مرجع تخصصی آب و فاضلاب

بهداشت مسکن Housing Health
 

باتوجه به بعد و گستره مهندسی بهداشت محیط که   ،  به گوشه ای کوچک از طیف وسیع بهداشت مسکن که از جمله اقدامات نظارتی بهداشت محیط می باشد می پردازیم.

در نگاه اول به واژه بهداشت مسکن این دو کلمه جلب توجه می کند :

بهداشت : حفظ سلامت کامل جسمانی ، روانی و اجتماعی و نه تنها نداشتن نقص عضو .

مسکن : ساختمان و یا محلی که به عنوان سر پناه برای زندگی و ادامه حیات انسان مورد استفاده قرار گیرد و دارای تسهیلات و امکاناتی باشد که سلامت و بهداشت جسمی و روانی انسان را تضمین کند .

بهداشت مسکن : مجموع شرایط کمی و کیفی که نیازهای اساسی روحی و جسمی ساکنین مسکن را تامین و از بروز و انتقال بیماریهای واگیر و سوانح مختلف جلوگیری نماید . محلی که سرپناه انسان برای ادامه بهتر زندگی است و امکاناتی دارد که سلامت و بهداشت روانی و جسمانی انسان را تامین و تضمین می کند.

براساس پیشنهاد سازمان بهداشت جهانی (WHO) رابطه بین شرایط مسکن و بهداشت انسان بر 6 اصل اساسی استوار است که برخی از این اصول خود شامل موارد فرعی دیگر می شوند، این 6 اصل کلی عبارتند از :

1) حفاظت در مقابل بیماریهای واگیر: این اصل موارد تامین آب سالم، بهداشت فردی و خانگی ، تهیه غذای سالم ،  زهکشی و جمع آوری آبهای سطحی ، دفع بهداشتی مدفوع، دفع مواد زائد جامد و حفاظتهای ساختمانی در مقابل انتقال بیماری را دربردارد.

2) حفاظت درمقابل صدمات ، مسمومیتها و بیماریهای مزمن: در این رابطه خصوصیات و تجهیزات ساختمانی ، آلودگی هوای داخل خانه، ایمنی شیمیایی  و استفاده از مسکن به عنوان محل کار مطرح می باشد . در ارتباط با آلودگی هوای داخل خانه (Indoor Air Pollution) به آلاینده هایی نظیر اکسید ازت ، منو اکسید کربن، گاز رادون، فرمالدئید، دی اکسید گوگرد، دی اکسید کربن، ازن، الیاف معدنی، کرئوزوت یا جوهر قطران، ترکیبات آلی و دود ناشی از توتون و تنباکو اشاره می شود. متداولترین آلاینده هوا منوکسید کربن است که در اثر احتراق سوخت به صورت روباز در مسکن و از وسایل پخت و پز و دستگاههای حرارتی یا سوزاندن سوختهای اجرام زنده (Biomass) نظیر هیزم، زغال ، بقایای غلات، فضولات دامی و ... ناشی می شود.

3) کاهش فشارهای اجتماعی و روانی به حداقل

4) بهبود محیط مسکونی از طریق خدمات اضطراری و ایمنی، خدمات بهداشتی ، اجتماعی و امکانات فرهنگی ، ورزشی و تفریحی در منطقه مسکونی

5) استفاده آگاهانه از مسکن

6) حفاظت جمعیتهای در معرض خطرات خاص

کمیته بهداشت مسکن انجمن بهداشت عمومی آمریکا نیز  12 نقص در مسکن را مطرح مینماید که اگر هر واحد مسکونی بیش از 4 مورد از این مشکلات را داشته باشد غیر قابل سکونت محسوب شده و سبب بیماری های روانی و جسمی می گردد. این نواقص عبارتند از :

1. آب آشامیدنی آلوده

2. منبع آب آشامیدنی خارج از منزل

3. عدم وجودپنجره کافی

4. سکونت بیش از 5/1 نفر در هر اتاق

5. شلوغی بیش از حد اتاق خواب

6. سطح موجود در اتاق خواب کمتر از 40 فوت مربع  برای هر نفر (7/3 مترمربع)

7. عدم وجود منبع روشنایی الکتریسته

8. عدم وجود دستگاه گرمایش در   اتاقها

9. حمام مشترک بین چندخانوار یا خارج از خانه

10. توالت مشترک بین چندخانوار یا خارج از خانه

11. عدم وجود دو راه فرار برای هنگام آتش سوزی

12. خرابیهای بیش از حد ساختمان

 رعایت بهداشت باید به همان اندازه مورد توجه قرار گیرد که رعایت اصول مسکن سازی .

مسکن بدون بهداشت یعنی غذای بدون ویتامین و مسموم .

محل مسکونی باید نور گیر بوده و از اشعه آفتاب که بطور طبیعی خاصیت میکروب کشی داشته و بدن انسان و همچنین گیاهان نیاز به این اشعه دارند ، بهره مند گردند . جهت تامین تهویه و نور طبیعی کافی در مسکن حداقل 10 درصد و حداکثر 20 درصد مساحت کف اتاق باید به سطح نورده و پنجره ها اختصاص داده شود(به عنوان مثال در یک اتاق 20مترمربعی حداقل 2مترمربع و حداکثر 4 مترمربع باید به پنجره اختصاص داده شود .) . جهت تامین تهویه طبیعی نیز باید 45 درصد پنجره ها قابل باز شدن باشد که اگر روی محور افقی باز و بسته شوند تهویه طبیعی را بهتر انجام میدهند. البته شیشه پنجره ها به عنوان حفاظ در برابر پرتو مضرماورای بنفش که درنورخورشید موجود می باشد محسوب می شود .

در یک واحد مسکونی 60 درصد متراژ زمین، جهت زیر بنا مناسب می باشد .متراژ یا اندازه اتاقها نیز بایدبر اساس استاندارد در نظر گرفته شود ،به عنوان مثال سطح مناسب در قسمت فضاهای اصلی(اتاق خواب،سالن غذاخوری ، آشپزخانه و ...) به ازای هر نفر نباید کمتر از 9 متر مربع باشد و یک اتاق 7 متر مربعی حداکثر برای 2 نفر کافی است و حداقل برای هر 3 نفر 12 متر مربع فضا لازم است .

حداقل سطح مورد نیاز برای آشپزخانه در مسکن6 متر مربع می باشد که باید بیشترین میزان هوای تازه ورودی در واحد زمان را داشته باشد و بهتراست تهویه به روشن خلاء و یا موضعی مکشی باشد . سطح مورد نیاز جهت توالت و دستشوئی حدود 2 مترمربع  و برای حمام در یک خانواده چهارنفری 6 مترمربع می باشد و باید در نظر داشت کف و دیوار سرویس ها از کاشی یا سرامیک باشد .

بطور کلی در یک محیط مسکونی استانداردهایی را باید همیشه مدنظر داشت که نسبت به موقعیت جغرافیایی در فرهنگ ها و آداب و رسوم مختلف ، متفاوت است .

پرتوها، ارتعاش، گرما، سرما، سرو صدا ، نور و رطوبت از آلاینده های فیزیکی مسکن محسوب می شوند.

هدف کلی تهویه تامین شرایط مناسب در ارتباط با حرارت و جابجایی هوا در محیط به منظور تقلیل غلظت

آلاینده ها در حد قابل قبول می باشد.از تغییرات مهم در اتاقهای بدون تهویه کاهش اکسیژن ، افزایش CO2 وافزایش بو و موادآلی می باشد که بیماریهای مختلف را به دنبال خواهد داشت.

وقتی بدن در تماس با سرما قرار می گیرد خون از قسمتهای سطحی به داخل حرکت می کند ، رگهای سطحی منقبض شده و جلوی اتلاف گرما را می گیرد و بدن با لرزیدن واکنش نشان می دهد و در زمانی که بدن با گرما تماس پیدا می کند مویرگهای سطحی منبسط می شوند و خون بیشتری از قسمتهای داخلی به قسمتهای سطحی بدن جریان می یابد تا حرارت اضافی را دفع نماید . محیطهایی را که در آنجا رطوبت زیاد است عمل تبخیر کاسته می شود و گرما به سختی از بدن دفع می گردد . برای دستیابی به آسایش حرارتی با بالا رفتن رطوبت نسبی، لازم است دمای هوا کاهش داده شود.

اساس استاندارد میزان هوای لازم به ازای هر نفر 10 فوت بر دقیقه می باشد . سازمان بهداشت جهانی دمای هوایی حدود 21 درجه سانتی گراد، سرعت جریان هوای 8/ . متر بر ثانیه و رطوبت نسبی 50 درصد را برای افراد ملبس نشسته پیشنهاد نموده است . مناسبترین درجه حرارت اتاق برای افراد عادی 21-20 درجه سانتیگراد است .

در زمستان دمای بهینه در مسکن 24- 5/20 درجه سانتیگراد (75-69 درجه فارنهایت ) و میزان رطوبت مناسب 70-30 درصد و در تابستان دمای بهینه در مسکن 26-5/22 درجه سانتیگراد (79-73 درجه فارنهایت) و میزان رطوبت مناسب 60-30 درصد می باشد .

 فاکتورهای محیطی، روانی، فیزیولوژیکی ، میزان فعالیت فیزیکی و میزان فعالیت ذهنی در راحتی گرمایی انسان تاثیر بسزایی دارد .

 بهترین و مناسب ترین سیستم ، سیستم تهویه مطبوع می باشد که امکان کنترل درجه حرارت، رطوبت، گردو غبار، بو و توزیع مناسب هوا در آن وجود دارد. تهویه مطبوع احساس آرامش و راحتی را در فرد ایجاد می نماید که این احساس روی سلامتی انسان موثر است .

صدا نیز از آلاینده ها محسوب می شود و رعایت آسایش صوتی در مسکن  بسیار مهم است.  از اثرات نامطلوب صدا می توان به اثر بر وضعیت فیزیولوژیکی بدن ،ایجاد ناراحتی اعصاب، اختلال در کارهای فکری و کیفیت و کمیت خواب اشاره نمود ، حتی از نظر اقتصادی نیز می تواند راندمان کار را بطور قابل ملاحظه ای کاهش دهد . از طرق مختلف باید در کاهش صدا تلاش نمود . مانند آموزش به مردم از نظر شناخت صدا و عوارض ناشی از آن و روشهایی که به کمک آن بتوان به مردم آموخت کمتر تولید سر و صدا نمایند و یا  استفاده از روشهای صحیح مانند استفاده از مصالح ساختمانی با عایق صوتی ، شیشه دو جداره ، درختکاری و از همه مهمتر آگاهی مردم در یک سطح وسیع .

استانداردسطح فشار صدا  یا SPL (Sound Pressure Level) برحسب دسی بل سنجش و  بر اساس نوع فعالیت در مسکن به شرح زیر است: اتاق خواب 30 دسی بل، اتاق استراحت35 دسی بل، کار ذهنی و فکری40 دسی بل، فعالیتهای متداول خانگی 45 دسی بل .

نور در مسکن نیز باید دارای شرایط بهداشتی باشد .  بهداشتی ترین و بهترین منبع تولید نور ، نور طبیعی خورشید می باشد. نورهای مصنوعی باید بگونه ای انتخاب شودکه روشنایی آن نزدیک به روز باشد ، هوا را آلوده نکند، درخشندگی یکنواخت داشته باشد ، بهتراست منابع روشنایی غیرمستقیم یا نیمه مستقیم انتخاب شوند در حالیکه منبع نور نباید بین شی و چشمها قرار گیرد . در نورهای مستقیم منابع کوچک خیلی قوی ، در اثر نور بازتابی و نصب منابع روشنایی در زاویه دید کمتر از 30 درجه خیرگی بوجود می آورد

. میزان نور لازم برای اتاق پذیرایی، هال، راهروها و اتاقهای نشیمن باید 10 فوت کندل و در آشپزخانه و حمام 30 فوت کندل منظور گردد. باید مد نظر داشت  احتمال تابش پرتوی مضر ماورای بنفش در لامپهای فلورسنت بیشتر از لامپ های رشته ای و سدیم می باشد.

از دیدگاه سازمان بهداشت جهانی یکی از اصول شش گانه مهم بهداشت مسکن پیشگیری از بیماریهای واگیر است .  مصالح غیر استاندارد، عدم طراحی درست، عدم استحکام، وجود شکاف و سوراخ در اماکن مسکونی عمدتاً موجب نشوونمای جوندگان، سوسک ودیگر ناقلین که موجب انتقال بیماری واگیر میشود را برای سکنه آن به دنبال دارد. یکی از مهمترین نکات در حفاظتهای ساختمانی برای پیشگیری از انتقال بیماری مربوط به تامین فضای کافی و جلوگیری از تراکم و شلوغی زیاد است. تراکم جمعیت در مسکن که مخصوصاً در مناطق نامناسب و اجتماعات فقیر وجود دارد منجر به انتقال و انتشار بیماریهایی نظیر سل، پنومونی، برونشیت، سیاه سرفه، انواع سرماخوردگیها، آنفولانزا، مننژیت، تب روماتیسمی، سرخک،سرخچه و .... می گردد.

زهکشی آبهای سطحی از اصولی است که می تواند در پیشگیری از بیماریهای واگیر موثر باشد. تجمع آبهای راکد محل مناسبی برای پرورش عوامل بیماریزا و ناقلین مهم نظیر پشه ها و مگسها و سایر حشرات می باشد . کنترل آلودگی هوای داخل خانه جزء اصل پیشگیری از مسمومیتها، حوادث و بیماریهای مزمن محسوب می شود.پیشگیری از حوادث مسکن بیشتر به افراد در معرض خطرات خاص مربوط می شود و این گروهها از دیدگاه WHO عبارتند از زنان و کودکان، افراد ساکن در مسکن غیراستاندارد، جمعیتهای متحرک و کوچ نشین، افراد مسن ، بیماران مزمن و افراد ناتوان.  جهت پیشگیری از این حوادث ، ایمن سازی مسکن از نظر مخاطرات ناشی از مواد شیمیایی ، نصب حفاظ برای پنجره ها، استفاده از نرده در اطراف پله ها ( ارتفاع استاندارد پله ها 18-16 سانتی متر و حداکثر 20 سانتی متر، عرض مناسب پله ها حداقل 30 و حداکثر 40 سانتی متر پیشنهاد می گردد)   جهت پیشگیری از حوادث که از اصول بهداشت مسکن می باشد محسوب می شود.

اقدامات بهداشتی درخیابانها نیز از اصول رعایت بهداشت مسکن می باشد . پیش بینی فضای سبز مناسب در معابر از نظر سالم سازی هوا و تامین نیازهای روحی و روانی اهمیت دارد.فضای سبز به منظور تامین نیازهای روانی، نورکافی به منظور کاهش حوادث و زیبایی ،کنترل ترافیک جهت کاهش آلودگی ها و کاهش اثرات روحی و روانی ناشی از تراکم ترافیک ، بسیار مورد اهمیت می باشد .

شهرسازی مدرن و تفکیک مناطق مسکونی از مراکز تجاری و صنعتی برای به حداقل رساندن فشارهای روانی و اجتماعی از اصول شش گانه WHO در خصوص نیازهای بهداشتی می باشد .

قنات حفظ پایداری محیط زیست - یکشنبه بیست و دوم خرداد ۱۳۹۰
بهبود روش های مصرف آب - یکشنبه بیست و دوم خرداد ۱۳۹۰
جریان آب زیرزمینی - یکشنبه بیست و دوم خرداد ۱۳۹۰
باران های اسیدی و باران های قلیایی - یکشنبه بیست و دوم خرداد ۱۳۹۰
قنات و قنات داری در ایران - یکشنبه بیست و دوم خرداد ۱۳۹۰
عوامل موثر در پایداری سدها - یکشنبه بیست و دوم خرداد ۱۳۹۰
گزارشی از اقداماتی جهانی و بومی برای مدیریت ذخایر آب - شنبه بیست و یکم خرداد ۱۳۹۰
گزارشی از برنامه هایی برای سناریوهای بحران آب در جهان - شنبه بیست و یکم خرداد ۱۳۹۰
شاخص های کیفیت فاضلاب - جمعه بیستم خرداد ۱۳۹۰
اخلاق محیط زیست - جمعه بیستم خرداد ۱۳۹۰
گرم شدن کره زمین و بحران های آب - پنجشنبه نوزدهم خرداد ۱۳۹۰
مدیریت منابع آب و مقابله با خشکی در کشاورزی - پنجشنبه نوزدهم خرداد ۱۳۹۰
مشکلات زیست محیطی ناشی از شوینده ها - دوشنبه شانزدهم خرداد ۱۳۹۰
اطلاعاتی پیرامون آب آشامیدنی، دستگاه های تصفیه آب کوچک ودستگاه های سختی گیر از آب - دوشنبه شانزدهم خرداد ۱۳۹۰
مضرات آب های آشامیدنی در بطری - دوشنبه شانزدهم خرداد ۱۳۹۰
مشکلات پالایش آب شور - دوشنبه شانزدهم خرداد ۱۳۹۰
مقایسه آب لوله کشی و آب بطری شده و روش های تصفیه خانگی و مشکلات آن ها - دوشنبه شانزدهم خرداد ۱۳۹۰
آشنایی با روز جهانی محیط زیست - یکشنبه پانزدهم خرداد ۱۳۹۰
خوردگی آهن - یکشنبه پانزدهم خرداد ۱۳۹۰
عوامل موثر بر حلالیت اکسیژن در آب - یکشنبه پانزدهم خرداد ۱۳۹۰
فرآيند خوردگي فلزات - یکشنبه پانزدهم خرداد ۱۳۹۰
سيستم مديريت زيست محيطي ISO 14000 - جمعه سیزدهم خرداد ۱۳۹۰
مديرعامل شركت فاضلاب تهران: اجراي شبكه فاضلاب داخل منازل بر عهده مالكان است - پنجشنبه دوازدهم خرداد ۱۳۹۰
تعیین دبی آب - پنجشنبه دوازدهم خرداد ۱۳۹۰
آلودگی ناشی از رستورانهای فاقد سیستم فاضلاب در منابع آب شرب تهران - پنجشنبه دوازدهم خرداد ۱۳۹۰
اثر مواد جامد محلول (TDS) آب بر عملکرد جوجه های گوشتی - پنجشنبه دوازدهم خرداد ۱۳۹۰
فرایندهای غشایی - الکترودیالیز - پنجشنبه دوازدهم خرداد ۱۳۹۰
نيتريت و نيترات در آب آشاميدني و راه های حذف آنها - پنجشنبه دوازدهم خرداد ۱۳۹۰
سختي آب (Hardness Water) - پنجشنبه دوازدهم خرداد ۱۳۹۰
تصفیه پساب های نیروگاهی - سه شنبه دهم خرداد ۱۳۹۰
باسيلوس سوبتيليس - سه شنبه دهم خرداد ۱۳۹۰
تک یاخته ای انتاموبا کولی (Entamoeba coli) - سه شنبه دهم خرداد ۱۳۹۰
شناسايى اشريشيا کلي - سه شنبه دهم خرداد ۱۳۹۰
تشخیص استافیلوکوکوس ها - سه شنبه دهم خرداد ۱۳۹۰
انتروکوک ها(استرپتوكوك فكاليس) - سه شنبه دهم خرداد ۱۳۹۰
تصفیه خانه آب گرمسار - سه شنبه دهم خرداد ۱۳۹۰
كمبود آب بحران ۲۰۲۵ - دوشنبه نهم خرداد ۱۳۹۰
روش اندازه‏ گيري يون فلزات در آب و فاضلاب بوسيله اسپكتر فتومتر جذب اتمي - دوشنبه نهم خرداد ۱۳۹۰
چالش های آینده تصفیه خانه های آب شهری - یکشنبه هشتم خرداد ۱۳۹۰
تصفیهٔ آب با استفاده از امواج مافوق صوت - یکشنبه هشتم خرداد ۱۳۹۰
تهران و مشکل فاضلاب - یکشنبه هشتم خرداد ۱۳۹۰
بیماریهای منتشره توسط آب اتسخر - یکشنبه هشتم خرداد ۱۳۹۰
آلومینیوم در آب - یکشنبه هشتم خرداد ۱۳۹۰
علل خوردگی در سیکل آب و بخار - یکشنبه هشتم خرداد ۱۳۹۰
موارد بکارگیری روش ضدعفونی با اشعه uv - جمعه ششم خرداد ۱۳۹۰
اصطلاحات بتني - پنجشنبه پنجم خرداد ۱۳۹۰
میکروبیولوژی جریانات گرمایی - پنجشنبه پنجم خرداد ۱۳۹۰
تعریف و كاربردهای صنعتی بیوسورفاكتانت‌ها (فعال‌كننده‌ های سطحی زیستی) - پنجشنبه پنجم خرداد ۱۳۹۰
ترانسدیوسر - پنجشنبه پنجم خرداد ۱۳۹۰
بررسي آلودگي آب - سه شنبه سوم خرداد

 

مرجع تخصصی آب و فاضلاب