مرجع تخصصی آب و فاضلاب

تصفيه خانه آب قم
 

تصفيه خانه آب قم يکي از تصفيه خانه هاي جديد الاحداث آب ايران به شمار مي رود که جهت تأمين بخش اعظمي از آب شرب شهر قم طراحي و راه اندازي شده است. اين تصفيه خانه در ارتفاع 1400 متري از سطح دريا و در 70 كيلومتري جاده قم- دليجان در نزديكي روستاي دودهك واقع شده است.

8-1- ظرفيت و محدوده کاري
مطالعات اين تصفيه‌خانه در سال 1367 توسط گروه مهندسين مشاور راماب آغاز شد. احداث تصفيه خانه نيز با مشاركت شركت سازه‌هاي آبي ايران و شركت متيتو از مهر 1372 شروع و بعد از گذشت حدود 3 سال در آذر سال 1375 به بهره برداري رسيد. ظرفيت اسمي اين تصفيه خانه 8/1 متر مکعب بر ثانيه است که در شرايطي تا 2/2 متر مکعب بر ثانيه نيز قابل افزايش مي باشد. تصفيه‌خانه آب قم با جمعيت تحت پوشش 800 هزار نفر حدود 65 درصد از آب مورد نياز شهر قم و نيز برخي از روستاها و كارخانجات مسير خط انتقال را تأمين مي‌نمايد. آب خام ورودي اين تصفيه خانه از سد 15 خرداد که در نزديكي روستاي عباس‌آباد در فاصله 80 كيلومتري جنوب قم و 12 كيلومتري شمال شهرستان دليجان بر روي رودخانه قم رود قرار دارد تأمين مي شود

آب خام ورودي تصفيه خانه بعد از گذشتن از دريچه و آشغالگير سد در محل حوضچه آرامش که در 9 کيلومتري خود تصفيه خانه قرار دارد توسط تصفيه خانه دريافت و در آنجا بعد از كلرزني اوليه از طريق يك خط لوله فولادي 1400 ميليمتري به طول حدود 10 كيلومتر وارد تصفيه‌خانه آب قم مي گردد. آب صاف حاصل از انجام عمليات تصفيه نيز به وسيله خط انتقال به طول حدود 65 كيلومتر (شامل 4 کيلومتر خط لوله بتني به قطر 1250 ميلي متر، 52 کيلومتر خط لوله فولادي به قطر 1200 ميلي متر، 4 کيلومتر خط لوله چدن داکتيل به قطر 1000 ميلي متر و 1 کيلومتر خط لوله بتني به قطر 1000 ميلي متر) به شهر قم منتقل و در محل مخازن 80 هزار متر مکعبي سالاريه قم تحويل داده مي شود. اختلاف ارتفاع سد تا شهر قم حدود 440 متر بوده و انتقال آب خام به تصفيه خانه و از تصفيه خانه به شهر قم با روش ثقلي انجام مي شود.
جهت حفاظت خط انتقال از خوردگي خارجي از پوشش قيري گرم و 12 ايستگاه حفاظت كاتديك استفاده شده است. همچنين به دليل اختلاف ارتفاع زياد بين تصفيه خانه و شهر قم دو ايستگاه فشار شکن نيز در طول خط انتقال در محل هاي کوه ميل و کوه سفيد در نظر گرفته شده است

8-2- وضعيت مالکيت تصفيه خانه
زمين هاي تصفيه خانه آب قم از "اراضي ملي" مي باشد که طبق لايحه قانوني سال 1358 شوراي انقلاب به مجري طرح واگذار گرديده است ولي هنوز سازمان منابع طبيعي استان مرکزي سند مالکيت صادر نکرده است. اين اراضي به ميزان 55 هکتار از 60 اصلي مکرر موسوم به همت آباد مي باشد

8-3- مشخصات فنی تصفيه خانه
به طور کلي ابنيه، تأسيسات و تجهيزات ايجاد شده در اين تصفيه خانه را مي توان به شرح ذيل طبقه بندي نمود.

8-3-1- حوضچه اختلاط سريع
تصفيه خانه آب قم داراي يک حوضچه اختلاط سريع به حجم 264 متر مکعب با دو همزن ملخي معمولي 21 کيلوواتي مي باشد.

8-3-2- حوضچه هاي زلال ساز
آب پس از خروج از حوضچه اختلاط سريع توسط حوضچه تقسيم بين حوضچه هاي زلال ساز تقسيم مي شود. اين تصفيه خانه داراي چهار حوضچه زلال ساز از نوع کلريفلاکيوليتور به قطر کلي 38 متر و قطر مياني 12 متر و به عمق 5 متر مي باشد. هر يک از کلاريفايرها داراي يک پل متحرک دوار است که بر روي آن چهار پارو به منظور جمع آوري و هدايت لجن ته نشين شده به سمت خروجي لجن نصب شده است. همچنين دو همزن 2/2 کيلوواتي، يک الکتروموتور 75/0 کيلوواتي و يک گيربکس و يک پمپ لجن برگشتي 4 کيلوواتي در هر کلاريفاير بر روي پل متحرک نصب شده اند. شکل 8-5 نماي داخل و خارج كلاريفايرها را نشان مي‌دهد.

شکل 8-5– نمايي از زلال‌سازها (كلاريفايرها)
8-3-3- صافی های شنی
فرآيند فيلتراسيون آب در اين تصفيه خانه توسط دوازده صافي شني از نوع تند ثقلي هر يك به مساحت 77 متر مربع انجام مي شود. دانه بندي ماسه هاي مورد استفاده در اين صافي ها بين 7/0 و 2/1 ميلي متر و ضخامت كل لايه هاي ماسه در حدود 90 سانتي متر مي باشد. ضريب يکنواختي دانه هاي ماسه (UC) معادل 4/1 و اندازه موثر (ES) آن ها معادل 9/0 ميلي متر مي باشد. فيلترهاي (صافي‌هاي) موجود از نوع بستر تك جنسي (كوارتز) و تند مي‌باشد كه بصورت دو لايه قرار گرفته است. ظرفيت هر كدام از فيلترها 600 مترمكعب در ساعت مي‌باشد.

8-3-4- مخزن هم سطح سازي
اين مخزن در شمال ساختمان صافي ها قرار گرفته و به منظور کنترل سطح آب صافي ها طراحي و منظور شده است.

8-3-5- مخزن لجن
آب حاصل از شستشوي صافي ها به مخزن لجن موجود منتقل مي شود و از آن براي آبياري فضاي سبز تصفيه خانه استفاده مي شود.

8-3-6- مخازن ذخيره آب صاف
آب صاف اين تصفيه خانه به چهار مخزن ذخيره آب كه هر کدام 5000 متر مکعب ظرفيت داشته و در ضلع غربي تصفيه خانه واقع شده اند هدايت مي گردد.

8-3-7- فرآيند تصفيه آب
در تصفيه خانه آب قم فرآيند تصفيه آب از نوع شيميايي، فيزيکي و ميکروبي مي باشد که طي آن کدورت و بار ميکروبي آب خام تا ميزان مطلوب استاندارد کاهش يافته و همچنين اصلاح و کاهش برخي املاح و ترکيبات شيميايي نيز انجام مي شود. فرآيند تصفيه آب در اين تصفيه خانه شامل مراحل ذيل مي باشد:
•    کلر زني مقدماتي
•    تهيه و تزريق مواد شيميايي
•    اختلاط سريع
•    زلال سازي
•    صاف سازي
•    کلر زني نهايي
•    ذخيره سازي

8-3-7-1- مرحله کلرزني مقدماتي
هدف از کلر زني آب خام، سالم سازي آب ورودي به تأسيسات به منظور اکسيداسيون و حذف نسبي آلاينده هاي آلي مولد بو و طعم نامطلوب، حذف نسبي آلاينده هاي معدني مولد رنگ مانند آهن، منگنز، فلزات سنگين و ته نشيني آن ها در مرحله زلال سازي و جلوگيري از رشد بعدي ميکرو ارگانيسم ها و گياهان آبي در تأسيسات تصفيه خانه است. کلرزني مقدماتي در تصفيه خانه آب قم در دو مرحله ابتدا در حوضچه آرامش و سپس در کلکتور ورودي انجام مي گيرد.

8-3-7-2- تهيه و تزريق مواد شيميايي
در تصفيه خانه آب قم سولفات آلومينيوم به عنوان ماده منعقد کننده پس از آماده سازي در مخازن انحلال توسط سيستم تزريق و خطوط انتقال به کانال آب خام تزريق مي گردد. همچنين در بعضي موارد به جاي سولفات آلومينيوم از پلي آلومينيوم کلرايد موسوم به PAC که کارآيي بالاتري در عمل انعقاد و ايجاد لخته ها دارد استفاده مي شود. در صورت نياز آهک نيز جهت تنظيم pH و بهبود فرآيند انعقاد به صورت شير آهک آماده و به کانال آب خام تزريق مي گردد که اين امر در تصفيه خانه آب قم به ندرت اتفاق مي افتد. مقدار تزريق مواد شيميايي توسط آزمايشگاه به وسيله آزمايشي به نام     جارتست تعيين و به واحد بهره برداري اعلام مي گردد.

8-3-7-3- فرآيند زلال سازي

زلال سازهاي اين تصفيه خانه از نوع کلريفاير مي باشند. در اين حوضچه ها عمل انعقاد، لخته سازي و ته نشيني مواد انجام مي شود. در هر کلريفاير دو حوضچه استوانه اي هم مرکز وجود دارد که حوضچه داخلي براي فرآيند لخته سازي و حوضچه خارجي براي ته نشيني لخته هاي ايجاد شده مي باشد. آب ورودي بعد از اختلاط با مواد شيميايي از مرکز کلاريفاير وارد حوضچه داخلي شده و به منظور سرعت بخشيدن به پديده‌انعقاد و تشکيل لخته‌ها در تماس با لجن‌هايي قرار مي‌گيرند که قبلا" از تصفيه‌آب به‌ دست آمده‌اند. دو همزن مکانيکي جريان چرخشي آرامي در حوضچه ايجاد مي کنند تا از ته نشيني لجن در اين حوضچه جلوگيري کنند.
آب پس از تماس با لجن در حوضچه داخلي و ايجاد لخته هاي بزرگ تر توسط دريچه هايي واقع در کف ديوار حوضچه داخلي به حوضچه خارجي منتقل مي شود. از آنجائيکه آب خروجي کلريفاير به وسيله کانال هاي کنگره اي واقع در لبه بيروني کلريفاير خارج مي شود جريان شعاعي و رو به بالاي آرامي در حوضچه ايجاد شده که سرعت آب با نزديک تر شدن به کانال خروجي کاهش مي يابد. در نتيجه از آنجائيکه لخته هاي ايجاد شده سنگين بوده و انرژي لازم براي حرکت قائم در جهت خروج آب را ندارند ته نشين مي شوند. لجن ته‌نشين شده به وسيله پاروهايي که توسط پل متحرک همواره در حال چرخش هستند جمع آوري و به سمت کانال لجن واقع در کف ديواره حوضچه مياني هدايت مي شوند. پس از آنکه مقدار لجن ايجاد شده به حد معيني رسيد مقداري از آن توسط شير تخليه از کلاريفاير خارج مي شود تا مجدداً مقدار آن به حد مجاز برسد.

8-3-7-4- مرحله صاف سازي
حذف نهايي مواد معلق (کلوئيدي) از آب و فلوک هاي ريز که در مرحله زلال سازي ته نشين نشده اند در صافي ها انجام مي شود. پس از گذشت چند ساعت از کارکرد صافي به دليل گرفتگي فضاي ميان دانه هاي ماسه توسط ذرات همراه آب افت فشاري به وجود مي آيد که باعث کاهش راندمان صافي مي شود. براي برطرف کردن اين مساله صافي ها توسط آب و هوا به صورت معکوس در دوره هاي متناوب زماني شستشو شده و پساب حاصل از شستشو به مخزن آب شستشوي صافي ها منتقل و از آن براي آبياري فضاي سبز تصفيه خانه استفاده مي شود.

8-3-7-5- مرحله کلرزني نهايي
کلرزني نهايي به منظور گندزدايي و تأمين کلر آزاد باقيمانده در آب خروجي انجام مي شود. کلرزني نهايي در حدي انجام مي شود که مقدار کلر آزاد باقيمانده در خروجي تصفيه خانه طبق دستور معاونت نظارت بر بهره برداري و تأييد مديريت امور نگهداري و بهره برداري تصفيه خانه ها باشد. اين مرحله در تصفيه خانه آب قم در دو بخش قبل از صافي ها و قبل از مخزن هم سطح سازي انجام مي شود.

