مرجع تخصصی آب و فاضلاب

استاندارد 1011 آب

ویژگیهای میکروبیولوژیکی آب

مقدمه

مطالعات همه گیر شناسی[1]بیانگر این مسئله است که مصرف آب آلوده چه بصورت مستقیم و چه از طریق استفاده از آن برای مقاصد بهداشت فردی یا تفریح می تواند سلامت انسان را به خطر بیاندازد. لذا برقراری ضوابط و استانداردهائی به منظور ارتقاء سطح بهداشت و پیش گیری از بیماریها ضروری است.

هدف:

1- هدف از تدوین این استاندارد تعیین ویژگیهای میکروبیولوژیکی آب آشامیدنی و آب مصرفی استخرهای شنا می باشد.

 2- تعاریف 

2-1 کلیفرم ها [2]

 منظور از کلیفر م ها باسیل های گرم منفی، بدون اسپور، هوازی و بی هوازی اختیاری است که ساکن روده بزرگ انسان و حیوانات خونگرم بوده و قادر به تخمیر قند لاکتوز و تولید اسید و گاز در دمای 35 تا 37 درجه سلسیوس می باشد.

2-2 کلیفرم های گرماپای [3]

همان کلیفرم های تعریف شده در بند 2-1 هستند که قادر به تخمیر قند لاکتوز تولید اسید و گاز در دمای 44 تا 45 درجه سلسیوس نیز می باشند . بیشتر شامل گونه های اشرشیاکلی کلبسیلا، آنتروباکترو وسیتروباکتر است.

2-3 اشرشیاکلی[4]

 آن دسته از کلیفرم های گرماپای هستند که در دمای 44 تا 45 درجه سلسیوس قادر به تولید اندول از تریپتوفان  هستند.

 2-4- آلودگی آب آشامیدنی :

 بطور کلی آب خام حاوی دو دسته میکروارگانیسم است. دسته اول که میکروارگانیسم های دائمی [5](پایا) نامیده می شوند به طور طبیعی ساکن آب بوده، دارای نیازهای غذایی کمی هستند و بیشتر شامل باکتری های گرم منفی مانند گونه های اسینتو باکتر[6] فلاووباکتریوم [7] ، کرومو باکتریوم [8] می باشد. دسته دیگر که میکروارگانیسم های گذرا[9]نامیده می شوند از محیط اطراف (از طریق خاک، انسان یا حیوان) به آب انتقال می یابند و میکروارگانیسم های بیماری زا در این دسته قرار
می گیرند. میکروارگانیسم هائی کـه از طریق خوردن آب آلـوده ایـجاد بیـمـاری
مي كنند شامل گونه هاي سالمونلا، شیـگلااشرشیاکـلی،ویبـــریوکلرا[10]،کمپیلوباکترژژونی[11]کریپتوسپوریدیوم[12]  آنتامباهیستولیتیکا [13]وژیاردیا [14]، بالانتیدیوم کلی [15]، و آسکاریس [16]، می باشد.   

لازم به ذکر است که کلرینه کردن آب بسیاری از میکروارگانیسم ها را از بین می برد ولی باید توجه داشت که اووسیست یا کیست تک یاختگان و تخم انگل های کرمی به طور قابل ملاحظه ای در برابر کلرینه کردن مقاوم تر از باکتری ها می باشد و جدا سازی آنها از آب طی فرآیند تصفیه در مراحل دلمه سازی [17] ، ته نشینی [18]، و عبور از صافی های ماسه ای و دیاتومه ای صورت می پذیرد . به علاوه وجود برخی از جلبک های سبز- آبی با تولید سموم متعددی (هپاتوکسین[19] و نوروتوکسین [20] ) همراه است که برخی از این سموم باعث مسمومیت و برخی دیگر با ایجاد شوک ناگهانی و خونریزی سریع کبد موجب مرگ می شوند. استفاده از روش های صحیح تصفیه مانند بکار بردن کربن فعال و گندزدائی با اوزون باعث کاهش مقدار سم می شود. بسیاری از ویروس ها ی بیماری زا نیز (مانند آنتروویروس ها [21] ، هپاتیت A,E [22])

از طریق آب به انسان انتقال می یابند که با کلرینه کردن صحیح می توان آنها را از بین برد .

3-4- آلودگی استخرهای شنا

آب شناگاهها اگر چه به مصرف شرب نمی رسد اما در صورت تماس بدن انسان با آب آلوده و یا بلع اتفاقی آن موجب انتقال بیماری به انسان می شود و خصوصا در مواردی که آب دارای باقیمانده مواد گندزدائی فعال مانند کلر به مقدار کافی نیست، باعث ایجاد بیماری می شود، علاوه بر باکتری های نشانگر آلودگی مدفوعی (اشرشیاکلی) میکروارگانیسم های بیماری زای دیگر نیز در آب آلوده دیده می شوند این میکروارگانیسم های بیماری زای دیگر نیز در آب آلوده دیده می شوند این میکروارگانیسم ها شامل سودوموناس آئروژینوزا[23] استرپتوکک های  مدفوعی [24] ، مایکوباکتریوم مارینوم می باشدکه مورداخیر [25] ایجاد عفونت های مختلف چشم، گوش و پوست (بخصوص در افراد آسیب پذیر و بیمارانی که سیستم دفاعی بدنشان تضعیف شده است) می کند. ژیاردیالاملیا[26] ، آنتامباهیستو لیتیکا و بالانتیدیوم کلی، معمولا از طریق بلعیدن آب آلوده به کیست به انسان انتقال می یابد.وجود گونه های آکانتاموبا [27]و ناگرلیافولری [28] نیز در آب باعث ایجاد بیماری کشنده مننگوانسفالیت [29] و عفونت ریوی می شود.

اووسیست کریپتوسپوریدیوم [30] نسبت به فرآیند کلرزنی مقاوم است و عدم کارکرد صحیح صافی های تصفیه باعث شیوع گاستروآنتریت شدید (از طریق بلعیدن آب آلوده به اووسیست) می شود. گونه های مختلف شیستوزومای بیماری زای انسانی نیز به صورت سرکر[31]از طریق پوست به انسان انتقال می یابد مانند شیستوزوماهماتوبیوم [32](عامل بیلارزیوس مثانه) و شیستوزومابویس [33] (عامل خارش پای شناگران)

2-6 باکتری های نشانگر

شناسایی باکتری های نشانگر یکی از بهترین راه ها برای ارزیابی کارائی روش های گندزدائی آب، است مهمترین باکتری های نشانگر به ترتیب اهمیت شامل اشرشیاکلی، سایر کلیفرم های گرماپای و کلیفرم ها می باشند. وجود این باکتری ها در آب نشان دهنده ناکافی بودن فرآیند تصفیه  و همچنین آلودگی متناوب و اخیر آب با مدفوع انسان و حیوان است. کلیفرم های گرماپای به غیر از اشرشیاکلی می توانند از طریق آب های آلوده با فاضلاب صنعتی، گیاهان در حال فساد و خاک نیز وارد آب شوند. در تعیین منشاء آلودگی آب با مدفوع و ارزشیابی کارائی روش های گندزدائی آب می توان به عنوان یک نشانگر اضافی از استرپتوکک های مدفوعی [34] و کلستریدیوم های احیاء کننده سولفیت نیزاستفاده نمود. کلستریدیوم ها در مقایسه با کلیفرم ها و استرپتوکک ها نسبت به عوامل فیزیکی و شیمیایی مقاوم تر هستند و اسپور آن برای مدت  طولانی در آب باقی می ماند. بنابر این حضور آن درآب نشان دهنده وقوع آلودگی در گذشته و همچنین ناکافی بودن فرآیند تصفیه است.

 به هر حال استفاده از باکتری های نشانگر اضافی به عنوان روش کنترل روزمره توصیه نمی شود و استفاده از کلیفرم ها به دلیل سرعت و سهولت جدا سازی و شناسایی، مناسب تر است.

یادآوری- باید توجه داشت که عدم حضور کلیفرم ها و سایر باکتری های نشانگر در آب دلیل قابل شرب بودن آن نیست زیرا آب ممکن است به سایر عوامل بیماری زا مانند ویروس ها، تک یاختگان و کرم ها آلوده باشد مگر آن که فرآیند تصفیه بطور کامل و مطلوب انجام شده باشد.

3-1- ویژگی ها

 ویژگی های میکروبیولوژیکی آب آشامیدنی :

به طور کلی آب آشامیدنی بایدعاری از باکتری های آنتروویروس های انسانی، تک یاختگان بیماری زا [35] ، کرم ها [36] ، و ارگانیسم های آزاد زی [37] باشد زیرا وجود این ارگانیسم ها حتی در تعداد کم می تواند سلامتی انسان را به خطر اندازد. ویژگیهای باکتریولوژیکی آب آشامیدنی باید با جدول شماره یک مطابقت د اشته باشد.

جدول شماره 1- ویژگیهای باکتریولوژیکی آب آشامیدنی

 یادآوری 1- در مواردی که نمونه از نظر کلیفرم مثبت است نمونه برداری باید تکرار شود

.یادآوری 2- درکلیه موارد میزان تیرگی آب بايد حداکثر پنج (NTU [39] ) و PH بین 5/6 تا 9 باشد همچنین میزان کلر آزاد باقیمانده پس از حداقل نیم ساعت زمان تماس در شرایط عادی (در انتهای شبکه آب رسانی ) باید 8/0 – 5/0 میلی گرم در لیتر و در شرایط اضطراری همه گیری بیماری های روده ای  یک میلی گرم  در لیتر باشد. ویژگی های باکتریولوژیکی آب استخرهای شنا / ویژگیهای باکتریولوژیکی آب شنا استخرهای شنا باید با جدول شماره 2 مطابقت داشته باشد.

جدول شماره 2- ویژگی هاي باکتریولوژیکی آب استخرهای شنا

یادآوری- میزان PH آب استخرهای شنا باید بین 2/7  تا 8 و میزان کلر باقیمانده آزاد بین 1 تا 5/3 میلی گرم باشد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب