نقش آب در انتقال بيماري ها

درحال مشاهده: نقش آب در انتقال بيماري ها

ادعونی اهدای خون

نقش آب در انتقال بيماري ها

۱۳۸۹/۱۱/۱۸

12:0

امیرحسین ستوده بیدختی

نقش آب در انتقال بيماريها

1 ـ بيماريهايي كه در اثر افزايش يا كمبود املاح محلول، موجود در آب آشاميدني بروز مي‌كند

2 ـ بيماريهايي كه آب وسيله انتقال آنها است

3 ـ بيماريهايي كه آب، محيط پرورش ميزبان يا عامل سببي آنها است

4 ـ بيماريهايي كه آب به صورت غيرمستقيم در انتشار آنها نقش دارد.
1-1- نقش افزايش املاح محلول در انتقال بيماريها
1-1-1- مِتهِموگلوبينمي (Blue babies) Methemoglobinemia

اين بيماري در اثر افزايش نيترات به ميزان 45 ميلي‌گرم بر ليتر ايجاد مي‌گردد

1-1-2- فلوئوروزيس دندانها Dental Fluorosis :

افزايش ميزان فلوئور بيش از 2 تا 3 ميلي‌گرم بر ليتر در آب آشاميدني.
1-2-3- سرطان‌زايي

- افزايش هيدروكربورهاي حلقوي در غلظت بيش از 2/0 ميكروگرم بر ليتر در آب آشاميدني

- افزايش احتمال بروز سرطان در مصرف آبهاي آلوده بيش از 05/0 ميلي‌گرم بر ليتر ارسنيك

- افزايش احتمال بروز سرطان در مصرف آبهاي آلوده به تركيبات نيتروزامين.
1-2- نقش كاهش املاح محلول با انتقال بيماريها

1-2-1- كمبود يد كمتر از يك ميلي‌گرم بر ليتر مشروط بر عدم تامين يد مورد نياز از ساير منابع غذايي

1-2-2- پوسيدگي دندان، كمبود فلوئور كمتر از 5/0 ميلي‌گرم بر ليتر باعث افزايش پوسيدگي دندان

1-2-3- بيماري‌هاي قلبي ـ عروقي، مصرف آبهاي سبك (كمتر از 100 تا 150 ميلي‌گرم بر ليتر) باعث گسترش بيماريهاي قلبي، عروقي مي‌گردد.
2- بيماريهايي كه آب وسيله انتقال بيماري است

2-1- ويبريو كلرا، عامل وبا Vibrio Cholerae

2-2- سالمونلا تيفي، عامل تب روده Typhoid Fever

2-3- شيگلا، عامل شيگلوز Shigellosis

2-4- فرانسيسلا تولارنسيس، عامل تولارمي Francisella Tularensis

2-5- مايكوباكتريوم توبركولوزيس، عامل سِل Tuberculosis

2-6- لپتوسپيرا، عامل لپتوسپيروز Leptospirosis

2-7- آنتاموبا هيستوليتيكا، عامل آميبياز Entamoeba histolytica
2-1- Vibrio Cholerae

            باكتري است متحرك، هوازي بي‌هوازي اختياري، گرم منفي، بدون اسپور، بدون كپسول، در دماي 22-40 درجه سانتيگراد رشد مي‌كند.

�        در البسه مرطوب و آلوده 1-3 روز

�        در سبزيجات و ميوه هاي تازه 4-7 روز

�        در مخازن نگهداري آب 6 تا 9 هفته

�        در آب دريا تا 4 روز

�        در آبهاي سطحي تا 13روز
روش كنترل

�        كلرزني 2 تا 3 ppm براي مدت 10 دقيقه.

�        شستشوي توالتها با گندزدا

�        حوضچه ته نشيني

�        استفاده از صافي شني كند
2-2- Typhoid Fever
عامل بيماري سالمونلا تيفي، باسيل متحرك، بدون اسپور، هوازي بي‌هوازي اختياري، جايگريني در روده، ورود به غدد لنفاوي، جريان خون، بروز تب شديد.

