مرجع تخصصی آب و فاضلاب

تشریح فرآیند لجن فعال

۱. فرآیند لجن فعال (Activated Sludge Process)

فرآیند لجن فعال یک روش بیولوژیکی برای تصفیه فاضلاب است که در آن میکروارگانیسمها (بهویژه باکتریها) مواد آلی را در حضور اکسیژن تجزیه میکنند. این فرآیند شامل مراحل زیر است:

• تانک هوادهی (Aeration Tank): فاضلاب با لجن فعال (مخلوط میکروارگانیسمها) مخلوط و هوادهی میشود تا اکسیژن مورد نیاز برای تجزیه مواد آلی تأمین گردد.

• تانک تهنشینی (Clarifier): پس از هوادهی، مخلوط به تانک تهنشینی منتقل میشود تا زیستتوده (لجن) از پساب تصفیهشده جدا شود.

• بازچرخش لجن (Sludge Recycling): بخشی از لجن تهنشینشده به تانک هوادهی بازگردانده میشود تا غلظت میکروارگانیسمها حفظ شود.

• تخلیه لجن مازاد (Waste Activated Sludge): لجن اضافی از سیستم خارج میشود تا از انباشته شدن بیش از حد زیستتوده جلوگیری گردد.

۲. دلایل انتخاب فرآیند لجن فعال

• راندمان بالا: قابلیت حذف ۸۵–۹۵٪ BOD و مواد آلی.

• انعطافپذیری: امکان تطبیق با تغییرات بار آلی و هیدرولیکی.

• قابلیت ارتقا: امکان افزودن مراحل نیتراتزدایی و فسفرزدایی.

• فضای نسبتاً کم: در مقایسه با روشهای طبیعی مانند لاگونها.

• کیفیت پساب مطلوب: مناسب برای تخلیه به محیطهای حساس یا استفاده مجدد.

۳. محاسبات کلیدی برای طراحی سیستم

الف) محاسبه حجم تانک هوادهی

• زمان ماند هیدرولیکی (HRT):

  HRT=Q/V​

  • VV: حجم تانک (m³)، QQ: دبی فاضلاب (m³/day).

  • محدوده معمول: ۴–۸ ساعت برای تصفیه استاندارد.

• زمان ماند سلولی (SRT):

  SRT=(​X⋅V)/(Qw​⋅Xw)​

  • XX: غلظت MLSS (mg/L)، QwQw​: دبی تخلیه لجن (m³/day)، XwXw​: غلظت لجن مازاد (mg/L).

  • محدوده معمول: ۵–۱۵ روز برای سیستمهای متعارف.

ب) نیاز اکسیژن (Oxygen Demand)

• اکسیژن مورد نیاز برای اکسیداسیون مواد آلی:

  (0.68/(O2​=Q⋅(S0​−S)⋅((1−Y​

  • S0S0​: BOD ورودی (mg/L)، SS: BOD خروجی (mg/L)، YY: ضریب تولید لجن (۰.۴–۰.۶).

ج) تولید لجن مازاد (Sludge Production)

• مقدار لجن تولیدی:

  Px​=Y⋅Q⋅(S0​−S)+(kd​⋅X⋅V)

  • kdkd​: ضریب زوال میکروبی (معمولاً ۰.۰۵–۰.۱ day⁻¹).

۴. تخلیه و مدیریت لجن

الف) تخلیه لجن مازاد (WAS)

• لجن مازاد از سیستم خارج و به واحدهای تثبیت (هاضم) منتقل میشود.

• محاسبه دبی تخلیه:

  Qw​=(X⋅V)/(SRT⋅Xw)​​

ب) هاضم بیهوازی (Anaerobic Digester)

• هدف: کاهش حجم لجن، تثبیت مواد آلی و تولید بیوگاز.

• محاسبات طراحی:

  • زمان ماند (HRT): ۱۵–۳۰ روز برای هضم مطلوب.

  • بارگذاری مواد آلی (OLR):

    OLR=(Qsludge​⋅VS)/Vdigester​​

    • VSVS: مواد آلی فرار در لجن (kg/m³).

  • تولید بیوگاز: ۰.۵–۰.۷ m³/kg VS تخریبشده.

ج) دفع نهایی لجن

• کمپوست: استفاده از لجن تثبیتشده به عنوان کود.

• دفن بهداشتی: برای لجنهای غیرقابل استفاده.

• سوزاندن: در مواردی که لجن آلوده به مواد خطرناک است.

۵. عوامل مؤثر در انتخاب فرآیند لجن فعال

• کیفیت فاضلاب: غلظت BOD، TSS و مواد سمی.

• فضای قابل دسترس: سیستمهای فشرده تر برای مناطق شهری.

• هزینه های عملیاتی: انرژی مورد نیاز برای هوادهی و مدیریت لجن.

• مقررات محیط زیستی: استانداردهای تخلیه پساب و دفع لجن.

۶. جمع بندی

فرآیند لجن فعال به دلیل راندمان بالا، انعطاف پذیری و قابلیت تطبیق با نیازهای مختلف، یکی از پرکاربردترین روش های تصفیه فاضلاب است. طراحی دقیق بر اساس پارامترهایی مانند SRT، F/M Ratio و نیاز اکسیژن انجام میشود. مدیریت لجن شامل تثبیت بیهوازی، کاهش حجم و دفع ایمن است. استفاده از هاضمها نه تنها حجم لجن را کاهش میدهد، بلکه امکان تولید انرژی از بیوگاز را فراهم میکند.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب