مرجع تخصصی آب و فاضلاب

ایران از نظر عرض جغرافیایی در کمربندی از کره زمین واقع شده است که اغلب مناطق خشک و نیمه خشک جهان در آن قرار دارند. عامل این خشکی نیز از گردش عمومی هوا در کره ی زمین نشأت می گیرد. زیرا هوای گرم و مرطوبی که از استوا به سمت قطب حرکت می کنند به تدریج در اثر بارندگی رطوبت خود را از دست می دهد...
و در عرضهای جغرافیایی ۳۰ تا ۴۰ درجه به مقدار زیادی خشک و سرد و سنگین شده و به پایین سقوط می کند لذا امکان بارندگی تا حد زیادی از آن سلب می شود. با توجه به اینکه ایران نیز در همین کمربند اقلیمی واقع شده است لذا کمبود بارندگی در آن یک واقعیت ذاتی هیدرولوژیکی است. عمده ترین معیار برای تعیین درجه خشکی در یک منطقه رابطه ی بین مقدار بارندگی (سالانه) و تبخیر (توان تبخیری محیط) است. هر اندازه مقدار باران نسبت به توان تبخیر کمتر باشد درجه ی خشکی آن منطقه بیشتر است. به جز نواحی محدودی از ایران (حاشیه ی دریای خزر) در سایر مناطق توان تبخیر به مراتب بالاتر از مقدار واقعی بارندگی است. مثلا در یزد میانگین سالانه ی بارندگی ۶۰ میلی متر است حال آنکه در این منطقه توان تبخیری محیط ۳۹۰۰ میلی متر می باشد. یعنی اگر یک سطح آزاد آب در یزد وجود داشته باشد سالانه ارتفاعی معادل ۴ متر از آن تبخیر می شود.
 
با توجه به مقدار متوسط ۲۵۰ میلی متر بارندگی سالانه در سطح کشور هر سال حدود ۴۱۳ میلیارد متر مکعب آب در اثر نزولات جوی در پهنه ی ایران وجود دارد که ۳۲۰ میلیارد متر مکعب آن (۷۸ درصد) مربوط به بارش ها در مناطق کوهستانی بوده و بارش روی دشت هاتنها ۹۳ میلیارد متر مکعب را شامل می گردد. در مجموع حدود ۷۲ درصد از بارندگی ها بلافاصله از طریق تبخیر یا تبخیر-تعرق مجددا وارد جو می شود و لذا حجم آب قابل استحصال، که عمده ی آن نیز در مناطق کوهستانی است بسیار اندک می باشد (۲۸ درصد نزولات جوی). از مجموع نزولات جوی سالانه ۹۲ میلیارد متر مکعب به صورت آبهای سطحی جاری شده و ۲۵ میلیارد متر مکعب نیز بطور مستقیم به داخل زمین نفوذ می کند. بنابراین در مجموع مقدار آب قابل تجدید کشور که از بارندگی ها حاصل می شود حدود ۱۱۷ میلیارد متر مکعب در سال تخمین زده می شود. علاوه بر این سالانه ۱۳ میلیارد متر مکعب آب نیز توسط رودخانه های مرزی وارد کشور می شود که با پیوستن آن به جریان های سطحی حجم کل آبهای تجدیدپذیر  کشور سالانه به ۱۳۰ میلیارد متر مکعب می رسد. البته به همین میزان یعنی حدود ۱۲ میلیارد متر مکعب آب از طریق رودخانه های مرزی از کشور نیز خارج می شود و لذا عملا حجم آب قابل تجدید در کشور همان ۱۱۷ میلیارد متر مکعب می باشد. از مجموع ۱۰۵ میلیارد متر مکعب آبهای سطحی (با احتساب آب ورودی از مرزهای کشور) حدود ۱۳ میلیارد متر مکعب آن در مسیر جریان به داخل خاک نفوذ کرده و وارد آبهای زیرزمینی می گردد، حدود ۴۱ میلیارد متر مکعب مصرف می شود و بقیه وارد دریا و دریاچه ها و کویرها شده و یا توسط رودخانه های مرزی از کشور خارج می گردد. لایه های آبدار زیرزمینی کشور هر سال با بیش از ۷ میلیارد متر مکعب کسری مخازن مواجه می باشند، یعنی کشور هر سال حدود ۷ میلیارد متر مکعب بیش از میزان تغذیه از منابع آبهای زیرزمینی استفاده می کند. این امر از یک سو حسّاسیت بیشتر آبهای زیرزمینی را نسبت به استفاده های بی رویه روشن می سازد و از سوی دیگر برنامه ریزی دقیق تری را بر اساس اصول هیدرولوژی برای آبهای سطحی کشور که منابع عمده ی آب هستند طلب می نماید.
