند كلر زني آب شده و كلر باقي مانده آب خنثي و حتي صفر شده است .

14- در مرحله تهيه محلول مادر با كمك گرانول پركلرين، براي تزريق، بعضاً فرصت كافي براي ته نشيني آهك محلول داده نمي شود و ورود آنها بداخل اتصالات و شبكه آبرساني سبب انسداد زود هنگام و زودرس آنها مي شود

15- سرويس نگهداري روتين دستگاه كلرزن بعضاً انجام نمي شود .

16- برگزاري كارگاه آموزشي، بهره برداري و نگهداري و تعمير دستگاه كلرزنی ضروري است

17-پركلرين تحويلي به مراكز از راندمان و درصد كلر فعال ادعا شده در کاتالوگ برخوردار نيستند و بيش از50درصد از مراکزی که کلرزنی انجام می دهند و پرکلرين مصرفی خود را ذخيره می نمايند،محل نگهداری پرکلرين آنها مناسب نمی باشد در نتيجه مقدار مصرف آن براي تامين كلر باقي مانده آب بدليل پايين بودن درصد کلر فعال ،بالا مي رود وبا مصرف مقدار متداول پرکلرين،کلرباقی مانده به مقدار كافي در آب تامين نمي شود.

18-در مواردي كه كلريناتور گازي نصب شده است، بخوبي بهره برداری نشده است.

19-در بعضی موارد علی رغم وجود دستگاه كلرزن در انبار وضرورت نصب آن،بدليل عدم آگاهی واطلاع از نحوه نصب و بهره برداری و نگهداری آن ،دستگاه بدون استفاده مانده است.

20-عدم لايروبي مخازن ذخيره آب مي تواند منجر به مصرف كلر باقي مانده آب و در نتيجه خنثی شدن اثرگندزدائي آب با كلر شود.

21-در مراکزی که کلرزنی وکلرسنجی انجام می شود غالبا برنامه مرتبی برای کلرسنجی و کنترل و نظارت بر کيقيت آب وجود ندارد.

22-مراکزی که دستگاه کلرزن دارند در3/14درصد آنها،بدليل عدم وجود امکانات و بدليل خرابی دستگاه و غير قابل استفاده بودن تجهيزات کلرزنی، از آنها استفاده نمی شود.

 بحث:

اجراي دوره هاي آموزشي متناوب براي بهره برداران از دستگاه هاي كلرزني در خصوص نحوه نظارت و كنترل بر كيفيت آب شرب و انجام عمليات كلرزني وكلرسنجي از جمله مهمترين ضروريات است كه مي بايست مورد توجه قرار گيردتا از امكانات و تجهيزات و مواد تهيه شده با راندمان بيشتر و پرت كمتري بهره برداري شود همان چيزي كه امروزه يكي از مهمترين اهداف مديريتي هر بخش يعني استفاده بهينه از امكانات موجود و ارزش قائل شدن براي داشته ها و امكانات محدودي است كه در اختيار داريم. با كمك برگزاري كارگاه آموزشي مورد نياز و آموزش نيروي انساني و در اختيار قراردادن دستورالعملهاي نحوه بهره برداری از هيپوکلريناتورها می توان در خصوص نحوه انتخاب، تهيه، نصب و راه اندازي و بهره برداري و نگهداري دستگاه هاي كلرزني و كنترل كيفيت آب شرب اعمال نظات و كنترل بهتري انجام داد. برای مثال فراهم نمودن دز مناسب کلر برای تزريق،سبب می شودسيستم کلرزنی آز راندمان لازم برخوردار باشدتا در کلرسنجی های انجام شده 50درصد کلر باقی مانده صفر گزارش نشود.

 و براي اين منظور جديت وموافقت مسئولين و حمايت آنها از اين گونه برنامه ها راه رسيدن به اهداف مورد نظر را هموار و نزديك مي نمايد و بر اساس آئين نامه انظباطي نيروهاي مسلح كه فرماندهان را مسئول حفظ سلامت نيروهاي تحت امر خود معرفي مي نمايد به وظايف خود عمل كرده اند. در همين رابطه اقدام به موقع مسئولين محترم پشتيباني و آماد با يك برنامه ريزي مناسب و پيش بيني صحيح در خصوص نحوه و زمان و مقدار خريد اقلامي مثل پركلرين و تجهيزات مورد نياز كلرزني و كلر سنجي آب و توزيع سريع و مناسب آنها سبب افزايش راندمان و بهره وري مناسب از آنها خواهد گرديد. در بسياري مواردامكان نصب دستگاه كلرزن مناسب انتخاب نمي شود و سبب ايجاد مشكلاتي حين بهره برداري مي گردد. لذا توجه به شرايط استاندارد ومناسب يك اتاقك محل نصب دستگاه كلرزن ضروري است. غالباً نگهداري نامناسب اقلام مصرفی خريداري شده بويژه پركلرين در انبارها سبب افت راندمان موثر آنها بدليل تجزيه كلر و نگهداري نامناسب و بيش از حد تجهيزات نيز سبب كاهش و يا اتمام زمان گارانتي دستگاه ها مي گردد و مصرف كننده را با مشكلاتي مواجه مي نمايد مثلاًمحل نگهداري پركلرين بايد در ظروف پلاستيكي در بسته ودوراز دسترس نور خورشيد و رطوبت باشد و بايد هنگام كار با آن استفاده از تجهيزات ايمني مثل ماسك لباس كارو دستكش مناسب رعايت شود.

