سعی بر آن است که مطالب مرجع تخصصی آب و فاضلاب شامل مسایل ، مقالات و اخبار عمران آب و فاضلاب,آب و فاضلاب و به صورت تخصصی فرآیند های تصفیه آب و فاضلاب،مهندسی آب و فاضلاب و صنعت آب و فاضلاب باشد.
دانشنامه آنلاین آب و فاضلاب
رشته های مرتبط:مهندسی عمران آب و فاضلاب،مهندسی تکنولوژی آب و فاضلاب،مهندسی آب و فاضلاب،محیط زیست،مهندسی بهداشت محیط،مهندسی آب،مهندسی شیمی و...
امیرحسین ستوده بیدختی
,.
حفاظت از آب‌هاي زيرزميني، براي آيندگان
۱۳۹۰/۰۳/۲۶
13:20
|
حفاظت از آب‌هاي زيرزميني، براي آيندگان
ميزان منابع آب تجديدشونده كشور با توجه به موقعيت اقليمي، وقوع پديده تغيير اقليم و گرمايش جهاني و احتمال تشديد خشكسالي‌ها، محدود و احتمالا رو به كاهش است و از سوي ديگر تقاضاي آب براي مصارف مختلف با توجه به افزايش جمعيت و توسعه در ابعاد مختلف، همواره روبه افزايش است؛ بنابراين براي مواجهه با اين چالش و به منظور ايجاد تعادل منطقي بين عرضه و تقاضاي آب و استفاده پايدار از منابع آب لازم است راهكارهاي مديريتي و حفاظتي موثرتري در زمينه بهره‌برداري از منابع آب اعمال شود.
در اين ميان، منابع آب زيرزميني با توجه به ريسك‌پذيري كم آن نسبت به منابع آب سطحي در شرايط خشكسالي و نيز سهولت استحصال آن، از مزيت نسبي بالاتري در تامين نيازهاي فعلي و آتي كشور برخوردار است. با استناد به آخرين آمار مربوط به سال آبي 87 ـ 86، ميزان برداشت از منابع آب زيرزميني از طريق چاه و قنات در كل كشور بالغ بر3/56 ميليارد متر مكعب در سال است كه قسمت اعظم آن در بخش كشاورزي آن هم با بازده پايين به مصرف مي‌رسد. متاسفانه برداشت غير اصولي و بيش از حد مجاز از منابع آب زيرزميني به همراه حفر چاه‌هاي غيرمجاز در دشت‌هاي كشور در دهه‌هاي گذشته موجب افت شديد كمي و كيفي در اين منابع شده است كه پيامدهاي سوء آن به صورت تخريب كيفي آب زيرزميني، نشست سطح زمين، افزايش هزينه پمپاژ و گاهي كاهش جريان آب رودخانه‌ها با توجه به تعاملات هيدروليكي بين آب زيرزميني و سطحي نمايان شده است. هرچند در سال‌هاي اخير وزارت نيرو با استقرار نظام تخصيص آب توانسته، روند غير اصولي توسعه آب زيرزميني را تا حدودي كنترل كند با اين حال اين اقدامات در بسياري از دشت‌هاي مهم كشور به مثابه نوشداروي پس از مرگ سهراب است. تقريباً در نيمي از دشت‌هاي كشور نسبت حجم استحصال آب زيرزميني به حجم پتانسيل آب زيرزميني تجديدشونده (technical index) بيش از 100 درصد است، در حالي كه معمولا بايد سعي شود اين شاخص از 70 درصد تجاوز نكند. همين امر باعث شده است كسري مخزن (بيلان منفي) در آبخوان‌هاي كشور به بيش از 6 ميليارد مترمكعب در سال برسد. چنين بهره‌برداري بي‌ضابطه‌اي از منابع آب زيرزميني صدمات و تغييرات جبران‌ناپذيري را به محيط‌زيست وارد كرده است و ادامه اين روند يعني بهره‌برداري بي‌رويه مي‌تواند نگران‌كننده باشد.