�        در آبهاي گل آلوده تا يكسال

�        در مخازن نگهداري تا 6 ماه

�        در يخ تا 3 ماه

�        كره، خامه، پنير تا چند هفته

آلودگي از طريق آب آلوده، غذاي آلوده، حشرات
روش كنترل

�        گندزدايي با كلر

�        بهداشت فردي

�        كارت معاينه بهداشتي (ناقلين سالم)

�        كنترل حشرات

�        كنترل مخازن آب

�        رعايت فاصله در محل توالتها
2-3- Shigellosis

از دسته آنتروباكترياسه مي‌باشد، بدون تاژك و بي‌حركت، بدون كپسول و اسپور، ميله اي شكل.

داراي 4 گونه اصلي:

S . Sonnei

S . Dysenteriae

S . Flexneri

S . Boydii

علائم: ايجاد اسهال همراه بلغم و خون

در آبهاي تميز تا يكماه و در آب دريا تا 15 روز زنده مي‌ماند.

روشهاي كنترل

�        آموزش بهداشت فردي

�        كنترل افرادي كه با موادغذايي سروكار دارند

�        كنترل حشرات نظير مگس

�        بهداشت موادغذايي (مخصوص مواد لبني)

�        رعايت فاصله در چاههاي توالت با مخازن و چاههاي آب

ـ كنترل عوامل ميكروبي حداقل 11 متر در خلاف جهت حركت آبهاي زيرزميني

ـ كنترل عوامل شيميايي حداقل 45 متر در خلاف جهت حركت آبهاي زيرزميني

ـ كلرزني آب مصرفي و كنترل مخازن نگهداري
2-4- Francisella Tularensis

باسيل غيرمتحرك، گرم منفي، مطلقاٌ هوازي، عامل بيماري مشترك انسان و حيوان، مخزن، اكثراٌ حيوانات وحشي، حيوانات اهلي

عامل انتقال:

�        تماس با آب، گل و لجن آغشته به مدفوع حيوانات آلوده.

�        تماس زخمهاي پوستي با محيط آلوده.

�        حشرات نيش زننده.

�        مصرف گوشت آلوده شكار.

�        عامل بيماري در آبهاي سرد تا 23 روز و در آبهاي يخ‌زده تا 30 روز زنده مي‌ماند.

�        در اثر تماس زخم با محيط آلوده ايجاد تورم در محل زخم.

�        در اثر تماس چشمها با آب آلوده ايجاد ورم ملتحمه چشم.

�        در اثر مصرف خوردن گوشت آلوده شكار عوارض گوارشي.
2-5- Tuberculosis

مايكوباكتريوم‌هاي كمپلكس توبركولوزيس، باكتري‌هاي مقاوم به اسيد، غيرمتحرّك، بدون اسپور و خاصيت گرم مثبت ضعيف، هستند كه بيشترين راه انتقال آنها از طريق تنفسي است. اما آلودگي منابع آب به برخي از گونه هاي مايكوباكتريوم كه تحت عنوان مايكوباكتريوم‌هاي غير سلي (nontuberculosis) معروف هستند و انتقال آنها از طريق تماس با آب آلوده نيز به اثبات رسيده است. اين ارگانيسم‌ها از انسان به انسان منتقل نمي‌شوند و جزو ارگانيسم‌هاي منتقله از محيط و عوامل محيطي هستند.