در برنامه ی چهارم توسعه ی کشور پیش بینی شده بود که وزارت خانه ای جهاد کشاورزی و نیرو باید طوری برنامه ریزی کنند که طی این برنامه هر سال از بیلان منفی آبخانه های زیرزمینی کاسته شود تا سرانجام لایه های آبدار زیرزمینی بیلان منفی نداشته باشد. اما این برنامه چندان عملی نشد و بیلان منفی دشت های آب زیرزمینی هنوز از معضلات کشور می باشد. در جهان برای اینکه درجه ی کم آبی یا پر آبی یک کشو را تعیین کنند از معیار سرانه ی آب یعنی حجم آب قابل تجدید به ازاء هر نفر در سال استفاده می شود. بنابراین علاوه بر مقدار آب قابل تجدید در هر کشور که تقریبا رقم ثابتی است جمعیت آن کشور نیز مطرح می باشد. مثلا سرانه ی آب قابل تجدید در ایران با توجه به افزایش جمعیت در سال های اخیر به ترتیب از ۵۵۰۰ متر مکعب به ازاء هر نفر در سال ۱۳۴۰، به کمتر از ۲۱۰۰ متر مکعب در ۱۳۵۵ و سپس ۱۷۵۰ متر کمعب در ۱۳۸۰ تقلیل یافته است در حال حاضر (۱۳۸۹) با جمعیتی حدود ۷۰ میلیون نفر سرانه ی آب قابل تجدید در کشور حدود ۱۶۷۰ متر مکعب در سال باشد. پیش بینی می شود سرانه ی آب قابل تجدید کشور در سال ۱۴۰۰ به کمتر از ۱۲۵۰ متر مکعب به ازاء هر نفر برسد.
 
چنین تصور می شود که کشورهایی که سرانه ی آب قابل تجدید در آنها کمتر از ۱۷۵۰ متر مکعب باشد با تنش های دوره ای و کشورهایی که سرانه ی آب در آنها از ۱۰۰۰ متر مکعب کمتر باشد با تنش و بحران دائمی آب مواجه خواهند بود. بر اساس این معیار کشور ایران در حال حاضر از نظر منابع آب با تنش دوره ای مواجه است ولی با افزایش جمعیت به سمت تنش دائمی پیش می رود. مقدار سرانه ی آب در برخی کشورها یا به دلیل جمعیت کم و یا به دلیل بارندگی زیاد بسیار بالا بوده و برعکس در برخی کشورها مانند بحرین و کویت و قطر به دلیل عدم بارندگی مقدار آن تقریبا صفر می باشد. کشوری مانند انگلستان به دلیل کوجک بودن سطح کشور و جمعیت زیاد جزء کشورهای کم آب و یا کشوری مانند استرالیا به دلیل جمعیت کم و وسعت زیاد جزء کشورهای پر آب جهان محسوب می گردند. برنامه ریزی کشورها در استفاده از آب باید بر اساس حجم آب قابل تجدید سالانه باشد در غیر این صورت استفاده از منابع آبهای غیر قابل تجدید مانند برداشت سالانه بیش از ۷ الی ۸ میلیلرد متر مکعب آب غیر قابل تجدید از منابع آبهای زیرزمینی در کشور و یا برداشت آب از منابع فسیلی و غیر قابل تجدید در کشورهایی مانند لیبی و عربستان پایدار نبوده و ممکن است پس از پایان پذیرفتن این آبخانه ها صدمات غیرقابل جبرانی به منابع آب وارد آید. منابع آبهای زیزمینی را نباید به عنوان هدیه ای در نظر گرفت که از نسل های گذشته برای ما به ارث گذاشته شده است، بلکه باید آن را ودیعه ای دانست که نسل های آینده  آن را نزد ما به امانت گذاشته اند و باید به آنها داده شود.
