اشکال و مناظر کارستی ( چشم اندازهای مورفیک کارست)

درحال مشاهده: اشکال و مناظر کارستی ( چشم اندازهای مورفیک کارست)

ادعونی اهدای خون

اشکال و مناظر کارستی ( چشم اندازهای مورفیک کارست)

۱۳۹۰/۰۱/۰۲

0:1

امیرحسین ستوده بیدختی

اشکال کارستی مرتبط با نوع سنگ آهک و نیزدرصدد خلوص کلسیت آن متفاوت بوده است و عواملی همچون ارتفاع ،شیب دامنه ،مقداربارندگی ،ضخامت قشرخاک و تخلل ثانویه سنگ درایجاد آنها دخالت مستقیم دارند . بطورکلی عمده ترین اشکال کارستی عبارتند از:

کارنها(لاپیه ها)
دولین ها یا حفره ها ی فروکش
دره های کارستی
برج های كارستیTOWER KARST
جاماها ،غارهای کارستی

الف : کارنها (لاپیه ها)

درجائی که سنگ آهک رخنمون داشته فرایند انحلال منجر به تشکیل شیار های انحلالی باریکی به اشکال خطی ،سینوسی ،هلالی ،مدوریا خیلی گوشه دار گردیده است.وقتی کارنها در امتداد درزها و شکافها تشکیل می شوند به آنها کارنهای شکافی می گویند کارنهای تشکیل شده در سنگهای آهکی می توانند دارای عمق 2 تا 3 متر و عرض 1 متر باشندوحتی در بعضی موارد به عمق 5 متر می رسند.این پدیده که معمولاً با درز و شکافهای سطوح چینه بندی ، شکستگی های تکتونیکی و درزهای ناشی از تخریب و هوازدگی موجود در منطقه مورد مطالعه در ارتباط است مکانهای مناسبی را برای نفوذ آبهای سطحی به آبخوانها فراهم کرده اند

ب : دولین ها یا حفره ها یفروکش:


دولین ها بعد از کارست شاخص ترین شکلهای مورفولوژیکی کارست است . دولین ها در اکثرموارد نتیجه تأثیر شیمیایی آب برسنگها ی آهکی است بدین ترتیب که آب ازدرز و شکافهای سنگ عبورکرده و سبب انحلال آن شده است و در نتیجه متعاقب بزرگ شدن شکافهای سنگ ،سطح زمین فرونشت نموده و چالهای بسته موسوم به دولین را در سطح پهنه کارستی بوجود آورده است.

حفره های فروکش درشکلهای بسیارگوناگون مانند بشقاب ،قیف،فروافتادگی های درازو غیره یافت می شوند عمق آنها می تواند ازچند مترتا چند صد مترتغییر کند این اشکال موجب تغذیه آبخوانهای کارستی می گردند .

ج: دره های کارستی

یکی ازچشم اندازهای غالب مرفیک کارستی هستند که برحسب نحوه تشکیل و سیمای مورفولوژیکی به دو گروه تقسیم می شوند

1) دره های باریک و عمیق :

دارای شکل کاملu بوده و بسیار تنگ می باشد دیوارهای آنها از سنگهای یکپارچه و مقاوم تشکیل یافته و شیب بسیارزیاد دارند .

2) دره های خشک :

این دره ها که محصول توسعه منطقه پانوری و فروروی در سیستمهای درزدرمعرض فرآیند انحلال است موجب انتقال تدریجی آبهای سطحی ناشی از تخلیه چشمه ها در دره های کارستی به اعماق زمین می

د: برج های كارستی

مناظر دیدنی و تماشایی با ارتفاعی حدود 30 تا 300 متر با دیواره های تقریبا عمودی وگنبد هایی با شیب   ملایم و یا ستیغ های دندانه دار هستند.دیواره ها معمولا بدون پوشش هستند.

همگام با این واقعیت است که برج کارست تنها می تواند در مناطق استوایی مرطوب توسعه یابد. یکی از محققان مشخص کرده است که توسعه برج کارست نیاز به حداقل 47 اینچ از بارش در سال و درجه حرارت متوسط 64 ° F دارد.در شبه جزیره تایلند ، با بارش باران حداقل 51 اینچ در هر سال و درجه حرارت متوسط سالانه آب و هوا 82 ° Fدر نتیجه ، برج کارست در این منطقه به خوبی توسعه یافته وتماشایی می باشد.
برج های كارستی نشان دهنده آخرین باقی مانده از رخنمون سنگ آهك هستند. این مناظربیشتر در در جنوب آسیا مشاهده شده اند.

معروف ترین این مناطق ایالت   Guangxi Province در چین جنوبی است.از دیگر مناطق مشهور می توان تایلند، ویتنام ، مالزی واسترالیا را می توان نام برد.

ه:جاماها ،غارهای کارستی

میله چاههای کارستی (جاماها ) مجاری کارستی قائم یا نزدیک به قائم هستند که به سطح زمین باز میشوند این نوع اشکال کارستی در افقهای دارای درزهای قائم یا سیستم درزی که توسط فرایند کارست عریض شده اند به چشم می خورند

غارهای کارستی اغلب بصورت شبکه هائی ازمجاری افقی یا با شیب ملایم هستند که توسط یک یا چند دهانه به سطح زمین ارتباط دارند.

ازدیگر مناظر کارستی می توان به آون ها ،چشمه های کارستی و شافتهای کوچک آهکی اشاره کرد این مناظر کارستی نقش مهمی درسیستم هیدرولوژیکی کارست داشته و می توانند هرگونه مواد آلاینده ای را مستقیماً به درون توده کارست و یا رودخانه های دره کارستی انتقال دهند

توضیح کلی:

- کانیون : دره های عمیق – باریک و طویل بوده که در مناطق کارستی دیده می شوند . دارای دیوار تند و پر شیب که به صورت یک بریدگی عمیق در پهنه های آهکی به وجود می آید .مثل کانیون کلرادو در امریکا یا کانیون های ایجادشده در آهک های سازند آسماری در رشته کوه های زاگرس ایران .

- دره کور : مقدار آب کمی در آن جریان داشته یا بطور کلی خشک باشد و آب آن از طریق حفرات بزرگ و چاله ها به زمین فرو رفته و ناپدید می شود .

- دره حفره ای : به عکس دره کور آب به جای فرو رفتن در ناهمواری های آهکی در سطح زمین ظاهر می شود . دره ای یو شکل با دیوار پر شیب می باشند .

- دره خشک : مشابه دره های آبرفتی بوده دارای جریان مداوم نیست و فقط در مواقع سیلابی در آنها آب جریان دارد یعنی دارای جریان های موقتی هستند . دارای شیب زیاد و جزو شبکه آبراهه های قدیمی بوده که با آبراهه های تشکیل شده در سنگ های آهکی منطبق شده اند .

– لاپیه : بریدگیهای فراوان که در سطح سنگ های آهکی به وجود می آیند . شیارها با بریدگی های ایجاد شده ممکن است توسط خاک های سطحی پوشیده شده و یا برهنه و نمایان باشند که به نامهای لاپیه مرئی و نامرئی خوانده میشوند. این شیارها به علت وجود خاک های مرطوب اسید کربنیک دار در سطح توده های آهکی تشکیل می شود.

– دولین : به شکل بیضی یا منحنی های بسته ای هستند که کناره های آنها ناهموار ولی زاویه دارنیست و برخی اوقات بیرون زدگی سنگ ها را به خوبی نشان می دهند و به صورت قیفی با دامنه مخروطی و مثل چاه دارای دیوار پرشیب می باشند . کف دولین ها از ترکیبات رس که از تجزیه سنگ های آهکی ناخالص به وجود آمده پوشیده شده که برای کشاورزی نیز مساعد است . نیمرخ دولین شبیه به طشت است .

- تراروزا : در اثر آبهای فرو رو در زمین های آهکی ناخالص و انحلال سنگ های آهکی در سطح یا نزدیک سطح زمین خاک های رسی قرمزی بر جای می ماند که تا اعماق درز و شکاف ها نیز ادامه پیدا می کند این خاکها در شیب های کم تشکیل می شود ولی در شیب های تند به وجود نمی آید .

- دولین انحلالی : در اثر انحلال سنگ های آهکی به وجود می آید . آب ضمن عبور از درز و شکاف سنگ ها آن را حل کرده و موجب بزرگتر شدن شکاف ها شده است .

- دولین آبرفتی : موقعی که سنگ های آهکی توسط آبرفت و یا رسوبات دیگر پوشیده شوند در اثر انحلال حفره هایی در آهک به وجود می آید که شیب آنها را شیب سطحی رسوبات بالایی تعیین میکند انحلال سنگ آهک در زیر لایه آبرفتی موجب فرونشینی رسوبات بالایی خواهد شد و لایه های سطحی به داخل حفرات نشت میکند و گودی را در سطح به وجود می آورد.

- دولین ریزشی : در اثر فروریختن سنگ ها در مقیاس وسیع است. شکل بیضی یا دایره نامنظم دارند .

-دولین ریزشی انحلالی : موقعی که روی سنگ های آهکی را رسوبات ماسه یا شیل بپوشانند بر اثر توسعه شکاف ها در سنگ های آهکی لایه موجود روی سنگ آهک نشت کرده و حفرات را به وجود می آورد .

– سینک هول : حفره های قیفی شکل در سطح سنگ های آهکی یا گچی است که آب نیز در آن جمع می شود و به تدریج آب آن از طریق منافذ به لایه های زیرین زمین یا غارهای زیرزمینی راه می یابند .

– پولژه : در زبان لاتین به دشت قابل کشاورزی پولژه می گویند و در زبان اسلاو به معنی دشت است در ژئومورفولوژی این واژه را برای دشت های کارستی بسته ای به کار می برند که دارای طول و عرض خیلی زیاد باشد دارای کف مسطح است .

– آون : یکی از پدید ه های مناطق آهکی حفره بزرگی به شکل قیف وارونه است که سوراخ آن به صورت یک حفره باریکی به سطح پهنه آهکی باز می شود . در سقف و کف آن رسوبات اهکی به شکل های مختلف مثل استالاگتیت – استالاگمیت – ستون های اهکی – رسوبات اهکی – کلسیتی به شکل گل کلم و .. تشکیل می شوند.

– غارهای آهکی : از حفره های بزرگ و مهم در مناطق اهکی هستند . غارها در مناطق گچی نیز تشکیل می شوند اما به اهمیت غارهای اهکی نیستند.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

موضوعات مرتبط: کیفیت,خطوط آبرسانی,شبکه توزیع و تصفیه آب

برچسب‌ها: کارست

ادامه مطلب

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

درحال مشاهده: اشکال و مناظر کارستی ( چشم اندازهای مورفیک کارست)

اشکال و مناظر کارستی ( چشم اندازهای مورفیک کارست)

لیست مطالب

آرشیو موضوعی

برچسب ها

صفحات مهم

لینک دوستان

پیوندها

نویسندگان

آخرین مطالب

آرشیو