مهم‌ترين مايكوباكتريوم‌هاي منتقله از طريق آب، شامل مايكوباكتريوم مارينوم، مايكوباكتريوم اولسرانس و مايكوباكتريوم آويوم اَنتراسلولر، مي‌باشند كه همگي جزو مايكوباكتريوم‌هاي غيرسلي هستند.
روشهاي پيشگيري

رعايت مقررات و موازين بهداشتي

خودداري از تميز كردن آكواريوم ماهي، بدون استفاده از دستكش

تعويض مرتب آب آكواريوم ماهي‌ها
2-6- Leptospirosis
عامل بيماري باكتري است كه برخي از سروتيپهاي آن بصورت ساپروفيت در آب يافت مي‌شوند اما برخي انواع عامل بيماري در حيوانات وحشي بوده و به انسان نيز سرايت مي‌كنند.
روش انتقال
عامل بيماري در مجاري ادراري ميزبان زندگي مي‌نمايد آلوده شدن آب گل يا لجن به ادرار باعث بيماري در انسان مي‌گردد.عامل از طريق زخمهاي پوستي يا مخاط وارد بدن انسان مي‌گردد.
2-7- Entamoeba histolytica

            نوعي پروتوزوئر است كه در شرايط عادي به صورت بي‌ضرر در روده انسان يافت مي‌شود و در شرايط مناسب مانند كاهش مقاومت بدن، بيماري و غيره باعث بروز اسهال خوني در انسان مي‌گردد.

�        كيستهاي خارج شده همراه مدفوع در محيط مقاومند.

�        در آبهاي پذيرنده تا چند هفته زنده مي‌مانند.

�        در آب دريا تا 2 هفته زنده مي‌مانند.

�        از طريق مگس و سوسك به راحتي منتقل مي‌شوند.
روشهاي پيشگيري:

با توجه به اينكه كيست عامل بيماري در مقابل كلر، بسيار مقاوم مي‌باشد لذا بهترين روش جهت حذف عامل بيماريزا استفاده از صافيهاي شني كند مي‌باشد كه بصورت فيزيكي منابع آب را از عامل بيماري پاك مي‌كنند.
3- بيماريهايي كه آب محيط پرورش ميزبان يا عامل بيماري است
3-1- Schistosomisis

كرم پهن گروه ترماتود كه در مويرگهاي خوني جداره مثانه فرد مبتلا زندگي مي‌كند تخم از راه ادرار وارد منابع شده در صورت وجود حلزون Bulinus Truncatus مراحل لاروي و فعاليت را پشت سر گذاشته در صورت تماس پوست با عامل بيماري وارد بدن مي‌گردد.

- اين بيماري خاص مناطق گرمسير است.
روشهاي پيشگيري:

�        دفع بهداشتي فاضلاب.

�        بيماريابي و جداسازي بيماران از ساير افراد.

�        از بين بردن حلزون ميزبان واسط.

�        حفاظت فردي افرادي كه با آب تماس دارند.
3-2- Fasciola hepatica

از گروه كرمهاي پهن مخصوص مناطقي كه حيوانات علفخوار نظير گوسفند زياد است در آب حلزون Lymnaeidae وجود دارد كه ميزبان وسط انگل است. سپس انگل بروي گياهان اطراف بركه بصورت كيست در مي‌آيد كه حيوانات با خوردن علفها آلوده شده، انسان نيز بصورت اتفاقي آلوده مي‌شود.
3-3- Dracunculus Medinensis

كرم ماده در بافت همبندپاي فرد مبتلا زندگي مي‌كند، پوست را سوراخ كرده لاروهاي خود را به درون آب مي‌ريزد كه در آن سخت پوستي به نام Cyclops زندگي مي‌كند. خوردن اين سخت پوست همراه آب افراد سالم را مبتلا مي‌كند.
4- بيماريهايي كه آب به صورت غيرمستقيم در انتشار آن نقش دارد
4-1- Plasmodium Species

بيماري مالاريا كه در اين بيماري عامل از طريق يك ناقل مانند پشه آنوفل از فرد بيمار به فرد سالم انتقال مي‌يابد، در انتقال عامل بيماري آب نقش چنداني ندارد. در صورتي كه محيط مناسب براي تكثير حشره ناقل است، به طوري كه خشكانيدن باتلاقها در نواحي جنوبي كشور براي كاهش ناقل نقش موثري داشته است.