با توجه به نتايج اين تحقيق که بخشی از آن در اين مقاله ذكر گرديد، بخش عمده اي ازمشكلات بوجود آمده مرتبط با آماد وپشتيباني نيروهااست ولازم است در خصوص شرايط نگهداري اقلام دستور العمل هاي لازم رعايت گردد. انشاءا...  گره مهندسي بهداشت محيط دانشكده بهداشت با همكاري دانشگاه و مشاركت مسئولين بهداشت و دست اندركاران محترم در رابطه با نظارت و كنترل كيفيت آب شرب، كارگاه آموزشي (كه به اطلاع خواهد رسيد)، را در محل دانشگاه برگزار خواهد كرد.

توجه به عوامل موثر بر کلرزنی آب از قبيل ph،زمان تماس،فصل سال و دمای آب ،غلظت و خصوصيات مواد آلی آب و يا کيفيت آب ،غلظت کلر تزرطقی و مقدار با قی مانده در آب ،غلظت آهن و منگنزدر آب از اهمطت خاصی در استفاده بهطنه از سيستم کلرزنی آب برخوردار است.

با توجه به طرح مسائل و مشكلات فرا روي ما كه در گندزدائي آب شرب و كنترل و نظارت بر كيفيت آب مصرفي  مطرح مي باشد،و از طرفي اهميت و اولويت تامين  آب سالم كه جزء اولين وظايف فرماندهان نظامي مي باشد، لازم است مسئولين محترم جهت رفع موانع و مشكلات مذكور انجام وظيفه نموده و با تامين امكانات و تجيهزات و بودجه كافي، اين بخش مهم و حياتي را حمايت نمايند تا گندزدائي آب در حد كفايت و لازم انجام شود و كنترل و نظارت بر تامين و مصرف آب سالم هم بخوبي انجام گيرد. براي اين منظور در مرحله اول تهيه و تامين پركلرين كافي و سالم و يا راندمان مناسب و تجهيزات كلرزني براي مراكزي كه ندارند، ضروري است و در مرحله دوم رسيدگي لازم به وضعيت دستگاه هاي كلرزني ومحل نگهداري آنها و اقلام انبار شده ذيربط انجام شود. تهيه و دراختيار قرار دادن دستورالعمل نحوه بهره برداري از هيپوكلريناتورها ضروري است.

 

 

منابع:                     

1- معصوم بيگي حسين و علي اكبر كريمي زارچی ، بررسي وضعيت گندزدائي آب آشاميدني در پادگان هاي سپاه، فصلنامه علمي پژوهشی طب نظامي- زمستان 83

2- معصوم بيگي حسين، بهداشت محيط در انبارها. فصلنامه علمي آموزشي دانشكده بهداشت- سال سوم، شماره 10

3- معصوم بيگي حسين، بررسي نحوه انتخاب و بكارگيري دستگاه هاي كلر زني آب شرب. فصلنامه علمي آموزشي- دانشكده بهداشت- سال دوم، شماره 5

4- سيمين ناصري، محمود شريف، حامد محمدي. بررسي مشكلات تصفيه خانه هاي آب ايران- مجله بهداشت ايران – دوره 22، شماره 4-1، ص 12-1

5- آئين نامه انظباطي نيروهاي مسلح(طبق ماده: 14 و 45، 113، 116، 114)