8-3-7-6- ذخيره سازي
آب صاف خروجي از تصفيه خانه در چهار مخزن 5000 مترمکعبي جمع آوري گرديده و از آنجا توسط خطوط انتقال آب صاف به مخازن شهر قم و ساير روستاها و کارخانجات تحت پوشش انتقال مي يابد.

8-3-8- ساختمان اداري
ساختمان اداري اين تصفيه خانه شامل دفاتر اداري، مديريتي و آزمايشگاه بوده و در ضلع شمالي تصفيه خانه واقع شده است.

8-3-9- سالن صافي ها
سالن صافي ها كه در برگيرنده صافي ها، تجهيزات كنترلي شستشو و بهره برداري مي باشد به صورت طولي در امتداد ضلع جنوبي تصفيه خانه قرار گرفته است. مساحت اين ساختمان معادل 1765 متر مربع مي باشد. اين سالن داراي دو طبقه بوده که در طبقه بالايي خود صافي ها و تجهيزات کنترلي و در طبقه پايين شيرآلات ورودي، خروجي و شستشوي صافي ها قرار دارند. همچنين اتاق کنترل تصفيه خانه در طبقه دوم اين سالن واقع شده است و داراي تجهيزات کنترل و مونيتورينگ آنلاين مشخصات آب در قسمت هاي مختلف تصفيه خانه است.

8-3-10- ساختمان مواد شيميايي
ساختمان مواد شيميايي در تصفيه خانه آب قم شامل انبار نگهداري و تجهيزات تهيه و تزريق مواد شيميايي مي باشد و در شمال حوضچه اختلاط سريع واقع شده است. انبار نگهداري مواد شيميايي نيز به منظور نگهداري مواد شيميايي به صورتي مجزا در داخل ساختمان مواد شيميايي در نظر گرفته شده است. تجهيزات مربوط به آماده سازي و تزريق سولفات آلومينيوم در تصفيه خانه آب قم شامل دو حوضچه اختلاط 48 متر مکعبي، دو همزن 4 کيلوواتي، يک همزن 37/0 کيلوواتي و سه پمپ تزريق 2/3 کيلوواتي مي باشد. تجهيزات مربوط به تهيه و تزريق شير آهک نيز شامل دو حوضچه اختلاط 48 متر مکعبي، دو همزن 4 کيلوواتي، يک همزن 37/0 کيلوواتي و چهار پمپ تزريق 2/3 کيلوواتي مي باشد. همچنين يک مخزن ذخيره 2/0 متر مکعبي و يک پمپ تزريق 5/0 کيلوواتي جهت تزريق PAC در نظر گرفته شده است.

8-3-11- ساختمان کلر زني
ساختمان کلرزني به مساحت 4/296 متر مربع روبروي ساختمان مواد شيميايي و در جنوب حوضچه اختلاط سريع قرار گرفته و داراي تجهيزات کلرزني و ايمني مربوطه مي باشد. اين ساختمان از دو بخش تشکيل شده است که شامل بخش نگهداري و نصب کپسول هاي کلر و بخش کلرزني مي باشد. در اين بخش كپسول‌هاي يك تني كلر نگهداري مي‌شود. براي جابجايي وسايل سنگين و كپسول هاي كلر زني از جرثقيل ثقفي الكتريكي استفاده مي شود. سيستم‌هاي سرمايش و گرمايش براي رساندن دماي محيط به دماي مطلوب نگهداري کپسول ها و جلوگيري از ميعان و انجماد گاز کلر و يا انفجار کپسول ها در دماهاي بالا براي اين بخش در نظر گرفته شده است. در بخش کلرزني از دو دستگاه کلريناتور تحت خلأ با ظرفيت 12 کيلوگرم بر ساعت براي کلر زني اوليه و دو دستگاه کلريناتور تحت خلأ با ظرفيت 12 کيلوگرم بر ساعت براي کلر زني نهايي استفاده مي شود که دو عدد از دستگاه ها همواره فعال و دو تاي ديگر در حالت آماده به کار مي باشند.
از آنجائيكه گاز كلر داراي خطرات بسياري بوده و در صورت نشتي بيش از اندازه در محيط باعث بروز مشكلاتي از جمله مسموميت شديد و حتي مرگ مي‌گردد سيستم هاي ايمني براي مواجهه با اين شرايط در ساختمان کلرزني در نظر گرفته شده است. تجهيزات سيستم ايمني شامل دو دستگاه ديتکتور گاز کلر، شش فن هوا و دوش هاي آب مي باشد. در صورت نشت گاز كلر سيستم ايمني به طور اتوماتيك هواكش‌ها را روشن و دوش‌هاي آب را فعال مي‌نمايد که در نتيجه گاز کلر در اثر مکش هواکش ها و نيز ترکيب با آب و تخليه به وسيله سيستم فاضلاب از ساختمان خارج مي شود.

8-3-12- کار گاه فني و انبار تجهيزات
کارگاه فني به مساحت 224 متر مربع در ضلع جنوبي تصفيه خانه قرار داشته و براي انجام امور تعمير و نگهداري تصفيه خانه در نظر گرفته شده است. انبار تجهيزات نيز به مساحت 224 متر مربع در مجاورت کارگاه فني مذکور قرار داشته و براي نگهداري تجهيزات و ماشين آلات مورد نياز در بخش تعمير و نگهداري به کار مي رود.
 

8-3-13- ساختمان کلر زني
ساختمان کلرزني در قسمت جنوب شرقي تصفيه خانه قرار داشته و داراي تجهيزات کلرزني و ايمني مربوطه مي باشد. تجهيزات کلرزني اين تصفيه خانه شامل 2 دستگاه کلريناتور تحت خلأ با ظرفيت 20 کيلوگرم بر ساعت براي کلر زني اوليه و يک دستگاه کلريناتور تحت خلأ با ظرفيت 20 کيلوگرم بر ساعت براي کلر زني نهايي است.

8-3-14- آزمايشگاه
آزمايشگاه تصفيه خانه آب قم در ساختمان اداري آن قرار داشته و داراي تجهيزات به شرح جدول جدول 8-2 مي باشد.

جدول 8-2- ليست تجهيزات آزمايشگاهي موجود در تصفيه خانه آب قم

آب مقطرگيري	1
اون	1
پي.اچ متر	1
ترازوي ديجيتالي	1
دستگاه جار	1
دستگاه كلر سنج آنلاين	1
بن ماري	1
اسپكتروفتومتر	1
-	-
-	-
هود آزمايشگاهي	1
دستگاه پي.اچ متر آنلاين	1
-	-
ميكروسكوپ	1
همزن مغناطيسي	1
اسپکتروفتومتر	1
-	-
يخچال	1

8-3-16- پست برق و برق اضطراري
پست برق اين تصفيه خانه در ضلع شمال غربي تصفيه خانه جنب درب ورودي قرار داشته و شامل تجهيزات کنترل کننده و ايمني برقي مربوطه است. جهت مواجهه با شرايط اضطراري قطعي برق، پست برق اضطراري به مساحت 8/1071 متر مربع در اين تصفيه خانه پيش بيني شده است. يك دستگاه ديزل ژنراتور سه فاز با ظرفيت نامي توليد 135 كيلووات برق مورد نياز تصفيه خانه را در اين شرايط تأمين مي نمايد.

شركت مهندسي آب و فاضلاب كشور

"معاونت نظارت بر بهره برداري"

اصول تصفیه آب دیگ های بخار - سه شنبه بیست و سوم فروردین 1390
نانو فیلتر - سه شنبه بیست و سوم فروردین 1390
مکانیسمهای تولید و تشخیص بو در فاضلاب 2 - دوشنبه بیست و دوم فروردین 1390
مکانیسمهای تولید و تشخیص بو در فاضلاب 1 - دوشنبه بیست و دوم فروردین 1390
گنجايش مخزن خانگي براي فاضلاب - دوشنبه بیست و دوم فروردین 1390
فاضلاب كشتارگاه - دوشنبه بیست و دوم فروردین 1390
تصیفه آلودگی شیمیایی آب آشامیدنی - دوشنبه بیست و دوم فروردین 1390
تصفیه خانه فاضلاب شیراز - دوشنبه بیست و دوم فروردین 1390
افت سطح آب زیرزمینی، یک مشکل جهانی - یکشنبه بیست و یکم فروردین 1390
ترکیبات نیتروژن در محیط آبی - یکشنبه بیست و یکم فروردین 1390
پراكندگي و انتشار اكوسيستمهاي آبي - یکشنبه بیست و یکم فروردین 1390
انواع مبارزه با ميكروارگانيسم ها - یکشنبه بیست و یکم فروردین 1390
دوربين توتال استیشن - یکشنبه بیست و یکم فروردین 1390
اساس كار تصفيه خانه آب - یکشنبه بیست و یکم فروردین 1390
دانستنی های زیست محیطی برای همه - یکشنبه بیست و یکم فروردین 1390
روش جديد تصفيه پساب با جذب اوزون - یکشنبه بیست و یکم فروردین 1390
مشخصه های فیزیکی،شیمیایی و زیست شناسی فاضلاب - یکشنبه بیست و یکم فروردین 1390
مراحـل تصفيـه فاضـلاب - یکشنبه بیست و یکم فروردین 1390
گندزدائی تانکرهای آب رسانی و ویژگی های آنها - یکشنبه بیست و یکم فروردین 1390
بهترین تصفیه خانه های ایران - یکشنبه بیست و یکم فروردین 1390
توسعه مدل ریاضی تعیین حد بستر - یکشنبه بیست و یکم فروردین 1390
راه هاي جلوگيري از پيشرفت آب شور به سفره هاي آب شيرين - یکشنبه بیست و یکم فروردین 1390
كاكتوس: بهترين تصفيه كننده‌ی آب - یکشنبه بیست و یکم فروردین 1390
عوامل مؤثر در ایجاد بالکینگ رشته‌ای - یکشنبه بیست و یکم فروردین 1390
شستشوی فیلتر تصفیه آب با استفاده از ازن - یکشنبه بیست و یکم فروردین 1390
تالابها، قربانيان توسعه صنعتي - یکشنبه بیست و یکم فروردین 1390
کنترل آلاینده های نفتی آبهای ساحلی در بنادر - یکشنبه بیست و یکم فروردین 1390
پساب های کشاورزی مضرترین منابع آلوده کننده محیط زیست - یکشنبه بیست و یکم فروردین 1390
استفاده از دی اکسید کلر به عنوان گندزدا - یکشنبه بیست و یکم فروردین 1390
اقتصاد محيط زيست - یکشنبه بیست و یکم فروردین 1390
ساخت فیلتر آب - یکشنبه بیست و یکم فروردین 1390
آمونیفیکاسیون - یکشنبه بیست و یکم فروردین 1390
طبقه بندی آب های آبیاری - یکشنبه بیست و یکم فروردین 1390
پدیده تبادل کاتیون در کلوئیدها - یکشنبه بیست و یکم فروردین 1390
بررسي ميزان آلودگي آبهاي آشاميدني بسته بندي وآبهاي معدني مناطق غرب استان تهران در سال 1386 - یکشنبه بیست و یکم فروردین 1390
استرپتوکوک های گروه D - یکشنبه بیست و یکم فروردین 1390
آب در صنایع غذایی - یکشنبه بیست و یکم فروردین 1390
بهداشت آب آشامیدنی - یکشنبه بیست و یکم فروردین 1390
انتروباكترساكازاكي - یکشنبه بیست و یکم فروردین 1390
دفع فاضلاب - یکشنبه بیست و یکم فروردین 1390
برآورد MPN - شنبه بیستم فروردین 1390
ايندكس ها یا شاخص های خورندگي آب - شنبه بیستم فروردین 1390
ايزوترم فروندليخ - شنبه بیستم فروردین 1390
احیا سازی و فعال سازی مجدد کربن - شنبه بیستم فروردین 1390
مشخصات کربن فعال - شنبه بیستم فروردین 1390
کلیات فرایند جذب سطحی - شنبه بیستم فروردین 1390
مدل پیشرفته جذب سطحی آلاینده‌های زیست محیطی - شنبه بیستم فروردین 1390
شناور سازي (Floatation) - شنبه بیستم فروردین 1390
جذب سطحی - شنبه بیستم فروردین 1390
کیفیت آب های آشامیدنی شهر و استان - شنبه بیستم فروردین 1390

مرجع تخصصی آب و فاضلاب