مرجع تخصصی آب و فاضلاب

پرسنل با تجربه سيستمهاي آبرساني بخوبي آگاهند كه بيشترين شكايت ها به بو و مزه آب آشاميدني مربوط مي شود. در اينجا مشكلات رايج بو و طعم آب و تكنيكهايي براي بهبود آن مطرح مي شود.
در حقيقت يكي از دلايلي كه مردم آب بطري شده را ترجيح مي دهند اين است كه مزه و بوي كمتري در آن احساس مي شود با استفاده از بعضي روش هاي تصفيه مي توان اين شكايت ها را كمتر كرد.
بعضي از اين شكايت ها در مورد آب به قرار زير است:                                              
1- بوي فاضلاب
2- بوي كلر
3- مزه و بوي كلر
4- بوي تخم مرغ گنديده
5- مزه يا بوي نفت
6- مزه يا بوي فلز
7- مزه يا بوي ماهي يا خا ك
بررسي مشكلات بو و مزه آب، به چند دليل تا حدودي مورد پرسش و ترديد قرار دارد. اول اينكه اين مسئله به بيني و زبان استفاده‌كنندگان بستگي دارد به عبارتي ديگر حساسيت  بيني و زبان افراد مختلف، متفاوت مي‌باشد بو و مزه اي كه از نظر يك نفر بد مي‌باشد ممكن است براي ديگري بطور كامل قابل قبول باشد.
دوم اينكه فاكتورهايي كه موجب اين مشكلات مي شوند به عنوان آلوده كننده هاي ثانويه به حساب مي آيند و سيستمها آنها را پيگيري نمي‌كنند.
با اين وجود اين مشكلات را مي توان با روش هاي تصفيه روزمره كه بسياري از آنها ساده و ارزان هستند برطرف كرد.

1- بوي فاضلاب
بعضي مشكلات مزه و بوي آب به مراحل تصفيه يا تكنيك هاي آن مربوط نيستند بلكه از تجهيزات نگهداري آب ناشي مي شوند.
اگر آب مزه يا بويي شبيه فاضلاب يا بوي ماندگي دارد، علت آن اغلب ساكن ماندن آب، ماندن آب در انتهاي لوله ها، لوله كشي هاي طويل و شبكه هاي كم مصرف است. بهترين راه حل اين مشكل نگهداري مناسب و جريان سريع آب در فواصل زماني معين در سرتاسر لوله‌هاي آب مي باشد.
2- بوي كلر
چنانچه آب شبكه بوي كلر بدهد اما مزه قابل تشخيصي ندارد اين امكان وجود دارد كه آب، به كلر بيشتري نياز دارد. كلر باقيمانده سه قسمت دارد:
1- تركيبي     2- آزاد     3- كل
مجموع كلر باقيمانده تركيبي و كلر باقيمانده آزاد، كلر باقيمانده كل مي باشد.
وقتي كلر مورد نياز مطلوب باشد، كلر باقيمانده تركيبي، افزايش يافته، احتمالا با تركيبات آلي يا آمونياك در آب تركيب شده و كلر آلي و كلرآمين ها را تشكيل مي دهند. اين تركيبات ممكن است موجب مشكلات بو و مزه در آب شوند.
افزودن كلر بيشتر، مطابق شكل 1 منحني نقطه شكست كلر در آب، آب تصفيه شده را بالاتر يا آنسوي نقطه شكست منحني مي برد و موجب ايجاد كلر باقيمانده آزاد قابل استفاده مي شود.
كارشناس آب مي تواند با استفاده از كيت كلرسنجي در محل شكايت، كلر باقيمانده آزاد و كل را اندازه گيري كند.
اگر كلر باقيمانده آزاد صفر يا كمتر از كلر باقيمانده كل باشد، جايي در سيستم توزيع آب، نياز به كلر دارد.
براي افزايش كلر باقيمانده آزاد،  مي توان در سيستم توزيع در منطقه نزديك محل شكايت، جريان تند آب ايجاد كرد. اگر جريان تند آب،  نتيجه نداد متصدي كار بايد دز كلر را در نزديكترين محل كلرزني افزايش داده و سپس دوباره آب را با شدت به جريان اندازد.
به خاطر داشته باشيد كه شما با فرآورده هاي جانبي كلر سروكار داريد و بايد به اندازه كافي كلر اضافه كنيد تا كلر باقيمانده آزاد نزديك يا برابر با مقدار كلر باقيمانده كل شود.
براي اطلاعات بيشتر در مورد كلر به وب سايت زير مراجعه كنيد:
www.nesc.wvu.edu/ndwc.

3- مزه و بوي كلر
 اگر آب شبكه كاملا بو و مزه كلر دارد معمولا به اين معني است كه كلر باقيمانده بالايي دارد البته نه بيش از 4 ميلي گرم در ليتر يا PPM بلكه درحدي كه براي مصرف كننده نامطبوع باشد.
اگر فاصله ايستگاه كلرزني تا انتهاي خطوط شبكه آب طولاني است براي بدست آوردن كلر باقيمانده، در انتهاي سيستم توزيع، به كلرزني بيشتري نيازاست. دراين حالت افراد نزديك به نقطه كلريناسيون يا محل نصب دستگاه كلرزني، شايد كلر باقيمانده بالاتري داشته باشند كه موجب شكايت آنها شود.
يك راه براي كمك به كاهش ميزان بالاي كلر، افزودن سيستم كلرزني تقويتي در مسير سيستم توزيع خواهد بود.
اين كار مي تواند در يك ايستگاه پمپاژ تقويتي، دريچه يا شيرفلكه سردابه، يا ايستگاه كاهش فشار، صورت گيرد. الكتريسته قابل دسترسي براي بكار افتادن پمپ كوچك تزريق كلر  بايد تامين شود. وقتي اين پمپ، كلر را تزريق مي كند، فشار را در مسير تزريق كلر محاسبه مي‌كند.
اگر سيستم بودجه لازم را ندارد يا محلي براي نصب سيستم كلريناسيون تقويتي وجود ندارد و كلر باقيمانده در محدوده حداكثر است، مي توان پيشنهاد كرد كه مصرف كننده، يك فيلتر كربن فعال نصب كند. اين فيلتر، كلر باقيمانده را كاهش داده يا حذف خواهد كرد.
اندازه گيري كلر باقيمانده در يك محل مصرف آب، يا خانه داراي فيلتر كربن فعال، بايد قبل از فيلتر انجام شود. 
درمواقع گرم در طول تابستان، كلر از بين مي رود و سيستم به كلر بيشتري نياز پيدا مي كند. ممكن است سرمايه گذاري براي تامين سيستم كلريناسيون تقويتي براي چند ماه در طول سال امكان پذير نباشد. در صورت وجود تانكر ذخيره آب، مي توان مقدار كلر لازم براي تانكر را محاسبه كرد و به آب افزود.
اين روش در طول ماههاي گرم تابستان، جايگزين ايستگاه تقويت كلر مي باشد، البته يك نفر مجبور خواهد بود از تانكر ذخيره آب بالا رود و كلر مورد نياز را به آب اضافه كند.

4- بوي تخم مرغ گنديده
بوي شبيه به تخم مرغ گنديده، شكايتي رايج در سيستم هاي آب زير زميني است كه علت آن سولفيد هيدروژن H2S  مي باشد. H2S جزء استانداردهاي آب آشاميدني نيست، ولي ممكن است در يك سطح ثابت تنظيم شود. گرچه سولفيد هيدروژن در سطوح پايين 2-1 PPM معمولا خطري براي سلامتي ايجاد نمي كند ولي دردسرساز است.
اگر شكايت از سيستم آب سطحي است مشكل مي تواند ناشي از استفاده نكردن از آب يا آلودگي به فاضلاب باشد، كه اين موضوع بايد فورا بررسي شود.
اگر شكايت فقط مربوط به آب گرم درخانه يك مصرف كننده باشد، مشكل شايد به مخزن آب گرم مربوط باشد.
ميله منيزيمي كه براي كنترل زنگ زدگي در هيترها به كار مي رود مي تواند به طور شيميايي سولفات را به H2S تبديل كند. جابجا كردن يا تعويض اين ميله منيزيمي با ميله آلومينيمي ويا فلزات ديگر، ممكن است وضعيت را بهتر كند.
بهترين روش براي بهبود آب حاوي H2S، هوادهي آن است كه به روش هاي مكانيكي يا شيميايي انجام مي شود.
هوادهي مكانيكي مي تواند به سادگي با سرازير كردن آب برروي دانه هاي يك مخزن تخليه، يا پمپ كردن آب به بالاي يك برج و فرو‌ريختن در ميان صفحه هاي سوراخ دار (اريفيس) كه هوادهي انباشته نيز ناميده مي شود، انجام گيرد.
هرچه ميزان گاز سولفيد هيدروژن بيشتر باشد، برج يا مجموعه برج ها بايد بلندتر باشند.
اين مراحل زمان بيشتري براي بيرون دادن H2S در هوادهي مي دهد. بايد مطمئن شد، مخزن آب يا برج به طور مناسب به بيرون تخليه شود.
در هوادهي شيميايي، آب با استفاده از مواد شيميايي اكسيدكننده مانند پرمنگنات پتاسيم يا كلر، با حداقل زمان تماس 20 دقيقه تصفيه مي‌شود.
هوادهي چه مكانيكي چه شيميايي، بايد قبل از هر تصفيه ديگر، يا در مراحل اوليه تصفيه، و قبل از فيلترها (اگر فيلتر در تصفيه آب به كار مي‌رود) انجام گيرد.
روش هاي تصفيه ديگر شامل تعويض يون، فيلترهاي اكسيد كننده، فيلترهاي شن سبز منگنز، يا فيلتر كربن است.
اگر ميزان H2S پايين باشد، فيلتر ذغال كربن مناسب خواهد بود.

5- مزه يا بوي نفت
گاهي اوقات در مخازن آب زير زميني، مزه يا بوي نفت احساس مي شود. كه امكان دارد به دليل نزديكي به مناطق نفتي و گازي باشد. اغلب، آلودگي اصلي دراين موارد بنزين است.
استانداردهاي ملي اوليه آب آشاميدني آژانس حفاظت محيط آمريكا، حداكثر سطح آلودگي (MCL) براي بنزين را  005/0 ميلي گرم در ليتر يا PPM و با هدف سلامت عمومي در حد صفر قرار داده است.
اگر آلودگي خيلي جدي نباشد، بهترين راه براي تصفيه آب زيرزميني، استفاده از فيلترهاي كربن فعال در محل خروج آب از چاه مي باشد. سپس قبل از ورود آب  به مخزن، كلر به آب تزريق شود. آب در مخزن، در مدت زمان مورد نياز جهت تماس با كلر قرار مي گيرد. مخزن آب بايد به اندازه اي باشد كه براساس مصرف، آب  حداقل 20 دقيقه يا بيشتر  در تماس با كلر باشد.
اگر آلودگي جدي تر باشد، هوادهي انباشته با وسايل مكانيكي همراه با فيلتر كربن فعال و كلر ممكن است ضروري باشد. فيلترهاي كربن فعال بايد به طور دوره اي تعويض شوند.
اگر اين روش جواب نداد، ممكن است مجبور به حفر چاه جديد شويد البته ضمانتي وجود ندارد كه با مشكلات مشابه روبرو نشويد.

6- مزه يا بوي فلز
اگر PH آب پايين باشد، آب اسيدي است و مي تواند باعث خوردگي لوله هاي فلزي سيستم توزيع و لوله هاي مسي شود و اين مواد وارد آب مي شوند.