منابع آبهای سطحی یکی از سرمایه های قابل تجدید کشور است که باید از آن حداکثر استفاده را به عمل آورد. در حال حاضر برای تصمیم گیری در مورد اجرای طرحهای هیدرولوژی در کشور سنجه ی نسبت سود به هزینه معیار قرار گرفته و در صورتی که این سنجه، بیشتر از یک بوده و طرح، اقتصادی باشد نسبت به اجرای آن اقدام می شود. اما واقعیت این است که نسبت سود به هزینه باید فقط در اولویت بخشیدن به طرح ها بکار برده شود نه اینکه اجرای طرح بهره برداری از منابع آبی را الزامی یا مردود سازد. زیرا آب برای ما یک منبع حیاتی است و باید از هر متر مکعب آن به بهترین وجه استفاده به عمل آید. مسلّم است که در بهره برداری از آب حفظ اصول بوم شناختی (ecology) و پایداری (sustainability) منابع آب به منظور تداوم بهره برداری برای نسل حاضر و نسلهای آینده امری ضروری است. باید از آب به عنوان یک کالای فرااقتصادی بهره برداری کرده و به این بهره گیری تداوم بخشیده شود. حتی اگر لازم باشد که برای حفاظت از محیط زیست آب بدون مهار شدن در رودخانه جاری باشد این کار باید سنجیده و با مطالعه انجام پذیرد.
 
باید توجه داشت که اعداد و ارقامی که در مورد بیلان آب در ایران ارائه گردید بر اساس اطلاعات رسمی و غیر رسمی است که توسط سازمان های دولتی و یا مراکز مطالعاتی انتشار یافته است. اما لازم است تذکر داده شود که شبکه های هیدرومتری  و اندازه گیری های آب در کشوری به وسعت ایران مانند بسیاری از نقاط چه به لحاظ کیفی وچه به لحاظ کمی به قدری ضعیف است که نمی توان با اطمینان این ارقام را قبول کرد که مثلا گفته شود که بارندگی در پهنه ی فلات ایران دقیقا ۲۵۲ میلی متر است و یا با اندازه گیری های بسیار محدود پیزومتری بتوان اظهار داشت که حجم کل آب قابل تجدید در ایران ۱۱۷ میلیارد و یا حجم منابع آب های زیرزمینی ۵۶ میلیلارد متر مکعب بوده و ما در حال حاظر ۶۳ میلیارد متر کمعب آب را استخراج می کنیم. لذا به متخصصان هیدرولوژی توصیه می شود که دراستفاده از ارقام موجدین آب در ایران و یا هر جای دیگر پارامترهای هیدرولوژی مربوط به منابع آبهای سطحی  و زیرزمینی بسیار با احتیاط عمل کرده و در طراحی سازه های آبی به این نکته اساسی توجه کافی داشته باشند.