4-2- Onchocerca Volvulus: در اين بيماري كه كوري رودخانه ناميده شده ناقل بيماري نوعي مگس به نام سيموليوم است به نام Simulium damnosum كه در كنار سنگريزهاي رودخانه تخم‌گذاري كرده شرايط محيطي كه از طريق آب بوجود آورده امكان تكثير حشره و در نتيجه افزايش تعداد بيماران را فراهم مي‌كند.
آشنايي با فرايندهاي تصفيه آب در تاسيسات بزرگ

Preliminary Treatment

Aeration

Coagulation

Flocculation

Sedimentation

Filtration

Disinfection
1 ـ آماده سازي اوّليه Preliminary Treatment

اين نوع با توجه به نوع منابع آب متغير است ممكن است از يك ته نشيني ساده تشكيل شود و يا با استفاده از مواد شيميايي تصفيه شيميايي روي آن انجام شود هدف از مرحله پيش تصفيه جداسازي اجسام شناور، حذف جلبكها، ته نشيني مواد معلق قابل ته نشيني مي‌باشد.

جلبكها مهمترين عامل حذف، در فرايند پيش تصفيه هستند. مهمترين جلبكها شامل:

Blue � Green Algae

Green Algae

Diatomos

Pigmented Flagellate

مهمترين مشكلات آلگها در فرايند تصفيه عبارتست از:

�        گرفتگي صافيها.

�        ايجاد قشر لزج ژلاتيني.

�        ايجاد رنگ، بو و مزه.

�        افزايش فرايند خوردگي.

�        تداخل در ساير فرايندهاي تصفيه.

�        بروز سميت
روشهاي كنترل

�        سولفات مس به ميزان يك ميلي‌گرم بر ليتر.

�        استفاده از كربن اكتيو گرانوله.

�        كاهش قليائيت به ميزان كمتر از 50 .
2 ـ هوادهي Aeration

هوادهي به منظور حذف گازكربنيك، هيدروژن سولفوره، متان، آهن، منگنز، مزه و طعم آب انجام مي‌شود.

انواع روشهاي هوادهي:

�        هوادهي آبشاري.

�        هوادهي به روش چكانيدن.

�        هوادهي به روش پودر كردن آب.

�        باران مصنوعي
3- انعقاد Coagulation

مواد معلق موجود در آب قابل ته نشيني نيستند اين ذرات را كلوئيد مي‌نامند سطح خارجي هر ذره داراي بار الكتريكي منفي است و ذرات از هم دور ميشوند نيروي فوق را Zeta Potential مي‌گويند.

مواد منعقد كننده به عنوان هسته هايي با يون مثبت ذرات كلوئيدي را به هم چسبانده و Flocc تشكيل مي‌دهد.

جدول 1 ـ نوع و مقدار مواد منعقد كننده

مقدار مصرف *mg/l*	فرمول شيميايي	ماده منعقد كننده
15 � 100		سولفات آلومينيوم
5 � 20		سولفات مس
10 � 50		سولفات فريك
5 � 25		سولفات فرو
5 - 50		آلومينات سديم

پس از اختلاط ماده منعقد كننده با آب نياز به كنترل PH محيط مي‌باشد هر منعقد كننده در خاصي بهترين راندمان را نشان مي‌دهد اين تاثيرات به كمك دستگاه جار تست ارزيابي و به كمك آهك PH محيط تنظيم مي‌گردد سپس به وسيله Padle در حوضچه تشكيل فلوكها، ذرات فلوك درشت مي‌گردد.
5- تَرسيب Sedimentation

فلوكها كم كم درشتر شده در اثر سكون آب و طي رابطه استوكس سقوط مي‌نمايد معمولاٌ در تجهيزات پيشرفته سه واحد اختلاط، انعقاد و ته نشيني را به صورت مشترك طراحي مي‌كنند.