در پايان تصفيه آب، بايد PH اسيدي را با سود سوزآور يا سديم هيدروكسيد، خاكستر سود يا جوش شيرين (soda ash) يا نوع ديگري از تعديل كننده PH، تنظيم كرد.
وقتي يك افزودني مايع به كار مي بريد، خاكستر سود را با آب گرم مخلوط كنيد اين كار به حل كردن مواد، قبل از تزريق آن به داخل آب كمك خواهد كرد. همچنين داشتن اتاق حرارت، جايي كه افزودني مايع در 62 درجه فارنهايت يا بالاتر قرار دارد، از كريستاله شدن سود يا خاكستر سود جلوگيري مي كند. سود سوزآور در دماي حدود 54 درجه فارنهايت كريستاله مي شود.
اگر تنظيم PH جواب نداد، راه ديگري براي جلوگيري از خوردگي فلز، روكش كردن سطح داخلي لوله ها با استفاده از سديم هگزامتافسفات و ارتوفسفات روي مي باشد. اين كار هم چنين باعث مي شود، آهن و منگنز در سيستم توزيع  به صورت معلق بمانند.
اگر لجن حاصل از تصفيه خانه هاي آب در زمين هاي كشاورزي استفاده مي شود يا به تصفيه خانه هاي فاضلاب لوله كشي مي شود، در اين صورت روي ارتوفسفات چون يك فلز سنگين است، مي تواند مشكلات جانبي ايجاد كند.


7- بوي ماهي يا خاك
شكايت ديگر از آب شامل مزه وبوي ماهي يا خاك است كه معمولا در برگشت به منبع آب مي تواند به حد جزئي كاهش يابد و در فصول مختلف متفاوت است. يكي از علل ايجاد اين مشكل مي تواند رشد جلبك ها باشد. جلبك ها معمولا به رنگ سبزآبي هستند و اگر در منبع آب وجود داشته باشند ديدن آنها بسيار آسان است.
اگر گرده هاي جلبك در منبع آب وجود داشته باشد، مي توان كريستال آبي رنگ بي بو يا پودر خاكستري رنگ سولفات مس را براي كشتن جلبك ها به آب اضافه كرد.
براي اطمينان از كنترل پخش مقدار مناسب اين ماده روي سطح  منبع آب،  با يك سازنده مواد شيميايي مشورت كنيد.
گاهي اجازه نمي دهند سولفات مس به رودخانه ها و نهرها اضافه شود، زيرا ماهي ها و ديگر موجودات زنده آبزي را مي كشد. افزودن اين تركيب به مقدار مناسب به منابع آب آشاميدني، ممكن است مورد قبول باشد. اين منابع بايد در طول سال، درزمان هاي مختلف بازرسي شوند.
 روش هاي ديگري جايگزين سولفات مس هم وجود دارد. به طور مثال افزودن يك پمپ هوادهي به مخزن آب كه مي تواند با باطري انرژي خورشيدي يا نيروي باد و يا اتصال مستقيم برق كار كند، و هم چنين علاوه بر كاهش جلبك ها مي تواند سولفيد هيدروژن، آهن، منگنز و فسفر را نيز كاهش دهد.
 مشكل ديگر در فصل پاييز با ورود مواد آلي حاصل از برگها و گياهان مرده به آب روي مي دهد. سال ها، از پرمنگنات پتاسيم براي كنترل بو و مزه آب ناشي از مواد آلي گياهي استفاده مي شده است.
پرمنگنات پتاسيم معمولا به صورت مايع قهوه اي تيره يا پودر دانه درشت قهوه اي تيره است، كه مي تواند به صورت خشك يا مايع اضافه شود.
افزودن پرمنگنات پتاسيم به آب خام، براي بهره وري از زمان ماندن در خط انتقال آب خام و اطمينان از مصرف همه اكسيدان ها قبل از افزودن مواد شيميايي ديگر، مانند كلر، منعقد كننده ها مانند زاج، يا كربن فعال است.
ميزان مقدار معمول پرمنگنات پتاسيم براي كنترل بو و مزه آب، بين 5/2- 5/0 ميلي گرم در ليتر بسته به درجه آلودگي آب خام است. ميزان متوسط تقريبا 0/1 ميلي گرم در ليتر  است. براي تعيين ميزان آن از روش جار تست استفاده مي شود.
روش هاي اندازه گيري پرمنگنات پتاسيم باقيمانده، به خوبي مي تواند براي تعيين نسبت افزودن آن به كار رود.
كربن فعال گزينه ديگر، در تصفيه آب است كه مي تواند همراه با پرمنگنات پتاسيم به كار رود. پودر كربن فعال مي تواند به صورت مخلوط در يك محلول آبي (slurry)، به حوضچه رسوب يا روي سطح فيلتر، در مراحل تصفيه افزوده شود.
اگر هردو، پرمنگنات پتاسيم و كربن فعال را به كار مي بريد، پرمنگنات را، قبل از كربن فعال اضافه كنيد. در بعضي سيستم هاي خيلي كوچك، پودر را به صورت دستي برسطح حوضچه هاي رسوب يا فيلتر ها و در مواقع لزوم پخش مي كنند.
كربن فعال به شكل گرانولي در دسترس است و مي‌توان به صورت يك لايه 3- 2 اينچي روي سطح فيلتر اضافه كرد. لايه كربن گرانولي بايد بعد از يك دوره زماني، برداشته شود، زيرا اثرش را از دست داده و براي فيلترها مضر خواهد بود.
كربن فعال، كلر باقيمانده را در آب خروجي كاهش داده يا حذف خواهد كرد. بنابراين قبل از محل كلرزني اضافه شود.
كربن فعال هم چنين مي تواند به شكل جامد به عنوان فيلترهاي كربن بيروني (extruded) به كار رود. گرچه گرانتر است و بايد در داخل سيستم قرار گيرد.


منبع:
http://www.nesc.wvu.edu/ndwc/ndwc_tb_available.htm
Tech  Brief: Taste and Odor Control                                   
By Zane Satterfield, P. E., NESC Engineering Scientist    

مترجم: ژيلا رستمي - كارشناس آزمايشگاه آب و فاضلاب مركز بهداشت شهرستان شيراز - 1390
فاضلاب ومشكلات آن - چهارشنبه یکم خرداد 1392
اجلاس آب آسیا – اقیانوسیه آغاز شد - سه شنبه سی و یکم اردیبهشت 1392
آزمون پمپاژ - یکشنبه بیست و دوم اردیبهشت 1392
شاخص های شیمیایی زیستی آب - یکشنبه پانزدهم اردیبهشت 1392
اندازه گیری COD - یکشنبه هشتم اردیبهشت 1392
استخدام خورشید برای تولید سوخت از فاضلاب - یکشنبه یکم اردیبهشت 1392
سیستم های آبیاری - پنجشنبه بیست و دوم فروردین 1392
فاضلاب ها و مواد تشکیل دهنده آنها - پنجشنبه پانزدهم فروردین 1392
استفاده از لجن و کمپوست لجن درکشاورزی - پنجشنبه هشتم فروردین 1392
عوامل انسانی افزایش و کاهش آلودگی آب - پنجشنبه یکم فروردین 1392
در مورد کربن فعال - سه شنبه بیست و دوم اسفند 1391
شناسائي و كاهش آب بحساب نيامده در شبكه هاي آبرساني شهري - سه شنبه پانزدهم اسفند 1391
هدایت ویژه،TDS،کدورت - سه شنبه هشتم اسفند 1391
شعار روز جهانی آب در سال 2013:آب در هر مکان برای همگان با همکاری های بین المللی - چهارشنبه دوم اسفند 1391
آزمايش جارتست - سه شنبه یکم اسفند 1391
تصفیه فاضلاب صنعتی با استفاده از سنگ آتشفشان - دوشنبه بیست و سوم بهمن 1391
استفاده مجدد از فاضلاب - یکشنبه بیست و دوم بهمن 1391
خوردگی فلزات روش های جلوگیری از آن - یکشنبه پانزدهم بهمن 1391
انجام روزانه 1000نمونه‌برداری از آب شرب اصفهان به منظور تعیین میزان کیفیت - یکشنبه هشتم بهمن 1391
23 بهمن ماه اعلام می شود: شعار روز جهانی آب 2013 - دوشنبه دوم بهمن 1391
اعلام سال 2013 با عنوان سال بین‌المللی همکاری در امور آب - دوشنبه دوم بهمن 1391
پیشنهادات و نگرش های کاهش اثرات زیان آور زیست محیطی از پساب صنعتی - یکشنبه یکم بهمن 1391
ایستگاه های پمپاژ - شنبه بیست و سوم دی 1391
انتخاب فرآيند مناسب تصفيه فاضلاب - جمعه بیست و دوم دی 1391
پاک‌ سازي آب‌هاي زيرزميني با استفاده از نانوذرات آهن - سه شنبه نوزدهم دی 1391
مواد شيميايي منعقدکننده و کمک منعقدکننده - جمعه پانزدهم دی 1391
هشتمين نمايشگاه بين‌المللي صنعت آب و تاسيسات آب و فاضلاب ايران - جمعه هشتم دی 1391
گندزدايی - جمعه یکم دی 1391
روش های تعیین محل ایستگاه ها برای پمپاژ آب - سه شنبه بیست و هشتم آذر 1391
پارامترهای اصلی تعیین کننده کیفیت آب - یکشنبه بیست و ششم آذر 1391
در رأی گیری برای انتخاب شعار نهایی روز جهانی آب سال 2013 شرکت کنید - شنبه بیست و پنجم آذر 1391
هوادهي در تصفيه آب شهري - چهارشنبه بیست و دوم آذر 1391
سرامیک هایی که بدون دخالت مواد شیمیایی آب را تصفیه می کنند - پنجشنبه شانزدهم آذر 1391
اسمز معکوس - چهارشنبه پانزدهم آذر 1391
اولين همايش ملي حفاظت و برنامه ريزي محيط زيست - سه شنبه چهاردهم آذر 1391
اولين همايش حفاظت از تالاب ها واكوسيستم هاي آبي - سه شنبه چهاردهم آذر 1391
الكترودياليز - چهارشنبه هشتم آذر 1391
كنفرانس ملي مديريت سيلاب - دوشنبه ششم آذر 1391
اولين كنفرانس ملي هيدرولوژي مناطق نيمه خشك - دوشنبه ششم آذر 1391
نانوفوتوكاتاليست - چهارشنبه یکم آذر 1391
اولین همایش تصفیه آب و پساب های صنعتی - سه شنبه سی ام آبان 1391
روش های تصفیه پساب صنعتی - دوشنبه بیست و نهم آبان 1391
آشنایی با سیستم فاضلابی پوش فیت - دوشنبه بیست و دوم آبان 1391
تعیین دوره مطلوب فعالیتهای نت پیشگیرانه - یکشنبه بیست و یکم آبان 1391
تصفیه خانه شهرک صنعتی جهان آباد میبد - جمعه نوزدهم آبان 1391
اثرات ازت و فسفر موجود در فاضلابها در محیط زیست - جمعه نوزدهم آبان 1391
تصفیه خانه فاضلاب بیمارستان شهدای کارگر - جمعه نوزدهم آبان 1391
برکه تثبیت یزد - جمعه نوزدهم آبان 1391
تصفیه پسماندهای نیروگاهی - جمعه نوزدهم آبان 1391
شیرهای کنترل - دوشنبه پانزدهم آبان 1391

مرجع تخصصی آب و فاضلاب