 
به نقل از اصول هیدرولوژی کاربردی ویرایش پنجم، دکتر امین علیزاده
دانلود ضوابط طراحی سیستم های فاضلاب - شنبه چهاردهم اسفند 1389
اتوماسیون در تصفیه خانه های آب - جمعه سیزدهم اسفند 1389
استفاده از فرایند تبادل یون برای حذف آرسنیک - جمعه سیزدهم اسفند 1389
مطالب کلی در مورد تیتراسیون - جمعه سیزدهم اسفند 1389
جلوگیری از تشکیل رسوب در دیگ بخار - پنجشنبه دوازدهم اسفند 1389
مواد منعقد کننده - پنجشنبه دوازدهم اسفند 1389
دانلود ویژگیهای آب - پنجشنبه دوازدهم اسفند 1389
مدیریت منابع آب در برزیل - پنجشنبه دوازدهم اسفند 1389
آب طلای دیگر - چهارشنبه یازدهم اسفند 1389
استفاده از دی اکسید کلر به عنوان گندزدا - چهارشنبه یازدهم اسفند 1389
کروماتو گرافی تبادل یونی - چهارشنبه یازدهم اسفند 1389
خوردگی، زیان‌ها و روش‌های کنترل آن - سه شنبه دهم اسفند 1389
تماس دهنده های زیستی چرخان (ROTATING BIOLOGICAL CONTACTORS - سه شنبه دهم اسفند 1389
آب‌ شناسی - سه شنبه دهم اسفند 1389
محروميت ۴/ ۱ ميليارد انسان از دسترسي به آب سالم - سه شنبه دهم اسفند 1389
مبانی کلرزنی - دوشنبه نهم اسفند 1389
راکتور بسته ‌ی متوالی SBR) Sequencing Batch Reactor) - دوشنبه نهم اسفند 1389
خوردگی فلزات و ترمودینامیک شیمیایی - دوشنبه نهم اسفند 1389
خوردگی ( Corrosion ) - یکشنبه هشتم اسفند 1389
وجود یون کلراید (Chloride) در آب - یکشنبه هشتم اسفند 1389
کاربرد پلی آلومینیوم کلراید در تصفیه آب - یکشنبه هشتم اسفند 1389
معرفی تصفیه خانه فاضلاب شماره یک شیراز - یکشنبه هشتم اسفند 1389
دانلود ضوابط طراحی سیستم های آبی - شنبه هفتم اسفند 1389
اثرات کلراید بر انسان و ‌محیط زیست - شنبه هفتم اسفند 1389
نقطه سه گانه آب - شنبه هفتم اسفند 1389
مفاهیم رطوبت - شنبه هفتم اسفند 1389
معرفی انواع سریزها - شنبه هفتم اسفند 1389
آب بندان ها، منشأ زندگی و سرسبزی شمال - شنبه هفتم اسفند 1389
گراویمتری (وزن سنجی رسوب ) - جمعه ششم اسفند 1389
صافی‌های چکنده (از مهندسی فاضلاب متکف) - جمعه ششم اسفند 1389
گذري بر کاربردهاي فناوري نانو در صنعت آب‏ - جمعه ششم اسفند 1389
سیستم های تصفیه و فیلتراسیون - جمعه ششم اسفند 1389
تقسیم بندی کلی فیلتر های پرس - جمعه ششم اسفند 1389
پارچه های فیلتر پرس - جمعه ششم اسفند 1389
اصول کار فیلتر پرس با صفحات ممبران - جمعه ششم اسفند 1389
دانلود نرم افزار های کاربردی - جمعه ششم اسفند 1389
خواص آب - جمعه ششم اسفند 1389
تعیین مقدار اکسیژن محلول(DO) - جمعه ششم اسفند 1389
سيستم هاي مهندسي تصفيه فاضلاب - پنجشنبه پنجم اسفند 1389
نیترات بیش از حد مجاز در آب سرطان‌زا است - پنجشنبه پنجم اسفند 1389
تیتراسیون PH متری اسید و باز قوی - پنجشنبه پنجم اسفند 1389
روز مهندسی - پنجشنبه پنجم اسفند 1389
تیتراسیون های اكسایش كاهش (یدومتری) - چهارشنبه چهارم اسفند 1389
استفاده از پرمنگنات پتاسیم جهت گندزدایی آب - چهارشنبه چهارم اسفند 1389
انواع روش تصفيه آب خانگي - چهارشنبه چهارم اسفند 1389
بن ماری - چهارشنبه چهارم اسفند 1389
پیشرفت بزرگ در تولید نانو میله ‌های تصفیه‌ کننده - چهارشنبه چهارم اسفند 1389
نانوفناوری و فاضلاب - چهارشنبه چهارم اسفند 1389
رزین‌ مبادله کننده یون چیست؟ - چهارشنبه چهارم اسفند 1389
معایب آب سخت چیست؟ - چهارشنبه چهارم اسفند 1389

مرجع تخصصی آب و فاضلاب