6- معصوم بيگي حسين، روشهاي ساده تصفيه و تامين آب شرب در شرايط اضطراري و مناطق جنگي چاپ شده در كتاب مجموعه مقالات همايش سلامت و بهداشت نظامي- 25-28 ارديبهشت 81، ص 484-471
آموزش نرم افزار Hec-RAS - شنبه پنجم تیر ۱۳۹۵
آموزش نرم افزار Hec-HMS - شنبه پنجم تیر ۱۳۹۵
5طبقه بندی باکتری ها از دیدگاه میکروبیولوژی مواد غذایی - شنبه پنجم تیر ۱۳۹۵
مدل سازي اطلاعات ساختمان در طراحي ساختمان - شنبه پنجم تیر ۱۳۹۵
مروری بر مطالعات مدل‌سازی اطلاعات ساختمان در ایران - شنبه پنجم تیر ۱۳۹۵
مقدمه ای بر کاربرد مدل سازی اطلاعات ساختمان درمدیریت پروژه های ساخت - شنبه پنجم تیر ۱۳۹۵
به کارگیری مدل سازی اطلاعات ساختمان جهت دستیابی به ساخت و ساز ناب - شنبه پنجم تیر ۱۳۹۵
مقدمه ای بر استفاده از مدل سازی اطلاعات ساختمان در مدیریت بهره برداری و نگهداری ساختمان ها - شنبه پنجم تیر ۱۳۹۵
کاربرد مدل سازی اطلاعات ساختمان در فازاجرای پروژه های ساخت - شنبه پنجم تیر ۱۳۹۵
بررسی عملکردی مدل سازی اطلاعات ساختمان(BIM) - شنبه پنجم تیر ۱۳۹۵
پتانسیل بکارگیری مدل سازی اطلاعات ساختمان در معماری ایرانی-اسلامی - شنبه پنجم تیر ۱۳۹۵
مروری بر فناوری اطلاعات و ارتباطات در مدیریت پروژه های ساختمان - شنبه پنجم تیر ۱۳۹۵
کاربرد مدل سازی اطلاعات ساختمان در فازاجرای پروژه های ساخت - شنبه پنجم تیر ۱۳۹۵
تولید برق از فاضلاب - دوشنبه هشتم تیر ۱۳۹۴
استفاده از لوح فشرده برای تصفیه آب - دوشنبه یکم تیر ۱۳۹۴
هر‌ آب بطری ‌شده‌ای معدنی نیست - جمعه بیست و دوم خرداد ۱۳۹۴
66 روش برای استفاده بهتر از آب - جمعه پانزدهم خرداد ۱۳۹۴
توصیفی اجمالی در مورد آب های زیر زمینی - جمعه هشتم خرداد ۱۳۹۴
نکات آب و فاضلابی - جمعه یکم خرداد ۱۳۹۴
خصوصیات باکترویلوژی آب آشامیدنی - سه شنبه بیست و دوم اردیبهشت ۱۳۹۴
اساس تصفیه فاضلاب - سه شنبه پانزدهم اردیبهشت ۱۳۹۴
مخزن جمع آوری آب در یزد - سه شنبه هشتم اردیبهشت ۱۳۹۴
طبقه بندي رزين - سه شنبه یکم اردیبهشت ۱۳۹۴
انواع زلالسازها - شنبه بیست و دوم فروردین ۱۳۹۴
سیستم تبادل یونی - شنبه پانزدهم فروردین ۱۳۹۴
فراوردهای جانبی گندزدایی - شنبه هشتم فروردین ۱۳۹۴
هدایت ویژه آب - شنبه یکم فروردین ۱۳۹۴
انعقاد آب - جمعه بیست و دوم اسفند ۱۳۹۳
مضرات کلر زیادی آب - جمعه پانزدهم اسفند ۱۳۹۳
اسمزمعکوس(RO) - جمعه هشتم اسفند ۱۳۹۳
فناوری نانو در شیرین کردن آب - جمعه یکم اسفند ۱۳۹۳
تصفیه خانه فاضلاب مرند - چهارشنبه بیست و دوم بهمن ۱۳۹۳
بررسی وضعیت استفاده از پساب در کشورهای مختلف - چهارشنبه پانزدهم بهمن ۱۳۹۳
کاربرد انواع فیلتر در تصفیه فاضلاب صنایع فلزی - چهارشنبه هشتم بهمن ۱۳۹۳
واحد کلرزنی - چهارشنبه یکم بهمن ۱۳۹۳
فیلترهای تحت فشار (Pressure filter) - دوشنبه بیست و دوم دی ۱۳۹۳
ناخالصی های آب - دوشنبه پانزدهم دی ۱۳۹۳
شیمی آب - دوشنبه هشتم دی ۱۳۹۳
سختی آب - دوشنبه یکم دی ۱۳۹۳
پمپ و پمپاژ - شنبه بیست و دوم آذر ۱۳۹۳
الکترو کلریناتور - شنبه پانزدهم آذر ۱۳۹۳
استانداردهاي خروجي فاضلاب - شنبه هشتم آذر ۱۳۹۳
آلاینده های آب وروشهای اندازه گیری کیفیت آب - شنبه یکم آذر ۱۳۹۳
سپتیک تانک - پنجشنبه بیست و دوم آبان ۱۳۹۳
کمپوست - پنجشنبه پانزدهم آبان ۱۳۹۳
عوامل مولد طعم وبو در آب آشامیدنی - پنجشنبه هشتم آبان ۱۳۹۳
شاخص های مدفوعی آلودگی آب - پنجشنبه یکم آبان ۱۳۹۳
جنبه های میکروبی حائز اهمیت آب آشامیدنی - سه شنبه بیست و دوم مهر ۱۳۹۳
دستگاه سختی گیر - سه شنبه پانزدهم مهر ۱۳۹۳
میکروبیولوژی محیط آب - سه شنبه هشتم مهر
 

مرجع تخصصی آب و فاضلاب