در اين خصوص، كميته ملي توسعه پايدار يكي از نشست‌هاي خود را به بحث حفاظت از منابع آب زيرزميني اختصاص داده است و اعضاي آن بر لزوم برنامه‌ريزي‌هاي دقيق‌تر و جامع‌تر براي حفاظت كمي و كيفي از منابع آب زيرزميني كشور تاكيد داشته و توجه و حساسيت مضاعفي از سوي تمامي سياستگذاران، دست‌اندركاران و ذي‌نفعان را خواستار شده‌اند.
به گفته كارشناسان، شكي نيست كه آب نقش اساسي در ارتباط با سلامت انسان، معيشت، رشد اقتصادي و به همان ميزان در حفظ محيط زيست دارد. از اين رو استفاده عادلانه و پايدار و حفاظت از منابع آب بويژه آب‌هاي زيرزميني به عنوان چالش كليدي آيندگان مطرح است. از اين رو كميته ملي توسعه پايدار توصيه مي‌كند 2 مقوله حفاظت و بهره‌برداري اصولي از اين منابع بايد همزمان و كنار هم مورد توجه قرار گيرند، به صورتي كه با اتخاذ رويكرد توسعه بهره‌برداري، مقوله حفاظت به بوته فراموشي سپرده نشود. در اين خصوص، افزايش تغذيه آبخوان‌هاي كشور به عنوان يكي از مصاديق حفاظت آب زيرزميني با استفاده از عمليات آبخيزداري و آبخوان‌داري در عرصه‌هاي طبيعي مورد تاكيد است.
بر اين اساس بايد عزم جدي براي توقف بهره‌برداري ناپايدار از منابع آب زيرزميني كشور كه سالانه بالغ بر 6 ميليارد مترمكعب كسري مخزن را بر دشت‌هاي كشور تحميل كرده است، از طريق توسعه راهبردها و روش‌هاي سازه‌اي و غيرسازه‌اي مصرف بهينه آب و با هدف كاهش فشار بر اين منابع به كار گرفته شود. در همين خصوص توجه به روش‌هاي نوين استحصال منابع آب از جمله شيرين كردن آب درياها و استفاده مجدد از آب‌هاي بازيافتي و بازچرخاني آب در بخش صنعت و كشاورزي، لزوم به كارگيري روش‌هاي نوين آبياري و افزايش بازده در بخش كشاورزي، استفاده از وسايل كاهنده مصرف در بخش شرب و خانگي، محدود كردن تخصيص جديد آب در دشت‌هاي ممنوعه صرفا به شرب و بهداشت و تامين آب مورد نياز بخش صنعت از طريق تغيير نوع مصرف منابع آب در اختيار كشاورزي با همكاري و هماهنگي وزارت جهاد كشاورزي ضروري است و دولت بايد اعتبار و لوازم مورد نياز براي اين منظور را فراهم كند.
به‌منظور ايجاد تعادل منطقي بين عرضه و تقاضاي آب و استفاده پايدار از منابع آب لازم است راهكارهاي مديريتي و حفاظتي موثرتري در زمينه بهره‌برداري از منابع آب اعمال شود
بنابراين مديريت آب نيز مستلزم رويكرد جامع و ژرف‌انديش با در نظر گرفتن مباحث آمايش سرزمين است. بر همين اساس، حصول نتيجه مطلوب در اين زمينه، مستلزم پايبندي بيشتر ذي‌نفعان اعم از حاكميت و متقاضيان و بهره‌برداران به اصول توافق شده و قوانين موضوعه پيرامون مديريت منابع آب زيرزميني در كشورمان است.
مسووليت اصلي مراقبت و تأمين پايدار آب به عهده حاكميت (دولت) است. به همين دليل بايد روش‌هاي نويني به منظور اداره امور منابع آب زيرزميني در سطوح مختلف اتخاذ شود تا بتوان با سرعت روند اصلاح برداشت بي‌رويه و بي‌ضابطه از اين منابع را پيگيري كرد و سامان داد. مديريت منابع آب زيرزميني در كشور بايد بر پايه ديدگاه‌هاي مشاركتي عمومي و آموزش و آگاه‌سازي همگاني بويژه بهره‌برداران آب استوار شود و تمامي آحاد جامعه بايد در استفاده پايدار از آن سهيم و مسوول باشند و اين موضوع اهميت نقش و وظيفه حاكميت (دولت) را درباره تدوين و ترويج برنامه‌هاي ظرفيت‌سازي و تبادل دانش و اطلاعات و تجربيات ديگران در سطوح منطقه‌اي و محلي به منظور به‌كارگيري مفيد منابع انساني، مالي و فني براي مديريت منابع آب روشن مي‌سازد.