اين واحدها به چهار گروه تقسيم مي‌شود:

الف. Centrifloc

ب. Accelator

ج. Pulsator

د. (Lamela) Plate Settlers

شكل 3 ـ ايجاد آبشار مصنوعي در روش هوادهي
6- Filtration

بسياري از ذرات معلق در واحد ته نشيني حذف مي گردد اما هنوز ذرات بسيارريزي وجود دارد كه بوسيله يك لايه شن دانه بندي شده به نام فيلتر حذف مي گردد انواع فيلترها شامل :‌

Slow sand filter

Rapid sand filter

Rapid Pressure filter
7- Disinfection

روشهاي متعددي براي گندزدايي آب وجود دارد كه متداول‌ترين آن روش استفاده از كلر و تركيبات آن است. اين روش به وسيله دو نوع دستگاه تزريق مي‌گردد:

            الف) Hypochlorinator

            ب) Injection Gas Chlorine

الف. در اين روش از پودر هيپوكلريت كلسيم استفاده مي‌گردد پس از انحلال كلر در آب با غلظت 3 ميلي‌گرم برليتر برحسب درصد خلوص به وسيله پمپ ديافراگمي به خط انتقال آب تصفيه شده تزريق مي‌گردد.

ب. كلرزنهاي گازي كه توسط دستگاه Injector به داخل خط آب تصفيه تزريق مي‌گردد.
مزايا و معايب روشهاي گندزدايي:

در روش گندزدايي مايع تكنيك و تجهيزات بسيار ساده بوده، اما به علت ناخالصيهاي موجود در كلر نياز به كنترل و رسيدگي دائم دارد.

در روش گندزدايي گازي كيفيت تصفيه بسيار خوب انجام مي‌گردد اما اين دستگاهها همواره در معرض خطر نشت گاز و انفجار و نياز به آموزشهاي لازم جهت كنترل و حفاظت سيستم دارد.
انتخاب فرآيند مناسب جهت تصفيه آب

با توجه به تنوع روشهاي مختلف تصفيه در اجتماعات، انتخاب بهترين گزينه تصفيه به شرايط مختلفي ازجمله جمعيت، كيفيت و كميت منابع آب و اعتبارات بستگي دارد.
منابع تامين آب در اجتماعات را به دو گروه عمده تقسيم مي‌نمايد:

�        منابع سطحي

�        منابع زيرزميني

گروه اوّل ازجمله منابع عمده در تامين آب براي اجتماعات بزرگ محسوب مي‌گردد اين منابع از لحاظ كمّي حجم قابل توجهي در اختيار اجتماعات زيستي قرار داده معمولاً با احداث سدّ در بالادست محل مصرف، اقدامات اوّليه جهت آبگيري و انتقال به تصفيه خانه انجام مي‌گردد. اين نوع منابع همواره در معرض خطر آلودگي‌هاي مختلف ازجمله آلودگي منابع سطحي به فاضلاب‌هاي شهري و صنعتي است كه از عمده مخاطرات آلودگي در اين منابع محسوب مي‌گردد. از طرفي تخليه پساب‌هاي كشاورزي به درياچه پشت سدها و افزايش تركيبات ازت و فسفر در فاضلاب اين گروه باعث رشد بي‌حد و حصر آلگها در پشت مخازن سد گرديده اين امر بر مشكلات ناشي از تصفيه مي‌افزايد معمولاّ چنانچه درياچه پشت سدها دچار آلودگي‌هاي جلبكي گردد با استفاده از تركيبات سولفات مس به مقدار يك ميلي گرم بر ليتر مي‌توان مخازن را پاكسازي نمود براي دستيابي به منابع سالم در اجتماعات بزرگ بهترين گزينه استفاده از فرآيندهاي پولساتورها است زيرا در اين روش فرآيند با سرعت بالا قادر خواهد بود طيف گسترده اي از ذرات كلوئيدي را از محيط واكنش جداسازي نمايد در پولساتورها با استفاده از تئوري جداسازي بستر لجن تماسي، راندمان جداسازي بهتر انجام مي‌گردد.

معمولاً در اجتماعات كوچك و يا در مناطقي كه دسترسي به منابع سطحي امكان پذير نمي‌باشد از منابع زيرزميني استفاده مي‌گردد دسترسي به اين منابع توسط چاه هاي عميق و به كمك پمپ‌هاي شناور امكان پذير است. با استفاده از روش لوله گذاري و گراول پك (gravel pack) مي‌توان ميزان آبدهي اين نوع چاهها را افزايش داد. منابع آبهاي زيرزميني معمولاً از نظر املاح محلول با توجه به بافت زمين داراي تركيبات افزون بر منابع سطحي هستند بعضي از اين تركيبات نظير تركيبات آهن و منگنز باعث تغييراتي در طعم و رنگ آب مي‌شوند. منابع زيرزميني آلوده لازم است با روش‌هاي مختلف، هوادهي شده تركيبات فوق به صورت اكسيد فلز نامحلول از محيط واكنش جداسازي گردد، روش هوادهي پلكاني، ساده ترين و ارزانترين روش در تصفيه آبهاي حاوي آهن و منگنز مي‌باشد.

چنانچه املاح موجود در منابع زيرزميني بيش از حد استاندارد باشد مشكلاتي را از نظر تغييرات رنگ، طعم، بو و ساير مشخصات فيزيكي، همچنين موانعي را از لحاظ مصرف ايجاد مي‌نمايند، استفاده از تركيبات كنترل كننده PH نظير آهك، سود، مواد منعقد كننده مانند سولفات آلومينيوم، كلرورفريك و غيره باعث توليد حجم زيادي لجن در تصفيه خانه هاي آب گرديده اين عمل مشكلات دفع لجن را به همراه دارد. با طراحي بسترهاي لجن خشك‌كن، انواع سانتريفوژها، فيلترهاي پرسي مي‌توان لجن مازاد توليدي را جمع‌آوري و دفع نمود در اين روشها دستگاههاي فيلتر پرس با توجه به فضاي كم اشغالي و راندمان نسبتا بالا از ساير روشها مناسب تر مي‌باشد در نهايت با توجه به توسعه جمعيت در جوامع جهان و كمبود آب شيرين و سالم به نظر ميرسد كشور ما نيز همانند اكثر كشورهاي در حال توسعه در سالهاي آتي ناگزير به جداكردن سيستم آب شرب و آب آشاميدني گردد و عملاً روش فوق كه طي 40 سال گذشته به عنوان روش قالب در تامين آب شهرها محسوب مي‌گردد در آينده نزديك نياز به بازنگري اساسي دارد در حال حاضر در شهرهاي بزرگ كشور بيش از 25 درصد از آب تصفيه شده بدون استفاده و در اثر نشت از اتصالات فرسوده موجود در شبكه توزيع از دست مي‌رود همچنين بصورت روزانه حجم عظيمي از آب تصفيه شده به مصارف غيرشرب مي‌رسد كه اين عمل بار مالي شديدي را بر مسئولان دولتي تحميل مي‌نمايد، علاوه بر موضوع فوق جدا سازي منابع مي‌تواند امكان تامين بعضي از املاح نظير آهن كه در سطح گسترده در جوامع ايجاد كمبود مي‌نمايد مرتفع كند.
منابع
1) Bennett, N., Murray, s., ogrady, k., Guidelines for control of infections diseases, www.health.vic.gov.au/ideas / blue book, May (2005).
2) National Health & Medical Research council, National guidelines for waste management in the health industry, www.nhmrc.gov.au (2004).

3) Crittenden,J., Trussell, R., whand, D., water treatment principles and design, john wiley and sons,Inc.,(2005).

4) Australian Government department of Health and Ageing, infection control guidelines for the prevention of transmission of infectious diseases in the health care setting, , www.icg.health.gov.au (2004).

5) Rand,M.C., Greenbery,A.E.,Taras,M.J., standard Methods for the Examination of water.

Murrar, Drew, Kobayashi, Thompson, Medical Microbiology, C.V., Mosby company,(1990).

6) Gordis, l., Epidemiology, third edition, Elsevier,(2004).

مطالب تصادفی: