مرجع تخصصی آب و فاضلاب

مقدمه
با بررسي مقالات و نوشته هاي مختلف در مورد تاريخ قنات مي توان گفت که يکي از بزرگترين شاهکارهاي هيدروليکي جهان در خاورميانه قديم پيدايش قنات بوده است. در آن زمان در نواحي خشک خاورميانه و شمال افريقا کمبود آب بشدت احساس مي شد. رشد جمعيت بهمراه نيازهاي شرب، صنعتي و کشاورزي بر شدت کمبود آب مي افزود. براي بهره وري بيشتر از منابع آبي قنات بوجود آمد. اين سيستم داراي تونلي زير زميني  با شيب ملايم است که آب را از سفره آب زيرزميني که در آن قرار دارد زهکشي مي نمايد. بر طبق برخي منابع مبدا اوليه قنات در کوه هاي کردستان واقع در غرب ايران، شرق ترکيه و شمال عراق مي باشد.

 قنات و نقش آن درتامين آب

در بسياري از مناطق ايران هنوز هم از اين سيستم براي تامين آب شرب و کشاورزي در روستاها استفاده مي شود.
در برخي مناطق ايران متاسفانه بدلايل مختلف اين سيستم با وجود کارايي بسيار مناسب خود از کار افتاده و اهميت خود را از دست داده است. در 15 سال گذشته نقش قنات در امنيت آبي کشور کاهش يافته است.
همين روند نيز در گذشته بهمين منوال بوده است. بطوريکه از 70% قبل از سال 1950 به 50% در سال 1950 و به 10% در سال 2000 رسيده است. از آنجائيکه در سال1950 استفاده از چاهها موفقيت بهتري نسبت به قنوات داشتند، اين چاهها بدون در نظر گرفتن حريم قنوات حفر شدند. حال آنکه در مقايسه با قنوات عمر کمتري داشتند (20 تا 50 سال). حفر اين چاهها در نيم قرن گذشته بيشتر باعث خشک شدن قنوات و ديگر چاههاي مجاور گرديد. اين در حالي بود که خشکسالي و بحران آّب رو به گسترش بود.
در ايران در سال 2000 بيش از 70 ميليون متر مکعب از منابع آب زيرزميني برداشت شد. از اين مقدار بيش از 60% (5/42 ميليون متر مکعب اختصاص به چاه (عميق و نيمه عميق) و تقريبا 12% (6/8 ميليون متر مکعب) به قنوات اختصاص داشت.شکي نيست که در کشور ما اين واقعيت وجود دارد که استفاده از چاه براي تامين آب اجتناب ناپذير است. اما چاهها بايستي مکمل قنات در تامين آب باشند. اما متاسفانه اين چاهها در برخي مناطق درست در همان ناحيه اي که قنات قرار دارد حفر شده است.

فوائد استفاده از قنات:
استفاده از سيستم آبرساني قنات فوائد بسياري دارد:
1- مقدار حجم آب استحصالي از سفره آب زيرزميني نسبت به چاهها بيشتر است.

2-از آنجائيکه حرکت آب در مجراي زير زميني قناتن بصورت ثقلي صورت مي گيرد، لذا نياز به استفاده از پمپ نيست.

3- منبعي مطمئن براي بهره وري از آب است.

4-نسبت به آبهاي سطحي تلفات تبخير ندارد.

ساختار قنات:
قنات داراي تونلي است که باندازه کافي بزرگ بوده بطوريکه شخص در داخل آن عمل حفاري انجام مي دهد. طول قنات و مجراي ان ممکن است به چندين کيلومتر برسد. در فاصله هر 20 تا 30 متر چاهي بصورت عمودي بر اين مجرا حفر مي شود که براي انتقال خاکهاي اضافي و يا ديگر اهداف بکار مي رود. تونل يا مجراي قنات شيبي بسيار ملايم دارد که از يک منطقه کوهستاني بطرف يک روستا يا محل مسکوني است. قسمتي از اين مجرا که در داخل سفره آب زيرزميني قرار دارد، تره کار و قسمت ديگر که در خارج سفره است، خشکه کار نام دارد.

در شکل شماتيکي از قنات و قسمتهاي مختلف آن نشان داده شده است.

 قسمتهاي مختلف قنات عبارتند از:
1-               ناحيه نفوذ پذير يا تره کار
2-               قسمت هدايت آب يا تونل
3-               مجراي روباز
4-               ميله هاي عمودي
5-               حوضچه کوچک ذخيره آب
6-               ناحيه آبياري
7-               شن و گراول
8-               لايه هاي خاک
9-               سطح آب زير زميني

احياي قنوات

بر اثر خشکسالي، از يک طرف به علت عدم تغذيه کامل آب زيرزميني و از سوي ديگر برداشت زياد از سفره هاي زيرزميني، سطح آب پايين رفته آب قنات ها کم شده و آب بسياري از آنها هم به کل خشک شده است.
در مواردي که کم آب يا خشک شدن قنات تنها بر اثر خشکسالي بوده ولي چاه در آن منطقه شده باشد، مي توان با لايروبي قنات و نيز کف کني (چنانچه شرايط اجازه دهد) و همچنين افزودن بر طول قنات به آب بيشتري دست يافت يا قنات را از خشک شدن نجات داد. همچنين در صورتي که آب مازاد در منطقه وجود داشته باشد مي توان تغذيه مصنوعي انجام داد.
اما در مواردي که سطح آب بر اثر حفر بي رويه چاههاي عميق و نيمه عميق پايين رفته و موجب خشک شدن يا کم آب شدن قنات شده است، سه حالت مي توان در نظر گرفت که در دو حالت امکان نجات قنات و آبدار شدن يا زيادترشدن آب وجود دارد ولي در يک حالت ديگر هيچ امکاني وجود ندارد و قنات را بايد رها کرد و به جاي آن چاه عميق و يا نيمه عميق حفر کرد تا منابع آبي براي ادامه فعاليت وجود داشته باشد.
حالت اول: با آنکه چاه در نزديکي قنات حفر شده و آب زيادي از آن برداشت شده، اما قنات هنوز آبدار است (شکل 2). در اين حالت اگر از فعاليت چاه جلوگيري شود، قنات خشک نمي شود و براي پر آب شدن، طبق شرايط طبيعي مي بايست بر طول آن اضافه بشود.

حالت دوم: قنات بر اثر حفر چاه و برداشت زياد آب خشک شده ولي سطح آب هنوز خيلي پايين نرفته است. براي مثال حدود نيم متر پايين تر از کف مجراي قنات است شکل (3).

در اين صورت اگر از فعاليت چاه جلوگيري بعمل آيد، مي توان قنات را از طريق افزودن بر طول آن دوباره آبدار کرد. معمولا بازاي هر يک متر که سطح آن پايين مي رود، مي بايست حدود دويست متر بر طول قنات اضافه بشود.

حالت سوم: قنات بر اثر حفر چاه خشک شده و سطح آن چندين متر پايين تر از سطح کف مجراي قنات است. مثلا 6-5 متر (شکل 4).

 در اين صورت هر اقدامي براي نجات قنات بي فايده است، زيرا سطح آب خيلي پايين افتاده و بايد چندين صد متر بر طول قنات شود تا شايد آبدار شود که در اين صورت مقرون به صرفه نيست.

مطالب تصادفی:

لوله های بتنی انتقال آب و فاضلاب - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
مدیریت نگهداری شبکه های آبرسانی و آبیاری - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
نکات مشترک لوله گذاری - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
کاویتاسیون در سیالات - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
فرمول محاسبه حجم انباره چاه جذبی فاضلاب در ساختمان های مسکونی - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
محاسبه حجم مخزن ذخیره آب - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
مقايسه كلر ، آب اكسيژنه و UV براي گندزدايي آب استخر ها - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
میزان نمک و زمان لازم برای احیاء رزین ها در دستگاه سختی گیر - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
انواع مختلف كاويتاسيون - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
ارتفاع مكش در پمپ ها - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
سختی گيرهای الكترونيكی - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
نصب پمپ ها در آبرساني - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
تعيين ايستگاه هاي پمپاژ - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
اطلاعاتی در مورد سیستم های انتقال آب - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
نحوه تعيين حجم مفيد مخازن آب تصفيه شده زميني - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
بررسي كليات طرح آبرسانی - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
سختی گیر - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
توربين هاي هيدروليكى - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
بررسی خواص مربوط به عامل هیدروکسیل (OH) فنل‌ها - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
اشعه uv - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
طیف بینی نوری - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
انواع مواد ضدعفونی کننده - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
جمع آوري آب و فاضلاب و زباله در شرايط زيست محيطي - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
آئین ‌نامه ایمنی تصفیه ‌خانه ‌های آب و فاضلاب مصوب 29/3/1389 - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
سختی‌گیری‌ آب در روش آهک‌زنی سرد - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
تاثیر سولفات ها و سولفیدهای هیدروژن در آب آشامیدنی - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
تیتراسیون از دیروز تا امروز - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
فلوئور زنی Flouridatin - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
سرب تهدید سلامت محیطی شماره یک برای کودکان است - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
ساخت محلول کلرسنجی - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
رزین - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
روش تشخیص سریع بعضی از فلزات در آب - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
تاسيسات آب و فاضلاب بايد الگوي مهندسي كشور باشد - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
آزمایش لوله های بتنی در شبکه جمع آوری فاضلاب - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
لوله هاي کامپوزيتي - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
لاگون هوادهي - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
خصوصيات آب آشاميدني - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
کلیات شمارش کلی فرم ها (توتال و فکال) در نمونه های آبی به روش آزمون تخمیر چند لوله ای (روش MPN) - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
توتال کلی فرم و فکال کلی فرم - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
کلی فرم چیست؟ - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
روش های شمارش یا سنجش کلی فرم ها در نمونه های آب - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
اصول اولیه کار در آزمایشگاه میکروبیولوژی - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
ظرفیت تصفیه خانه فاضلاب شهر اسفراین به 8 هزار متر مکعب در شبانه روز افزایش یافت - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
MPN TEST - چهارشنبه سوم فروردین 1390
تصفیه خانه آب قوچان - چهارشنبه سوم فروردین 1390
تصفیه‌خانه شماره 2 در کیان ‌آباد (اهواز) - چهارشنبه سوم فروردین 1390
تصفيه خانه آب شرب شيروان - چهارشنبه سوم فروردین 1390
استاندارد روش روزمره نمونه ‏گيري آب - سه شنبه دوم فروردین 1390
کاربرد انواع لوله ها - سه شنبه دوم فروردین 1390
پدیده ضربه قوچ - سه شنبه دوم فروردین 1390

معرفي نرم افزارهاي مجموعه Desktop GIS - سه شنبه هفدهم اسفند 1389
معرفی نرم افزار SEWER - سه شنبه هفدهم اسفند 1389
حذف سولفات از آب - سه شنبه هفدهم اسفند 1389
پمپ ها (Pumps) - سه شنبه هفدهم اسفند 1389
آلودگی های مرز گذر - دوشنبه شانزدهم اسفند 1389

مرجع تخصصی آب و فاضلاب