بايد به بخش خصوصي بويژه سازمان‌هاي غيردولتي(NGO) و مردم نهاد فعال در زمينه محيط زيست تاكيد كرد تا ضمن پيوستن به حاكميت در جهت فرهنگ‌سازي مصرف آب در تمامي سطوح جامعه با به كارگيري تمامي ظرفيت‌هاي تاثيرگذاري خود، حداكثر تشريك مساعي را داشته باشند.
با توجه به آلودگي‌هاي منابع آب زيرزميني ناشي از فاضلاب‌هاي خانگي و صنعتي، ضروري است با استفاده كارآمد از منابع موجود و افزايش اعتبار، بودجه‌هاي عمومي و سرمايه‌گذاري بخش خصوصي و خارجي نسبت به توسعه و تكميل تأسيسات تصفيه فاضلاب‌هاي خانگي شهري و روستايي و صنعتي اقدام‌هاي موثري صورت پذيرد. در بخش كشاورزي با توجه به اثرات نامطلوب پساب‌هاي آلوده و سمي حاصل از كشاورزي، بايد رويكردهاي نويني در راستاي جلوگيري از آلودگي منابع آب زيرزميني اتخاذ شود و دولت با استفاده از ابزارهاي فرهنگ‌سازي و آموزش در بخش كشاورزي بايد كشاورزان را به استفاده نكردن از سموم، آفت‌كش‌ها و كودهاي شيميايي و در عوض استفاده از روش‌هاي بيولوژيكي تشويق و ترغيب كند. با توجه به اين‌كه در بيشتر دشت‌هاي كشور تامين آب شرب شهري و روستايي از طريق منابع استراتژيك آب زيرزميني تامين مي‌شود، مسوولان ذي‌ربط از جمله وزارت نيرو به منظور حفاظت از اين منابع حياتي براي نسل‌هاي آينده بايد در تمام دشت‌هاي كشور بويژه دشت‌هاي ممنوعه سقف كف‌شكني يا تراز حداكثر بهره‌برداري را تعيين و از افت بيشتر اين مخازن استراتژيك جلوگيري كند.
حميده سادات‌هاشمي
منبع: كميته ملي توسعه پايدار
سازمان حفاظت محيط زيست
ميزان منابع آب تجديدشونده كشور با توجه به موقعيت اقليمي، وقوع پديده تغيير اقليم و گرمايش جهاني و احتمال تشديد خشكسالي‌ها، محدود و احتمالا رو به كاهش است و از سوي ديگر تقاضاي آب براي مصارف مختلف با توجه به افزايش جمعيت و توسعه در ابعاد مختلف، همواره روبه افزايش است؛ بنابراين براي مواجهه با اين چالش و به منظور ايجاد تعادل منطقي بين عرضه و تقاضاي آب و استفاده پايدار از منابع آب لازم است راهكارهاي مديريتي و حفاظتي موثرتري در زمينه بهره‌برداري از منابع آب اعمال شود.
در اين ميان، منابع آب زيرزميني با توجه به ريسك‌پذيري كم آن نسبت به منابع آب سطحي در شرايط خشكسالي و نيز سهولت استحصال آن، از مزيت نسبي بالاتري در تامين نيازهاي فعلي و آتي كشور برخوردار است. با استناد به آخرين آمار مربوط به سال آبي 87 ـ 86، ميزان برداشت از منابع آب زيرزميني از طريق چاه و قنات در كل كشور بالغ بر3/56 ميليارد متر مكعب در سال است كه قسمت اعظم آن در بخش كشاورزي آن هم با بازده پايين به مصرف مي‌رسد. متاسفانه برداشت غير اصولي و بيش از حد مجاز از منابع آب زيرزميني به همراه حفر چاه‌هاي غيرمجاز در دشت‌هاي كشور در دهه‌هاي گذشته موجب افت شديد كمي و كيفي در اين منابع شده است كه پيامدهاي سوء آن به صورت تخريب كيفي آب زيرزميني، نشست سطح زمين، افزايش هزينه پمپاژ و گاهي كاهش جريان آب رودخانه‌ها با توجه به تعاملات هيدروليكي بين آب زيرزميني و سطحي نمايان شده است. هرچند در سال‌هاي اخير وزارت نيرو با استقرار نظام تخصيص آب توانسته، روند غير اصولي توسعه آب زيرزميني را تا حدودي كنترل كند با اين حال اين اقدامات در بسياري از دشت‌هاي مهم كشور به مثابه نوشداروي پس از مرگ سهراب است. تقريباً در نيمي از دشت‌هاي كشور نسبت حجم استحصال آب زيرزميني به حجم پتانسيل آب زيرزميني تجديدشونده (technical index) بيش از 100 درصد است، در حالي كه معمولا بايد سعي شود اين شاخص از 70 درصد تجاوز نكند. همين امر باعث شده است كسري مخزن (بيلان منفي) در آبخوان‌هاي كشور به بيش از 6 ميليارد مترمكعب در سال برسد. چنين بهره‌برداري بي‌ضابطه‌اي از منابع آب زيرزميني صدمات و تغييرات جبران‌ناپذيري را به محيط‌زيست وارد كرده است و ادامه اين روند يعني بهره‌برداري بي‌رويه مي‌تواند نگران‌كننده باشد.
در اين خصوص، كميته ملي توسعه پايدار يكي از نشست‌هاي خود را به بحث حفاظت از منابع آب زيرزميني اختصاص داده است و اعضاي آن بر لزوم برنامه‌ريزي‌هاي دقيق‌تر و جامع‌تر براي حفاظت كمي و كيفي از منابع آب زيرزميني كشور تاكيد داشته و توجه و حساسيت مضاعفي از سوي تمامي سياستگذاران، دست‌اندركاران و ذي‌نفعان را خواستار شده‌اند.
به گفته كارشناسان، شكي نيست كه آب نقش اساسي در ارتباط با سلامت انسان، معيشت، رشد اقتصادي و به همان ميزان در حفظ محيط زيست دارد. از اين رو استفاده عادلانه و پايدار و حفاظت از منابع آب بويژه آب‌هاي زيرزميني به عنوان چالش كليدي آيندگان مطرح است. از اين رو كميته ملي توسعه پايدار توصيه مي‌كند 2 مقوله حفاظت و بهره‌برداري اصولي از اين منابع بايد همزمان و كنار هم مورد توجه قرار گيرند، به صورتي كه با اتخاذ رويكرد توسعه بهره‌برداري، مقوله حفاظت به بوته فراموشي سپرده نشود. در اين خصوص، افزايش تغذيه آبخوان‌هاي كشور به عنوان يكي از مصاديق حفاظت آب زيرزميني با استفاده از عمليات آبخيزداري و آبخوان‌داري در عرصه‌هاي طبيعي مورد تاكيد است.
بر اين اساس بايد عزم جدي براي توقف بهره‌برداري ناپايدار از منابع آب زيرزميني كشور كه سالانه بالغ بر 6 ميليارد مترمكعب كسري مخزن را بر دشت‌هاي كشور تحميل كرده است، از طريق توسعه راهبردها و روش‌هاي سازه‌اي و غيرسازه‌اي مصرف بهينه آب و با هدف كاهش فشار بر اين منابع به كار گرفته شود. در همين خصوص توجه به روش‌هاي نوين استحصال منابع آب از جمله شيرين كردن آب درياها و استفاده مجدد از آب‌هاي بازيافتي و بازچرخاني آب در بخش صنعت و كشاورزي، لزوم به كارگيري روش‌هاي نوين آبياري و افزايش بازده در بخش كشاورزي، استفاده از وسايل كاهنده مصرف در بخش شرب و خانگي، محدود كردن تخصيص جديد آب در دشت‌هاي ممنوعه صرفا به شرب و بهداشت و تامين آب مورد نياز بخش صنعت از طريق تغيير نوع مصرف منابع آب در اختيار كشاورزي با همكاري و هماهنگي وزارت جهاد كشاورزي ضروري است و دولت بايد اعتبار و لوازم مورد نياز براي اين منظور را فراهم كند.
به‌منظور ايجاد تعادل منطقي بين عرضه و تقاضاي آب و استفاده پايدار از منابع آب لازم است راهكارهاي مديريتي و حفاظتي موثرتري در زمينه بهره‌برداري از منابع آب اعمال شود
بنابراين مديريت آب نيز مستلزم رويكرد جامع و ژرف‌انديش با در نظر گرفتن مباحث آمايش سرزمين است. بر همين اساس، حصول نتيجه مطلوب در اين زمينه، مستلزم پايبندي بيشتر ذي‌نفعان اعم از حاكميت و متقاضيان و بهره‌برداران به اصول توافق شده و قوانين موضوعه پيرامون مديريت منابع آب زيرزميني در كشورمان است.
مسووليت اصلي مراقبت و تأمين پايدار آب به عهده حاكميت (دولت) است. به همين دليل بايد روش‌هاي نويني به منظور اداره امور منابع آب زيرزميني در سطوح مختلف اتخاذ شود تا بتوان با سرعت روند اصلاح برداشت بي‌رويه و بي‌ضابطه از اين منابع را پيگيري كرد و سامان داد. مديريت منابع آب زيرزميني در كشور بايد بر پايه ديدگاه‌هاي مشاركتي عمومي و آموزش و آگاه‌سازي همگاني بويژه بهره‌برداران آب استوار شود و تمامي آحاد جامعه بايد در استفاده پايدار از آن سهيم و مسوول باشند و اين موضوع اهميت نقش و وظيفه حاكميت (دولت) را درباره تدوين و ترويج برنامه‌هاي ظرفيت‌سازي و تبادل دانش و اطلاعات و تجربيات ديگران در سطوح منطقه‌اي و محلي به منظور به‌كارگيري مفيد منابع انساني، مالي و فني براي مديريت منابع آب روشن مي‌سازد.
بايد به بخش خصوصي بويژه سازمان‌هاي غيردولتي(NGO) و مردم نهاد فعال در زمينه محيط زيست تاكيد كرد تا ضمن پيوستن به حاكميت در جهت فرهنگ‌سازي مصرف آب در تمامي سطوح جامعه با به كارگيري تمامي ظرفيت‌هاي تاثيرگذاري خود، حداكثر تشريك مساعي را داشته باشند.
با توجه به آلودگي‌هاي منابع آب زيرزميني ناشي از فاضلاب‌هاي خانگي و صنعتي، ضروري است با استفاده كارآمد از منابع موجود و افزايش اعتبار، بودجه‌هاي عمومي و سرمايه‌گذاري بخش خصوصي و خارجي نسبت به توسعه و تكميل تأسيسات تصفيه فاضلاب‌هاي خانگي شهري و روستايي و صنعتي اقدام‌هاي موثري صورت پذيرد. در بخش كشاورزي با توجه به اثرات نامطلوب پساب‌هاي آلوده و سمي حاصل از كشاورزي، بايد رويكردهاي نويني در راستاي جلوگيري از آلودگي منابع آب زيرزميني اتخاذ شود و دولت با استفاده از ابزارهاي فرهنگ‌سازي و آموزش در بخش كشاورزي بايد كشاورزان را به استفاده نكردن از سموم، آفت‌كش‌ها و كودهاي شيميايي و در عوض استفاده از روش‌هاي بيولوژيكي تشويق و ترغيب كند. با توجه به اين‌كه در بيشتر دشت‌هاي كشور تامين آب شرب شهري و روستايي از طريق منابع استراتژيك آب زيرزميني تامين مي‌شود، مسوولان ذي‌ربط از جمله وزارت نيرو به منظور حفاظت از اين منابع حياتي براي نسل‌هاي آينده بايد در تمام دشت‌هاي كشور بويژه دشت‌هاي ممنوعه سقف كف‌شكني يا تراز حداكثر بهره‌برداري را تعيين و از افت بيشتر اين مخازن استراتژيك جلوگيري كند.
حميده سادات‌هاشمي
منبع: كميته ملي توسعه پايدار
سازمان حفاظت محيط زيست
مقایسه‌ی کلروفریک و سولفات آلومینیوم(آلوم) - سه شنبه سیزدهم مهر 1389
کاویتاسیون در پمپ های سانتریفیوژ - دوشنبه دوازدهم مهر 1389
پس ماندهای ناشی از تصفیه آب و روش های دفع آن - دوشنبه دوازدهم مهر 1389
تصفیه پساب و فراوری لجن - یکشنبه یازدهم مهر 1389
لوله های کامپوزیتی - یکشنبه یازدهم مهر 1389
تصفیه آب در داخل زمین - شنبه دهم مهر 1389
بررسی کارایی روش الکترولیز در حذف فسفر از پساب تصفیه خانه های فاضلاب - شنبه دهم مهر 1389
انعقاد و بهینه سازی آن در فرایند تصفیه آب - جمعه نهم مهر 1389
Iony - جمعه نهم مهر 1389
سختی گیر و روسوب گیرهای الکترونیکی - پنجشنبه هشتم مهر 1389
مراحل تصفيه فاضلاب - پنجشنبه هشتم مهر 1389
تصفیه خانه چغازنبیل، قدیمی ترین سازه تاریخی آبی دنیا - چهارشنبه هفتم مهر 1389
قنات - چهارشنبه هفتم مهر 1389
تاریخچه سد سازي در ایران - سه شنبه ششم مهر 1389
تصفيه آب - سه شنبه ششم مهر 1389
ویژگیها, عجایب, گفته ها و ناگفته ها, درباره آب - دوشنبه پنجم مهر 1389
تبديل واحد هاي مورد نياز مهندسی آب - دوشنبه پنجم مهر 1389
علل فرسودگي و تخريب سازه هاي بتني - یکشنبه چهارم مهر 1389
هیدرولوژی و سهم ایرانیان در پیشرفت هیدرولوژی - یکشنبه چهارم مهر 1389
صد روش برای صرفه جویی در مصرف آب - شنبه سوم مهر 1389
آشنايي با فرايندهاي تصفيه آب در تاسيسات بزرگ - شنبه سوم مهر 1389
آب،گنج هزاره سوم - جمعه دوم مهر 1389
اجراء پروژهٔ جمع آوری و تصفیهٔ فاضلاب در تهران ضرورتی اجتناب ناپذیر - جمعه دوم مهر 1389
فواید خوردن آب - پنجشنبه یکم مهر 1389
آب و خاک - پنجشنبه یکم مهر 1389
کلیات هیدرولوژی ایران - چهارشنبه سی و یکم شهریور 1389
روش هاي فوق پيشرفته براي گندزدايي آب - چهارشنبه سی و یکم شهریور 1389
مضرات و فواید آب سخت - سه شنبه سی ام شهریور 1389
افزايش CO2 اتمسفر منجر به افزايش آب رودخانه ها مى شود - سه شنبه سی ام شهریور 1389
هيدرولوژي چيست ؟ - دوشنبه بیست و نهم شهریور 1389
تبدیل فاضلاب به آب آشامیدنی - دوشنبه بیست و نهم شهریور 1389
امور نظارت بر کیفیت آب و فاضلاب توسط شرکت آبفای تهران - یکشنبه بیست و هشتم شهریور 1389
سيلاب - یکشنبه بیست و هشتم شهریور 1389
کمک جلبک ها به حفظ محیط زیست در برابر آلودگی جیوه - شنبه بیست و هفتم شهریور 1389
شيمي رزين ها - شنبه بیست و هفتم شهریور 1389
چاه ها و انواع آن - جمعه بیست و ششم شهریور 1389
تهیه آب شرب از هوا - جمعه بیست و ششم شهریور 1389
تصفیه خانه های فاضلاب - پنجشنبه بیست و پنجم شهریور 1389
روان آب - پنجشنبه بیست و پنجم شهریور 1389
انواع آب بندها - چهارشنبه بیست و چهارم شهریور 1389
نمک زدایی از آبها - چهارشنبه بیست و چهارم شهریور 1389
تعیین نوع، و میزان ماده منعقد کننده با استفاده از جارتست - سه شنبه بیست و سوم شهریور 1389
آشنایی با روشهای آبیاری تحت فشار - سه شنبه بیست و سوم شهریور 1389
آب انبار - دوشنبه بیست و دوم شهریور 1389
نحوه عمل کمک منعقد کننده ها بر فرآیند انعقاد ( توسط تست جار ) - دوشنبه بیست و دوم شهریور 1389
اوتریفیکاسیون - یکشنبه بیست و یکم شهریور 1389