سعی بر آن است که مطالب مرجع تخصصی آب و فاضلاب شامل مسایل ، مقالات و اخبار عمران آب و فاضلاب,آب و فاضلاب و به صورت تخصصی فرآیند های تصفیه آب و فاضلاب،مهندسی آب و فاضلاب و صنعت آب و فاضلاب باشد.
دانشنامه آنلاین آب و فاضلاب
رشته های مرتبط:مهندسی عمران آب و فاضلاب،مهندسی تکنولوژی آب و فاضلاب،مهندسی آب و فاضلاب،محیط زیست،مهندسی بهداشت محیط،مهندسی آب،مهندسی شیمی و...
امیرحسین ستوده بیدختی
,.
جنبه هاي راديولوژيکی آب
۱۳۹۰/۱۱/۱۸
7:42
|
جنبه هاي راديولوژيكي آب
هدف اين مقاله تعيين حدود مواد راديواكتيو درآب براي دسترسي به آب آشاميدني سالم است، بدون توجه به اين كه مواد راديواكتيو به طور طبيعي در آب وجود داشته اند يا به وسيله انسان به آب وارد شده اند. مقادير راهنماي مواد راديواكتيو در آب آشاميدني در چاپ اول راهنما بر اساس خطرهاي روبه رويي با منابع راديواكتيو و اثر آن بر سلامتي پيش‌نهاد شده است. چاپ دوم اين راهنما تركيبي است از پيش‌نهادهاي سال 1990 ICRP . چاپ سوم، پيشرفت هاي اخير را در برمي گيرد كه شامل روبه‌رويي طولاني و ضرايب دوزها است.
خطرهاي راديولوژيكي ممكن است از پرتوهاي يونيزه توليد شده به وسيله بعضي از مواد راديواكتيو (شيميايي) در آب آشاميدني ناشي شود. نقش آب آشاميدني در بروز اين خطرها بسيار ناچيز است و بايد هم زمان با آب منابع ديگر نيز بررسي شوند.
دست‌يابي به راهنماي كنترل خطرهاي راديو لوژيكي دو مرحله دارد:
- غربالگري اوليه براي تعيين فعاليت آلفا و (يا) بتاي ناخالص، كه آيا غلظت بر حسب بكرل بر ليتر پايين تر از حدي است كه نياز به كار ويژه اي داشته باشد؟
- بررسي غلظت هاي راديونوكلييد هاي خاص و مقايسه آن ها با حدود راهنما درصورتي كه غربال گري حد بالاتري را نشان دهد.
از آنجايي كه روبه‌رويي با راديونوكلييدها از راه مصرف گاز حل شده و تنفس رادون آزاد روي مي دهد خطر ناشي از وجود رادون در آب آشاميدني حاصل از منابع زيرزميني در مقايسه با تنفس رادون كمتر است.
بيشترين روبه‌رويي زماني است كه تنفس در فضاي بسته يا از منابع خاكي انجام مي گيرد، يعني زماني كه گاز بدون فيلتر شدن وارد محل زندگي مي شود مخصوصا در زيرزمين ها. غربال گري و حدود راهنماي كاربرد روزانه در مورد منابع آب آشاميدني موجود يا جديد است و ربطي به منابعي كه ناگهاني به دليل آزاد شدن راديونوكلييدها در محيط آلوده مي شوند ندارد.
راهنماهاي موجود بر اساس يك حد دوز پيش نهادي (RDL) از دوز موثر معادل 1/0 ميلي سيورت ناشي از مصرف يك سال آب آشاميدني (با آلودگي احتمالي به راديواكتيو) كه 10/0 حدود استثنا توصيه شده به وسيله ICRP براي فراورده هاي اصلـي (آب آشاميـدني و مـواد خوراكـي) در مورد روبه‌رويي طولاني و بيشتر مربوط به مصرف آب آشاميدني است. ICRP ( (2000.
RDL=0/1mSv هم چنين معادل 10% دوز هر يك از افراد جمعيت،كه هم ICRP (1991) و هم IACA (1996) توصيه كرده اند و WHO و كميته اروپايي WHO , FAO نيز پذيرفته اند. خطر روبه‌رويي با راديونوكلييدها به ميزان 1/0 ميلي‌سيورت سالانه از راه آب آشاميدني كم است، زيرا ضريب احتمالي تاثير پرتو بر سلامتي شامل سرطان كشنده و غيركشنده و اثرات ژنتيكي جدي بر روي همه جمعيت 2-10 * 3/7 بر سيورت است. با ضرب اين ضريب در RDL=0/1mSv سالانه ناشي از مصرف آب آشاميدني ميزان خطر اتفاقي ايجاد شده براي سلامتي در طول زندگي تقريبا 4-10 برآورد مي‌شود كه در مقايسه با خطرهاي ديگر كمتر است. اين خطر تخميني بر اساس اطلاعات علمي فشرده كه اطلاعات مربوط به روبه‌رويي با راديونوكلييدها در جمعيت انساني را در برمي‌گيرد كاملا قابل اطمينان است. با توجه به خطر سرطان زايي اين مواد شيميايي، كمترين حد خطر صفر است.
ميزان روبه‌رويي با راديواكتيو در سراسر زمين متفاوت است اما ميانگين در حدود 2/4mSv/year است كه از بالاترين ميزان محلي بدون افزايش خطر قابل ملاحظه در مطالعات جمعيتي 10 برابر بيشتر است، بنابراين 0/1mSv به عنوان حد پايه كم است.
منابع و اثرات روبه‌رويي با پرتو بر سلامت
تشعشعات محيطي از منابع طبيعي و ساخته دست انسان منشا مي گيرند. مواد راديواكتيو در محيط به طور طبيعي وجود دارند (مانند اورانيوم، توريم، پتاسيم 40) بيشترين قسمت روبه‌رويي انسان با اين مواد از منابع طبيعي است يعني منابع خارجي تشعشع شامل تشعشعات كيهاني و خاكي و تنفس يا خوردن مواد راديواكتيو
كميته علمي اثرهاي تشعشع اتمي سازمان ملل، برآورد كرده است كه روبه‌رويي انسان با پرتو هاي ناشي از منابع طبيعي سالانه mSv 4/2 است.
در روبه‌رويي انسان با پرتوها منابع محلي مختلفي وجود دارد كه به فاكتورهايي مانند ارتفاع از سطح دريا، تعداد گونه‌هاي راديونوكلييدها در خاك (خشكي)، تركيبات راديونوكلييدها در هوا- خوراكي ها و آب آشاميدني و مقدار پرتوي كه از راه تنفس يا خوردن وارد بدن مي شود، بستگي دارد. مناطق خاصي در دنيا وجود دارد مانند قسمت هايي از ايالت كرالا در هند و پوكوس دل كالداس پلاتو در برزيل كه ميزان تشعشع ها نسبتا بالاست. ميزان روبه‌رويي مردم در اين مناطق تقريبا ده برابر بيشتر از ميانگين (mSv 4/2) استتا كنون هيچ اثر زيان بار سلامتي در ارتباط با اين ميزان بالاي روبه‌رويي گزارش نشده است.
بعضـي تركيبات راديو اكتيو ممكن است در محيط آزاد شوند و از راه فعاليت هاي انساني به آب اشاميدني وارد شوند. (مثلا در اثر كابرد راديواكتيو در صنايع و داروسازي) سرانه دوز موثر ناشي از تشخيص هاي پزشكي در سال 2000، mSv/year 4/0 بوده است. (بسته به ميزان مراقبت هاي بهداشتي بين mSv/year1-04/0)
در دنيا مشاركت كمي در زمينه آزمايش سلاح ها و توليدات هسته اي وجود دارد. سهم سالانه هر نفر در جهان از آزمايش‌هاي هسته اي mSv 005/0 از چرنوبيل mSv 002/0 و از توليدات هسته اي mSv 002/0 برآورد شده است.
روبه‌رويي با پرتوها از راه آب آشاميدني
مواد راديواكتيو در آب آشاميدني ازموارد زير منشا مي گيرد:
_ وجود انواع راديواكتيو به طور طبيعي (مانند راديونوكليدهاي حاصل از واپاشي توريم و اورانيوم در منابع آب آشاميدني) به خصوص راديوم 228/226 و بعضي راديواكتيوهاي ديگر؛
_ پروسه هاي تكنولوژي درگيربا مواد راديواكتيو (مانند معدن كاري و پروسه توليد بارور كننده هاي فسفات يا شن هاي معدني)؛
_ راديونوكلييدهاي دفع شده از چرخه سوخت هاي هسته اي؛
_ راديونوكلييدهاي كارخانه اي (توليد وكاربرد در شكل باز Unsealed) كه ممكن است در نتيجه دفع قانوني وارد منابع آب شوند، به خصوص در صورت كاربرد هاي نا‌درست صنعتي و دارويي و دفع مواد راديواكتيو. اين قبيل رويدادها با موارد اضطراري متفاوت است و خارج از محدوده اين راهنما هستند؛
_ رها سازي راديونوكلييدها در محيط (در منابع آب) در گذشته.
روبه‌رويي با راديونوكلييدها از راه آب آشاميدني بسياركم و بيشتر ناشي از واپاشي طبيعي اورانيوم وتوريم است. راديونوكلييدهاي حاصل از چرخه سوخت هسته اي و داروسازي و ديگر كاربردهاي مواد راديواكتيو ممكن است به منابع آب آشاميدني وارد شوند. اثرهاي اين منابع معمولا با كنترل منظم منابع محدود مي شود. در مواردي كه اين منابع باعث آلودگي آب آشاميدني مي شوند بايد با كنترل منظم اقدامات اصلاحي انجام گيرد.
اثرات پرتوها بر سلامتي از راه آب آشاميدني
از مطالعات بر روي انسان و حيوان شواهدي به دست آمده كه نشان مي دهد روبه رويي با پرتو در دوزهاي كم تا متوسط ممكن است باعث افزايش موارد سرطان در دراز مدت مي شود. مطالعات بر روي حيوانات به خصوص نشان مي‌دهد كه نرخ ناهنجاري هاي ژنتيكي در اثر روبه رويي افزايش مي يابد.
در صورتي كه غلظت راديونوكلييدها در آب آشاميدني كمتر از حدود راهنما باشد، مصرف آن هيچ اثر زيان باري برسلامتي نخواهد داشت. (دوز موثر معادل كمتر از mSv/year 1/0)
اثرات مزمن پرتوها بر سلامتي شامل كاهش سلول هاي خون و در موارد بسيار جدي تر مرگ ، در روبه‌رويي همه يا قسمتي از بدن با دوز هاي بسياربالا اتفاق مي افتد.
حد پايين راديونوكلييدها يي كه به طور معمول در منابع آب آشاميدني يافت مي شوند، اثر مزمن قابل توجهي بر سلامتي ندارند.
واحدهاي دوز پرتو و راديواكتيو
واحد SI براي راديواكتيو بكرل است. يك واحد بكرل برابر است با يك واپاشي در ثانيه. حدود راهنماي آب آشاميدني بر حسب فعاليت راديونوكلييد در ليتر، غلظت فعاليت (Bq/Li) ناميده مي شود. دوز تشعشع ناشي از خوردن راديونوكلييد به عوامل شيميايي و بيولژيكي بستگي دارد. اين عوامل عبارت است از قسمتي از مواد كه از طريق روده جذب مي شود، اندام يا بافتي كه راديونوكلييد رو جابه جا مي كند و زماني كه راديو نوكلييد پيش از جذب در آن بافت يا اندام مي ماند. هم چنين ماهيت پرتوهاي واپاشي شده و حساسيت اندام يا بافت آسيب ديده نيز بايد در نظر گرفته شود.
دوز جذب شده به مقدار انرژي ذخيره شده در ماده به وسيله پرتو بر مي گردد. واحد SI براي دوز جذبي، گري (Gy) است كه يك گري برابر است با يك ژول بر كيلوگرم. Gy=1 J/Kg1
دوز معادل عبارت است از دوز جذبي به دست آمده و يك فاكتور مربوط به نوع خاص تابش، بسته به ظرفيت يونيزاسيون و وزن مخصوص.
دوز موثر پرتو دريافت شده به وسيله يك فرد، به بيان ساده عبارت است از مقدارمعادل دوز دريافت شده به وسيله اندام‌ها و بافت هاي مختلف بدن انسان. اندام ها و بافت هابه پرتوها حساسيت هاي متفاوتي نشان مي دهند. واحد SI براي دوز موثر و دوز معادل Sv است، Sv =1 Kg/year1
در صورتي كه راديونوكلييد يك بار خورده شود به دليل ادامه جذب راديو نوكلييد از طريق روبه‌رويي داخلي دوز موثر عبارت است از سنجش كل دوز موثر دريافتي در طول زندگي (70 سال)
كلمه دوز بسته به موقعيت هم به معني دوز جذبي (Gy) و هم دوز موثر (Sv) به كارمي رود. براي پايش هدف، دوزها از روي ميزان فعاليت راديونوكلييد در يك ماده مشخص تعيين مي شوند. در مورد آب، ميزان فعاليت بر حسب بكرل بر ليتر داده مي شود. اين مقدار مي تواند به دوز موثر سالانه mSv/year مربوط شود. با استفاده از ضريب دوز (mSv/Bq) و متوسط مصرف سالانه آب (Li/year) دوز موثر ناشي از خوردن يك راديو ايزوتوپ در يك فرم شيميايي معين را با استفاده از ضريب دوز مي توان تعيين كرد. اطلاعات مربوط به ضريب دوزهاي وابسته به سن براي دريافت (خوردن) راديونوكلييدها به وسيله ICRP و IAEA منتشر شده است.
حدود راهنماي راديونوكلييدها در آب آشاميدني
براي راديونوكلييدهايي است كه از منابع طبيعي نشات گرفته اند يا در نتيجه فعاليت هايي كه در حال انجام است يا درگذشته انجام شده است به محيط وارد مي‌شوند. اين راهنما راديونوكلييدهاي آزاد شده به دليل حوادث هسته اي رخ داده در يك سال پيش را نيز در بر مي گيرد. اين مقادير با RDL=0/1mSv/yearاز هر راديونوكلييدموجود در ليست كه غلظت آن در آب آشاميدني مصرفي در طول سال بيش از اين مقدار نباشد، معادل است.
خطرمرتبط احتمالي در ابتداي اين مقاله آورده شده است. گرچه در يك سال اول بعد از رويداد، حدود ژنريك براي مواد خوراكي براساس IAEA 1996 و ساير انتشارات IAEA و WHO مي باشد.
حدود راهنما براي راديونوكلييدها در آب آَشاميدني از معادله زير محاسبه مي شود:
GL=IDC/(hing.q)
GL: حدود راهنماي راديونوكلييدها در آب آشاميدني Bq/Li
IDC: معيار دوز فردي، در اين جا mSv/year 1/0
hing: ضريب دوز جذب بزرگسالان (ingestion dose)
q: مقدار مصرف سالانه آب آشاميدني با فرض Li/year 730
پايش و ارزيابي راديونوكلييد هاي محلول
غربالگري منابع آب
مراحل تعيين گونه هاي اختصاصي راديونوكلييدها و تعيين غلظت آنها نيازمند آناليزهاي پيچيده و پرهزينه است كه توصيه نمي شود، زيرا غلظت راديو نوكلييدها بسياركم است. بهترين راه، كاربرد مراحل غربال گري است يعني تعيين همه راديونوكلييدهاي موجود در شكل آلفا و بتا در ابتدا و بدون توجه به ماهيت راديونوكلييدهاي خاص.
حدود غربال گري (پوشش) بدون نياز به هيچ كار اضافه اي، Bq/L 5/0 براي آلفاي ناخالص و Bq/L 1 براي بتاي ناخالص است. حـد غربـال گـري فعاليـت بتـاي ناخالص منتشرشده در دومين چاپ راهنما، در بدترين حالت (222Radium-) به دوز RDL=0/1mSv/year نزديك است. حد غربال گري فعاليت آلفاي ناخالص Bq/L 5/0 به جاي حد پيشين Bq/L 1/0 است زيرا اين مقدار به RDL نزديك تر است.
استراتژي ارزيابي آب آشاميدني
اگر هر يك از حدود غربال گري (پوشش) افزايش يابد، بايد راديونوكلييد خاص مشخص شود و ميزان فعاليت اختصاصي آن اندازه گيري شود. سپس دوز موثر براي هر راديونوكلييد برآورد شود و مجموع اين دوزها تعيين گردد.
در صورتي كه غلظت اندازه گيري شده براي يك نمونه خاص در يك دوره يك ساله بالاتر از حد RDL باشد، مي توان RDL را افزايش داد. چنين نمونه اي بيانگر اين نيست كه آب مورد نظر براي آشاميدن نامناسب است اما نشان مي دهد كه نظارت بيشتر و نمونه برداري هاي بيشتري لازم است. ابتدا فعاليت بتاي ناخالص و آلفاي ناخالص اندازه گيري مي شود، در صورتي كه سنجش هاي متوالي ميزاني بيش ازمقاديرتوصيه شده را (به ترتيب Bq/L 5/0 و Bq/L 1) نشان دهد آناليز راديونوكلييد انجام مي گيرد.
كاربرد اين پيش‌نهادها در شكل 9.2 خلاصه شده است.
سنجش بتاي ناخالص تحت تاثير پتاسيم 40 است، يك عنصر ساطع كننده بتا كه به طور طبيعي در يك نسبت ثابت به پتاسيم پايدار تبديل مي شود. پتاسيم يكي از عناصر ضروري بدن انسان است و عمدتا از راه مواد خوراكي جذب مي شود. اين عنصر در بدن تجمع پيدا نمي كند اما مستقل از ميزان جذب در يك سطح ثابت باقي مي ماند. بنابراين ميزان پتاسيم 40 بايد در فعاليت بتا جداگانه محاسبه شده و از ميزان كل كم شود. فعاليت ويژه پتاسيم 40، Bq/g 7/30 است. همه‌ي تشعشع پتاسيم40 به شكل فعاليت بتا نيست. فعاليت بتاي پتاسيم40، Bq/g 6/27 كل پتاسيم است و فاكتوري است كه بايد در محاسبه فعاليت بتاي پتاسيم40 در نظر گرفته شود.
سنجش هاي اصلاحي
اگر RDL به ميزان mSv/year 1/0 در مجموع افزايش يابد، گزينه هاي در دسترس براي كاهش دوز بايد امتحان شود. وقتي سنجش هاي اصلاحي در نظر باشد، هر استراتژي بايد ابتدا براي رسيدن به سود خالص توجيه شود سپس با توجه به پيش نهادهاي) ICRP 1991-1989) و به منظور توليد حداكثر سود خالص بايد بهينه سازي گردد.
رادون
رادون در هوا و آب
بيشترين سهم روبه‌رويي طبيعي با پرتوها مربوط به رادون است. رادون، يك گاز راديواكتيو ناشي از واپاشي راديوم موجود در صخره ها به عنوان قسمتي از زنجيره راديونوكلييد اورانيوم است. كلمه رادون عموما به رادون 222 گفته مي شود رادون در همه جاي كره زمين وجود دارد به خصوص در هواي بالاي خشكي و در ساختمان ها.
صخره هاي زيرزميني داراي راديوم طبيعي پيوسته رادون را به درون آبي (آب زيرزميني) كه با آن در تماسند آزاد مي‌كنند. رادون به راحتي از سطح آب آزاد مي شود. غلظت رادون در آب هاي زيرزميني به طور بالقوه خيلي بيشتر از آب‌هاي سطحي است. ميانگين غلظت رادون در منابع آب عمومي كه از آب هاي سطحي تامين مي شوندكمتر از Bq/L 4/0 و در منابعي كه از آب هاي زيرزميني تامين مي شوند در حدود Bq/L 20 است. گرچه غلظت رادون در برخي از اين چاه ها بيش از 400 برابر ميانگين و در به ندرت بيش از 10 كيلوبكرل بر ليتراست.
در ارزيابي جذب رادون از راه آشاميدن مهم اين است كه تكنولوژي پروسه آب طوري طراحي شود كه رادون قبل از مصرف حذف شود. (پروسه حذف رادون بايد پيش ازمصرف در نظر گرفته شود) علاوه بر آن استفاده از منابع آب زيرزميني داراي رادون كه رادون آنها حذف نشده است باعث افزايش سطح رادون در هواي داخل ساختمان ها شده، در نتيجه دوز دريافتي از راه تنفس افزايش يافته است، كه مخصوصا بستگي به نوع مصرف خانگي و ساختمان دارد زيرا بيشتر رادون موجود در هواي ساختمان از راه پايه هاي ساختمان كه بيش از آب با زمين در تماسند، وارد مي شود.
مقدار و روش جذب آب، مصارف خانگي آب و ساختمان خانه ها در دنيا بسيار تغيير كرده است.) NSCEAR 2000( بر اسـاس گـزارش UN NAS متوسـط دوز رادون را در آب آشاميـدني كمتر از mSv/year 025/0 از راه تنـفـس و mSv/year 002/0 از راه خوردن در مقايسه با تنفس mSv/year 1/1 رادون و واپاشي آن در هوا گزارش كرده است.
خطر
يك گزارش نشان مي دهد كه 12% مرگ ناشي از سرطان در آمريكا به دليل وجود رادون در هواي داخل ساختمان بوده است. رادون 222 و واپاشي آن (از بين 160000 مرگ سالانه ناشي از سرطان ريه) كه عمدتا نتيجه مصرف تنباكواست، رادون عامل19000مورد (22000-15000) شناخته شده است. (US NR1999)
(1999) UN NAS خطر ناشي از روبه‌رويي با رادون از راه آب آشاميدني را تقريبا 100 بار كوچكتر گزارش مي كند. (يعني 183 مورد در سال)
علاوه بر آن از 19000 مرگ ناشي از سرطان ريه به دليل وجود رادون در هواي درون ساختمان ها، تقريبا 160 مورد ناشي از تنفس رادوني است كه از آب آشاميدني مصرفي خانه به هوا وارد مي شود. در مقايسه، حدود 700 مورد مرگ ناشي ازسرطان ريه درسال به روبه‌رويي با حد طبيعي رادون در هواي آزاد بستگي دارد.
US NAS همچنين مي گويد كه خطر سرطان معده از راه آب آشاميدني داراي رادون محلول، بسيار كم است با احتمال حدود 20 مورد سالانه در مقايسه با 13000 مورد مرگ ناشي از سرطان معده به دلايل ديگر در آمريكا.
اصول راهنماي رادون در منابع آب آشاميدني
اگر غلظت رادون در منابع آب آشاميدني مصرفي مردم از Bq/L 100 بيشتر شود، اين منابع بايد كنترل شوند. هر منبع جديد آب آشاميدني با منشا آب زيرزميني قبل از استفاده بايد آزمايش شود. اگر غلظت رادون بيش از Bq/L 100 باشد، با تصفيه منبع آب بايد ميزان رادون را به كمتر از اين مقدار رساند. اگر به ميزان قابل توجهي مواد توليد كننده رادون پيرامون منبع آب وجود دارد بهتر است كه اين منابع به صورت دوره اي مثلا هر 5 سال يك بار آزمايش شوند.
نمونه برداري، آزمايش و گزارش
اندازه گيري ميزان فعاليت آلفا و بتاي ناخالص
براي آزمايش آلفا و بتاي ناخالص (رادون) در آب آشاميدني بهترين روش اين است كه حجم مشخصي از نمونه را خشك كنيم و غلظت باقي مانده را اندازه گيري كنيم. از آنجايي كه اشعه آلفا به راحتي درون لايه نازك مواد جامد نفوذ مي كند، دقت و حساسيت روش تعيين آلفا در نمونه هاي داراي TDS بالا كاهش مي يابد.
در تعيين فعاليت بتاي ناخالص با استفاده از روش تبخير، پتاسيم 40 تداخل مي‌كند، بنابراين اگر ميزان بتاي ناخالص افزايش يابد بايد ميزان پتاسيم كل نيز اندازه گيري شود.
روش co-precipitation (APHA 1998) از تداخل پتاسيم 40 جلوگيري مي كند، بنابراين به تعيين پتاسيم كل نيازي نيست. اين روش براي ارزيابي نمونه هاي آب داراي فراورده هاي شكافت هسته اي (مانند سزيم 147)، كاربردي نيستند. گرچه در شرايط طبيعي، غلظت اين فرآورده ها در منابع آب آشاميدني بسيار پايين است.
اندازه گيري رادون
از آنجايي كه در زمان جابه‌جايي آب، رادون به راحتي آزاد مي شود تعين غلظت رادون 222 در آب آشاميدني مشكل اسـت. جابه جايـي آب از يـك مخـزن به مخزن ديگر رادون محلول را آزاد مي كند. به دليل كاربـرد گسترده روش (PYLON 1993-2003) PYLON تعيين رادون در آب آشاميدني با استفاده از واحد گاززدايي و اتاق هاي آشكارساز انجام مي گيرد. ميزان رادون در آب هايي كه در يك جا ثابت نگه داشته شوند كاهش مي يابد. جوشاندن آب رادون را از بين مي برد.
نمونه برداري
قبل از طراحي و ساخت منابع آب آشاميدني براي تعيين كيفيت راديولوژيكي منابع و ارزيابي تغييرات فصلي غلظت راديونوكلييد، منابع زيرزميني جديد بايد حداقل يك بار آزمايش شوند. اين آزمايش ها رادون و ... را در بر مي گيرد. اولين سنجش ها، محدوده نرمال را تعيين مي كند، نمونه برداري هاي بعدي هر پنج سال يك بار انجام مي گيرند.گرچه اگر منابع بالقوه آلودگي راديونوكلييدي در نزديكي وجود داشته باشد (مانند معدن كاري يا راكتور هاي هسته اي) نمونه برداري بايد پي‌در‌پي انجام گيرد. تعداد نمونه برداري ها از آب آشاميدني زيرزميني يا سطحي كه اهميت زيادي ندارند،كمتر است.
ميزان رادون در منابع آب زيرزميني هميشه ثابت است. بنابراين پايش پي درپي اين منابع لازم نيست. دانش زمين شناسي مناطق مي‌تواند در تعيين اين كه يك منبع غلظت قابل توجهي از رادون دارد يا نه كمك كند. در شرايطي كه معدن كاري در نزديكي منابع وجود دارد، پايش هاي بيشتري نياز است.
راهنماي ارزيابي كيفيت آب، تكنيك ها وبرنامه هاي نمونه برداري و ذخيره و جابه جايي نمونه ها در استاندارد استراليا و نيوزيلند آورده شده است.
گزارش نتايج
گزارش آزمايش ها براي هر نمونه بايد اطلاعات زير را در برداشته باشد:
اطلاعات يا كد تعيين نمونه
تاريخ و ساعت نمونه برداري
تعيين روش آزمايش استاندارد به كاربرده شده يا خلاصه اي از روش ها غير استاندارد به كاررفته
تعيين راديونوكلييد (ها) يا نوع و كل راديونواكتيويته تعيين شده
غلظت پايه اندازه گيري شده يا مقدار فعاليت محاسبه شده با استفاده از بلانك مناسب براي هر راديو نوكلييد
برآورد ميزان خطاي محاسبه و خطاي كل پروژه
حداقل غلظت قابل تشخيص براي هر راديونوكلييد يا پارامتر آزمايش شده
خطاي كل پروژه بايد تداخل همه پارامترها را در روش آزمايش در بر گيرد مانند خطاي سيستميك، خطاي آماري و ...
ICRP International commission on Radiological Protection
RDL Recommended Reference Dose Level
IAEA International Basic Safety Standard
منبع:
Guidelines for Drinking Water Quality (WHO 2006) - FIRST ADDENDUM to THIRD EDITION
ترجمه: روح انگيز زماني - آزمايشگاه آب مركز بهداشت شهداي والفجر شهرستان شيراز - مردادماه 1390
هدف اين مقاله تعيين حدود مواد راديواكتيو درآب براي دسترسي به آب آشاميدني سالم است، بدون توجه به اين كه مواد راديواكتيو به طور طبيعي در آب وجود داشته اند يا به وسيله انسان به آب وارد شده اند. مقادير راهنماي مواد راديواكتيو در آب آشاميدني در چاپ اول راهنما بر اساس خطرهاي روبه رويي با منابع راديواكتيو و اثر آن بر سلامتي پيش‌نهاد شده است. چاپ دوم اين راهنما تركيبي است از پيش‌نهادهاي سال 1990 ICRP . چاپ سوم، پيشرفت هاي اخير را در برمي گيرد كه شامل روبه‌رويي طولاني و ضرايب دوزها است.
خطرهاي راديولوژيكي ممكن است از پرتوهاي يونيزه توليد شده به وسيله بعضي از مواد راديواكتيو (شيميايي) در آب آشاميدني ناشي شود. نقش آب آشاميدني در بروز اين خطرها بسيار ناچيز است و بايد هم زمان با آب منابع ديگر نيز بررسي شوند.
دست‌يابي به راهنماي كنترل خطرهاي راديو لوژيكي دو مرحله دارد:
- غربالگري اوليه براي تعيين فعاليت آلفا و (يا) بتاي ناخالص، كه آيا غلظت بر حسب بكرل بر ليتر پايين تر از حدي است كه نياز به كار ويژه اي داشته باشد؟
- بررسي غلظت هاي راديونوكلييد هاي خاص و مقايسه آن ها با حدود راهنما درصورتي كه غربال گري حد بالاتري را نشان دهد.
از آنجايي كه روبه‌رويي با راديونوكلييدها از راه مصرف گاز حل شده و تنفس رادون آزاد روي مي دهد خطر ناشي از وجود رادون در آب آشاميدني حاصل از منابع زيرزميني در مقايسه با تنفس رادون كمتر است.
بيشترين روبه‌رويي زماني است كه تنفس در فضاي بسته يا از منابع خاكي انجام مي گيرد، يعني زماني كه گاز بدون فيلتر شدن وارد محل زندگي مي شود مخصوصا در زيرزمين ها. غربال گري و حدود راهنماي كاربرد روزانه در مورد منابع آب آشاميدني موجود يا جديد است و ربطي به منابعي كه ناگهاني به دليل آزاد شدن راديونوكلييدها در محيط آلوده مي شوند ندارد.
راهنماهاي موجود بر اساس يك حد دوز پيش نهادي (RDL) از دوز موثر معادل 1/0 ميلي سيورت ناشي از مصرف يك سال آب آشاميدني (با آلودگي احتمالي به راديواكتيو) كه 10/0 حدود استثنا توصيه شده به وسيله ICRP براي فراورده هاي اصلـي (آب آشاميـدني و مـواد خوراكـي) در مورد روبه‌رويي طولاني و بيشتر مربوط به مصرف آب آشاميدني است. ICRP ( (2000.
RDL=0/1mSv هم چنين معادل 10% دوز هر يك از افراد جمعيت،كه هم ICRP (1991) و هم IACA (1996) توصيه كرده اند و WHO و كميته اروپايي WHO , FAO نيز پذيرفته اند. خطر روبه‌رويي با راديونوكلييدها به ميزان 1/0 ميلي‌سيورت سالانه از راه آب آشاميدني كم است، زيرا ضريب احتمالي تاثير پرتو بر سلامتي شامل سرطان كشنده و غيركشنده و اثرات ژنتيكي جدي بر روي همه جمعيت 2-10 * 3/7 بر سيورت است. با ضرب اين ضريب در RDL=0/1mSv سالانه ناشي از مصرف آب آشاميدني ميزان خطر اتفاقي ايجاد شده براي سلامتي در طول زندگي تقريبا 4-10 برآورد مي‌شود كه در مقايسه با خطرهاي ديگر كمتر است. اين خطر تخميني بر اساس اطلاعات علمي فشرده كه اطلاعات مربوط به روبه‌رويي با راديونوكلييدها در جمعيت انساني را در برمي‌گيرد كاملا قابل اطمينان است. با توجه به خطر سرطان زايي اين مواد شيميايي، كمترين حد خطر صفر است.
ميزان روبه‌رويي با راديواكتيو در سراسر زمين متفاوت است اما ميانگين در حدود 2/4mSv/year است كه از بالاترين ميزان محلي بدون افزايش خطر قابل ملاحظه در مطالعات جمعيتي 10 برابر بيشتر است، بنابراين 0/1mSv به عنوان حد پايه كم است.
منابع و اثرات روبه‌رويي با پرتو بر سلامت
تشعشعات محيطي از منابع طبيعي و ساخته دست انسان منشا مي گيرند. مواد راديواكتيو در محيط به طور طبيعي وجود دارند (مانند اورانيوم، توريم، پتاسيم 40) بيشترين قسمت روبه‌رويي انسان با اين مواد از منابع طبيعي است يعني منابع خارجي تشعشع شامل تشعشعات كيهاني و خاكي و تنفس يا خوردن مواد راديواكتيو
كميته علمي اثرهاي تشعشع اتمي سازمان ملل، برآورد كرده است كه روبه‌رويي انسان با پرتو هاي ناشي از منابع طبيعي سالانه mSv 4/2 است.
در روبه‌رويي انسان با پرتوها منابع محلي مختلفي وجود دارد كه به فاكتورهايي مانند ارتفاع از سطح دريا، تعداد گونه‌هاي راديونوكلييدها در خاك (خشكي)، تركيبات راديونوكلييدها در هوا- خوراكي ها و آب آشاميدني و مقدار پرتوي كه از راه تنفس يا خوردن وارد بدن مي شود، بستگي دارد. مناطق خاصي در دنيا وجود دارد مانند قسمت هايي از ايالت كرالا در هند و پوكوس دل كالداس پلاتو در برزيل كه ميزان تشعشع ها نسبتا بالاست. ميزان روبه‌رويي مردم در اين مناطق تقريبا ده برابر بيشتر از ميانگين (mSv 4/2) استتا كنون هيچ اثر زيان بار سلامتي در ارتباط با اين ميزان بالاي روبه‌رويي گزارش نشده است.
بعضـي تركيبات راديو اكتيو ممكن است در محيط آزاد شوند و از راه فعاليت هاي انساني به آب اشاميدني وارد شوند. (مثلا در اثر كابرد راديواكتيو در صنايع و داروسازي) سرانه دوز موثر ناشي از تشخيص هاي پزشكي در سال 2000، mSv/year 4/0 بوده است. (بسته به ميزان مراقبت هاي بهداشتي بين mSv/year1-04/0)
در دنيا مشاركت كمي در زمينه آزمايش سلاح ها و توليدات هسته اي وجود دارد. سهم سالانه هر نفر در جهان از آزمايش‌هاي هسته اي mSv 005/0 از چرنوبيل mSv 002/0 و از توليدات هسته اي mSv 002/0 برآورد شده است.
روبه‌رويي با پرتوها از راه آب آشاميدني
مواد راديواكتيو در آب آشاميدني ازموارد زير منشا مي گيرد:
_ وجود انواع راديواكتيو به طور طبيعي (مانند راديونوكليدهاي حاصل از واپاشي توريم و اورانيوم در منابع آب آشاميدني) به خصوص راديوم 228/226 و بعضي راديواكتيوهاي ديگر؛
_ پروسه هاي تكنولوژي درگيربا مواد راديواكتيو (مانند معدن كاري و پروسه توليد بارور كننده هاي فسفات يا شن هاي معدني)؛
_ راديونوكلييدهاي دفع شده از چرخه سوخت هاي هسته اي؛
_ راديونوكلييدهاي كارخانه اي (توليد وكاربرد در شكل باز Unsealed) كه ممكن است در نتيجه دفع قانوني وارد منابع آب شوند، به خصوص در صورت كاربرد هاي نا‌درست صنعتي و دارويي و دفع مواد راديواكتيو. اين قبيل رويدادها با موارد اضطراري متفاوت است و خارج از محدوده اين راهنما هستند؛
_ رها سازي راديونوكلييدها در محيط (در منابع آب) در گذشته.
روبه‌رويي با راديونوكلييدها از راه آب آشاميدني بسياركم و بيشتر ناشي از واپاشي طبيعي اورانيوم وتوريم است. راديونوكلييدهاي حاصل از چرخه سوخت هسته اي و داروسازي و ديگر كاربردهاي مواد راديواكتيو ممكن است به منابع آب آشاميدني وارد شوند. اثرهاي اين منابع معمولا با كنترل منظم منابع محدود مي شود. در مواردي كه اين منابع باعث آلودگي آب آشاميدني مي شوند بايد با كنترل منظم اقدامات اصلاحي انجام گيرد.
اثرات پرتوها بر سلامتي از راه آب آشاميدني
از مطالعات بر روي انسان و حيوان شواهدي به دست آمده كه نشان مي دهد روبه رويي با پرتو در دوزهاي كم تا متوسط ممكن است باعث افزايش موارد سرطان در دراز مدت مي شود. مطالعات بر روي حيوانات به خصوص نشان مي‌دهد كه نرخ ناهنجاري هاي ژنتيكي در اثر روبه رويي افزايش مي يابد.
در صورتي كه غلظت راديونوكلييدها در آب آشاميدني كمتر از حدود راهنما باشد، مصرف آن هيچ اثر زيان باري برسلامتي نخواهد داشت. (دوز موثر معادل كمتر از mSv/year 1/0)
اثرات مزمن پرتوها بر سلامتي شامل كاهش سلول هاي خون و در موارد بسيار جدي تر مرگ ، در روبه‌رويي همه يا قسمتي از بدن با دوز هاي بسياربالا اتفاق مي افتد.
حد پايين راديونوكلييدها يي كه به طور معمول در منابع آب آشاميدني يافت مي شوند، اثر مزمن قابل توجهي بر سلامتي ندارند.
واحدهاي دوز پرتو و راديواكتيو
واحد SI براي راديواكتيو بكرل است. يك واحد بكرل برابر است با يك واپاشي در ثانيه. حدود راهنماي آب آشاميدني بر حسب فعاليت راديونوكلييد در ليتر، غلظت فعاليت (Bq/Li) ناميده مي شود. دوز تشعشع ناشي از خوردن راديونوكلييد به عوامل شيميايي و بيولژيكي بستگي دارد. اين عوامل عبارت است از قسمتي از مواد كه از طريق روده جذب مي شود، اندام يا بافتي كه راديونوكلييد رو جابه جا مي كند و زماني كه راديو نوكلييد پيش از جذب در آن بافت يا اندام مي ماند. هم چنين ماهيت پرتوهاي واپاشي شده و حساسيت اندام يا بافت آسيب ديده نيز بايد در نظر گرفته شود.
دوز جذب شده به مقدار انرژي ذخيره شده در ماده به وسيله پرتو بر مي گردد. واحد SI براي دوز جذبي، گري (Gy) است كه يك گري برابر است با يك ژول بر كيلوگرم. Gy=1 J/Kg1
دوز معادل عبارت است از دوز جذبي به دست آمده و يك فاكتور مربوط به نوع خاص تابش، بسته به ظرفيت يونيزاسيون و وزن مخصوص.
دوز موثر پرتو دريافت شده به وسيله يك فرد، به بيان ساده عبارت است از مقدارمعادل دوز دريافت شده به وسيله اندام‌ها و بافت هاي مختلف بدن انسان. اندام ها و بافت هابه پرتوها حساسيت هاي متفاوتي نشان مي دهند. واحد SI براي دوز موثر و دوز معادل Sv است، Sv =1 Kg/year1
در صورتي كه راديونوكلييد يك بار خورده شود به دليل ادامه جذب راديو نوكلييد از طريق روبه‌رويي داخلي دوز موثر عبارت است از سنجش كل دوز موثر دريافتي در طول زندگي (70 سال)
كلمه دوز بسته به موقعيت هم به معني دوز جذبي (Gy) و هم دوز موثر (Sv) به كارمي رود. براي پايش هدف، دوزها از روي ميزان فعاليت راديونوكلييد در يك ماده مشخص تعيين مي شوند. در مورد آب، ميزان فعاليت بر حسب بكرل بر ليتر داده مي شود. اين مقدار مي تواند به دوز موثر سالانه mSv/year مربوط شود. با استفاده از ضريب دوز (mSv/Bq) و متوسط مصرف سالانه آب (Li/year) دوز موثر ناشي از خوردن يك راديو ايزوتوپ در يك فرم شيميايي معين را با استفاده از ضريب دوز مي توان تعيين كرد. اطلاعات مربوط به ضريب دوزهاي وابسته به سن براي دريافت (خوردن) راديونوكلييدها به وسيله ICRP و IAEA منتشر شده است.
حدود راهنماي راديونوكلييدها در آب آشاميدني
براي راديونوكلييدهايي است كه از منابع طبيعي نشات گرفته اند يا در نتيجه فعاليت هايي كه در حال انجام است يا درگذشته انجام شده است به محيط وارد مي‌شوند. اين راهنما راديونوكلييدهاي آزاد شده به دليل حوادث هسته اي رخ داده در يك سال پيش را نيز در بر مي گيرد. اين مقادير با RDL=0/1mSv/yearاز هر راديونوكلييدموجود در ليست كه غلظت آن در آب آشاميدني مصرفي در طول سال بيش از اين مقدار نباشد، معادل است.
خطرمرتبط احتمالي در ابتداي اين مقاله آورده شده است. گرچه در يك سال اول بعد از رويداد، حدود ژنريك براي مواد خوراكي براساس IAEA 1996 و ساير انتشارات IAEA و WHO مي باشد.
حدود راهنما براي راديونوكلييدها در آب آَشاميدني از معادله زير محاسبه مي شود:
GL=IDC/(hing.q)
GL: حدود راهنماي راديونوكلييدها در آب آشاميدني Bq/Li
IDC: معيار دوز فردي، در اين جا mSv/year 1/0
hing: ضريب دوز جذب بزرگسالان (ingestion dose)
q: مقدار مصرف سالانه آب آشاميدني با فرض Li/year 730
پايش و ارزيابي راديونوكلييد هاي محلول
غربالگري منابع آب
مراحل تعيين گونه هاي اختصاصي راديونوكلييدها و تعيين غلظت آنها نيازمند آناليزهاي پيچيده و پرهزينه است كه توصيه نمي شود، زيرا غلظت راديو نوكلييدها بسياركم است. بهترين راه، كاربرد مراحل غربال گري است يعني تعيين همه راديونوكلييدهاي موجود در شكل آلفا و بتا در ابتدا و بدون توجه به ماهيت راديونوكلييدهاي خاص.
حدود غربال گري (پوشش) بدون نياز به هيچ كار اضافه اي، Bq/L 5/0 براي آلفاي ناخالص و Bq/L 1 براي بتاي ناخالص است. حـد غربـال گـري فعاليـت بتـاي ناخالص منتشرشده در دومين چاپ راهنما، در بدترين حالت (222Radium-) به دوز RDL=0/1mSv/year نزديك است. حد غربال گري فعاليت آلفاي ناخالص Bq/L 5/0 به جاي حد پيشين Bq/L 1/0 است زيرا اين مقدار به RDL نزديك تر است.
استراتژي ارزيابي آب آشاميدني
اگر هر يك از حدود غربال گري (پوشش) افزايش يابد، بايد راديونوكلييد خاص مشخص شود و ميزان فعاليت اختصاصي آن اندازه گيري شود. سپس دوز موثر براي هر راديونوكلييد برآورد شود و مجموع اين دوزها تعيين گردد.
در صورتي كه غلظت اندازه گيري شده براي يك نمونه خاص در يك دوره يك ساله بالاتر از حد RDL باشد، مي توان RDL را افزايش داد. چنين نمونه اي بيانگر اين نيست كه آب مورد نظر براي آشاميدن نامناسب است اما نشان مي دهد كه نظارت بيشتر و نمونه برداري هاي بيشتري لازم است. ابتدا فعاليت بتاي ناخالص و آلفاي ناخالص اندازه گيري مي شود، در صورتي كه سنجش هاي متوالي ميزاني بيش ازمقاديرتوصيه شده را (به ترتيب Bq/L 5/0 و Bq/L 1) نشان دهد آناليز راديونوكلييد انجام مي گيرد.
كاربرد اين پيش‌نهادها در شكل 9.2 خلاصه شده است.
سنجش بتاي ناخالص تحت تاثير پتاسيم 40 است، يك عنصر ساطع كننده بتا كه به طور طبيعي در يك نسبت ثابت به پتاسيم پايدار تبديل مي شود. پتاسيم يكي از عناصر ضروري بدن انسان است و عمدتا از راه مواد خوراكي جذب مي شود. اين عنصر در بدن تجمع پيدا نمي كند اما مستقل از ميزان جذب در يك سطح ثابت باقي مي ماند. بنابراين ميزان پتاسيم 40 بايد در فعاليت بتا جداگانه محاسبه شده و از ميزان كل كم شود. فعاليت ويژه پتاسيم 40، Bq/g 7/30 است. همه‌ي تشعشع پتاسيم40 به شكل فعاليت بتا نيست. فعاليت بتاي پتاسيم40، Bq/g 6/27 كل پتاسيم است و فاكتوري است كه بايد در محاسبه فعاليت بتاي پتاسيم40 در نظر گرفته شود.
سنجش هاي اصلاحي
اگر RDL به ميزان mSv/year 1/0 در مجموع افزايش يابد، گزينه هاي در دسترس براي كاهش دوز بايد امتحان شود. وقتي سنجش هاي اصلاحي در نظر باشد، هر استراتژي بايد ابتدا براي رسيدن به سود خالص توجيه شود سپس با توجه به پيش نهادهاي) ICRP 1991-1989) و به منظور توليد حداكثر سود خالص بايد بهينه سازي گردد.
رادون
رادون در هوا و آب
بيشترين سهم روبه‌رويي طبيعي با پرتوها مربوط به رادون است. رادون، يك گاز راديواكتيو ناشي از واپاشي راديوم موجود در صخره ها به عنوان قسمتي از زنجيره راديونوكلييد اورانيوم است. كلمه رادون عموما به رادون 222 گفته مي شود رادون در همه جاي كره زمين وجود دارد به خصوص در هواي بالاي خشكي و در ساختمان ها.
صخره هاي زيرزميني داراي راديوم طبيعي پيوسته رادون را به درون آبي (آب زيرزميني) كه با آن در تماسند آزاد مي‌كنند. رادون به راحتي از سطح آب آزاد مي شود. غلظت رادون در آب هاي زيرزميني به طور بالقوه خيلي بيشتر از آب‌هاي سطحي است. ميانگين غلظت رادون در منابع آب عمومي كه از آب هاي سطحي تامين مي شوندكمتر از Bq/L 4/0 و در منابعي كه از آب هاي زيرزميني تامين مي شوند در حدود Bq/L 20 است. گرچه غلظت رادون در برخي از اين چاه ها بيش از 400 برابر ميانگين و در به ندرت بيش از 10 كيلوبكرل بر ليتراست.
در ارزيابي جذب رادون از راه آشاميدن مهم اين است كه تكنولوژي پروسه آب طوري طراحي شود كه رادون قبل از مصرف حذف شود. (پروسه حذف رادون بايد پيش ازمصرف در نظر گرفته شود) علاوه بر آن استفاده از منابع آب زيرزميني داراي رادون كه رادون آنها حذف نشده است باعث افزايش سطح رادون در هواي داخل ساختمان ها شده، در نتيجه دوز دريافتي از راه تنفس افزايش يافته است، كه مخصوصا بستگي به نوع مصرف خانگي و ساختمان دارد زيرا بيشتر رادون موجود در هواي ساختمان از راه پايه هاي ساختمان كه بيش از آب با زمين در تماسند، وارد مي شود.
مقدار و روش جذب آب، مصارف خانگي آب و ساختمان خانه ها در دنيا بسيار تغيير كرده است.) NSCEAR 2000( بر اسـاس گـزارش UN NAS متوسـط دوز رادون را در آب آشاميـدني كمتر از mSv/year 025/0 از راه تنـفـس و mSv/year 002/0 از راه خوردن در مقايسه با تنفس mSv/year 1/1 رادون و واپاشي آن در هوا گزارش كرده است.
خطر
يك گزارش نشان مي دهد كه 12% مرگ ناشي از سرطان در آمريكا به دليل وجود رادون در هواي داخل ساختمان بوده است. رادون 222 و واپاشي آن (از بين 160000 مرگ سالانه ناشي از سرطان ريه) كه عمدتا نتيجه مصرف تنباكواست، رادون عامل19000مورد (22000-15000) شناخته شده است. (US NR1999)
(1999) UN NAS خطر ناشي از روبه‌رويي با رادون از راه آب آشاميدني را تقريبا 100 بار كوچكتر گزارش مي كند. (يعني 183 مورد در سال)
علاوه بر آن از 19000 مرگ ناشي از سرطان ريه به دليل وجود رادون در هواي درون ساختمان ها، تقريبا 160 مورد ناشي از تنفس رادوني است كه از آب آشاميدني مصرفي خانه به هوا وارد مي شود. در مقايسه، حدود 700 مورد مرگ ناشي ازسرطان ريه درسال به روبه‌رويي با حد طبيعي رادون در هواي آزاد بستگي دارد.
US NAS همچنين مي گويد كه خطر سرطان معده از راه آب آشاميدني داراي رادون محلول، بسيار كم است با احتمال حدود 20 مورد سالانه در مقايسه با 13000 مورد مرگ ناشي از سرطان معده به دلايل ديگر در آمريكا.
اصول راهنماي رادون در منابع آب آشاميدني
اگر غلظت رادون در منابع آب آشاميدني مصرفي مردم از Bq/L 100 بيشتر شود، اين منابع بايد كنترل شوند. هر منبع جديد آب آشاميدني با منشا آب زيرزميني قبل از استفاده بايد آزمايش شود. اگر غلظت رادون بيش از Bq/L 100 باشد، با تصفيه منبع آب بايد ميزان رادون را به كمتر از اين مقدار رساند. اگر به ميزان قابل توجهي مواد توليد كننده رادون پيرامون منبع آب وجود دارد بهتر است كه اين منابع به صورت دوره اي مثلا هر 5 سال يك بار آزمايش شوند.
نمونه برداري، آزمايش و گزارش
اندازه گيري ميزان فعاليت آلفا و بتاي ناخالص
براي آزمايش آلفا و بتاي ناخالص (رادون) در آب آشاميدني بهترين روش اين است كه حجم مشخصي از نمونه را خشك كنيم و غلظت باقي مانده را اندازه گيري كنيم. از آنجايي كه اشعه آلفا به راحتي درون لايه نازك مواد جامد نفوذ مي كند، دقت و حساسيت روش تعيين آلفا در نمونه هاي داراي TDS بالا كاهش مي يابد.
در تعيين فعاليت بتاي ناخالص با استفاده از روش تبخير، پتاسيم 40 تداخل مي‌كند، بنابراين اگر ميزان بتاي ناخالص افزايش يابد بايد ميزان پتاسيم كل نيز اندازه گيري شود.
روش co-precipitation (APHA 1998) از تداخل پتاسيم 40 جلوگيري مي كند، بنابراين به تعيين پتاسيم كل نيازي نيست. اين روش براي ارزيابي نمونه هاي آب داراي فراورده هاي شكافت هسته اي (مانند سزيم 147)، كاربردي نيستند. گرچه در شرايط طبيعي، غلظت اين فرآورده ها در منابع آب آشاميدني بسيار پايين است.
اندازه گيري رادون
از آنجايي كه در زمان جابه‌جايي آب، رادون به راحتي آزاد مي شود تعين غلظت رادون 222 در آب آشاميدني مشكل اسـت. جابه جايـي آب از يـك مخـزن به مخزن ديگر رادون محلول را آزاد مي كند. به دليل كاربـرد گسترده روش (PYLON 1993-2003) PYLON تعيين رادون در آب آشاميدني با استفاده از واحد گاززدايي و اتاق هاي آشكارساز انجام مي گيرد. ميزان رادون در آب هايي كه در يك جا ثابت نگه داشته شوند كاهش مي يابد. جوشاندن آب رادون را از بين مي برد.
نمونه برداري
قبل از طراحي و ساخت منابع آب آشاميدني براي تعيين كيفيت راديولوژيكي منابع و ارزيابي تغييرات فصلي غلظت راديونوكلييد، منابع زيرزميني جديد بايد حداقل يك بار آزمايش شوند. اين آزمايش ها رادون و ... را در بر مي گيرد. اولين سنجش ها، محدوده نرمال را تعيين مي كند، نمونه برداري هاي بعدي هر پنج سال يك بار انجام مي گيرند.گرچه اگر منابع بالقوه آلودگي راديونوكلييدي در نزديكي وجود داشته باشد (مانند معدن كاري يا راكتور هاي هسته اي) نمونه برداري بايد پي‌در‌پي انجام گيرد. تعداد نمونه برداري ها از آب آشاميدني زيرزميني يا سطحي كه اهميت زيادي ندارند،كمتر است.
ميزان رادون در منابع آب زيرزميني هميشه ثابت است. بنابراين پايش پي درپي اين منابع لازم نيست. دانش زمين شناسي مناطق مي‌تواند در تعيين اين كه يك منبع غلظت قابل توجهي از رادون دارد يا نه كمك كند. در شرايطي كه معدن كاري در نزديكي منابع وجود دارد، پايش هاي بيشتري نياز است.
راهنماي ارزيابي كيفيت آب، تكنيك ها وبرنامه هاي نمونه برداري و ذخيره و جابه جايي نمونه ها در استاندارد استراليا و نيوزيلند آورده شده است.
گزارش نتايج
گزارش آزمايش ها براي هر نمونه بايد اطلاعات زير را در برداشته باشد:
اطلاعات يا كد تعيين نمونه
تاريخ و ساعت نمونه برداري
تعيين روش آزمايش استاندارد به كاربرده شده يا خلاصه اي از روش ها غير استاندارد به كاررفته
تعيين راديونوكلييد (ها) يا نوع و كل راديونواكتيويته تعيين شده
غلظت پايه اندازه گيري شده يا مقدار فعاليت محاسبه شده با استفاده از بلانك مناسب براي هر راديو نوكلييد
برآورد ميزان خطاي محاسبه و خطاي كل پروژه
حداقل غلظت قابل تشخيص براي هر راديونوكلييد يا پارامتر آزمايش شده
خطاي كل پروژه بايد تداخل همه پارامترها را در روش آزمايش در بر گيرد مانند خطاي سيستميك، خطاي آماري و ...
ICRP International commission on Radiological Protection
RDL Recommended Reference Dose Level
IAEA International Basic Safety Standard
منبع:
Guidelines for Drinking Water Quality (WHO 2006) - FIRST ADDENDUM to THIRD EDITION
ترجمه: روح انگيز زماني - آزمايشگاه آب مركز بهداشت شهداي والفجر شهرستان شيراز - مردادماه 1390
کنترل بو در تصفیه بی هوازی - سه شنبه هجدهم بهمن 1390
انواع روغن و گريس در آب - سه شنبه هجدهم بهمن 1390
تامين آب آشاميدني سالم - سه شنبه هجدهم بهمن 1390
مواد میکروب زدایی استخرها، خطر بروز آسم و سرطان را تشدید می کنند - سه شنبه هجدهم بهمن 1390
سيستم های كنترل و اندازه گیری در تصفیه خانه - دوشنبه هفدهم بهمن 1390
آبخيزداری چيست؟ - یکشنبه شانزدهم بهمن 1390
تصفيه پساب به روش SBR - یکشنبه شانزدهم بهمن 1390
فاز دوم تصفيه خانه شمال اصفهان - شنبه پانزدهم بهمن 1390
فاز اول تصفيه خانه شمال اصفهان - پنجشنبه سیزدهم بهمن 1390
کالیبره کردن روتامتر - یکشنبه نهم بهمن 1390
روش های ضد عفوني آب و فاضلاب - شنبه هشتم بهمن 1390
بررسی برخی عوامل موثر برفاز هیدرولیز در فرآیند تصفیه بی هوازی - شنبه هشتم بهمن 1390
مدیریت فاضلاب های بیمارستانی : ضرورت ها و تنگناها - پنجشنبه ششم بهمن 1390
کدورت و اندازه گیری آن - پنجشنبه ششم بهمن 1390
انواع سد ها - پنجشنبه ششم بهمن 1390
کارگاه بین المللی آموزشی وهمایش تخصصی نمک زدایی آب های شور،لب شورو تصفیه پساب - پنجشنبه ششم بهمن 1390
بیوگاز محصول راکتور بی هوازی فرآیند های تصفیه فاضلاب - دوشنبه سوم بهمن 1390
استفاده از فتوكاتاليست ها براي حفظ محيط زيست - دوشنبه سوم بهمن 1390
ساختمان هاي تصفيه خانه آب و محوطه سازی پتروشيمي فجر - دوشنبه سوم بهمن 1390
کارگاه های حرفه ای و دوره های آموزشی سامانه های تصفیه بیولوژیکی فاضلاب - دوشنبه سوم بهمن 1390
آلودگی آب به وسیله صنایع وابسته به نفت - شنبه یکم بهمن 1390
مسايل كيفی آب زيرزميني كه منشا آنها بالاي سطح آب است - شنبه یکم بهمن 1390
منابع آلاينده مؤثر بر كاهش كيفيت آب زيرزميني در زير سطح آب زيرزمينی - شنبه یکم بهمن 1390
تصفيه آب به روش اولترا فيلتراسيون (UF) - شنبه یکم بهمن 1390
خطرات جدی فلزات سنگین در آب آشامیدنی - شنبه یکم بهمن 1390
میکروب زدایی به وسیله اشعه ماورای بنفش (UV) - شنبه یکم بهمن 1390
مزایا و معایب کلر در آب آشامیدنی - شنبه یکم بهمن 1390
نیترات و مضرات آن در آب آشامیدنی - شنبه یکم بهمن 1390
سختی و سنگینی آب - شنبه یکم بهمن 1390
درباره اسمز معکوس - شنبه یکم بهمن 1390
سپتیک تانک - شنبه یکم بهمن 1390
آرسنیک در آب - شنبه یکم بهمن 1390
فلوئور در آب آشامیدنی - شنبه یکم بهمن 1390
انواع روکشهای زهکشی آبهای سطحی - دوشنبه بیست و ششم دی 1390
تاريخچه كاريز (قنات) در ايران - دوشنبه بیست و ششم دی 1390
اهمیت پاکسازی آلاينده نفتی آب - جمعه بیست و سوم دی 1390
منابع آلودگی آب زيرزميني كه از سطح زمين ناشي مي‌شوند - جمعه بیست و سوم دی 1390
انواع ساختمان و سازه های انتقال آب - پنجشنبه بیست و دوم دی 1390
گندزدایی آب چاه - پنجشنبه بیست و دوم دی 1390
منابع آلودگی آب های زيرزمينی - پنجشنبه بیست و دوم دی 1390
تصفیه فاضلاب صنایع نساجی - پنجشنبه بیست و دوم دی 1390
لجن تولیدی در تصفیه خانه فاضلاب و کاربرد آن - دوشنبه نوزدهم دی 1390
تصفیه خانه شرکت شهرصنعتی البرز - جمعه شانزدهم دی 1390
انواع روش هاي بيولوژيکي تصفيه فاضلاب هاي صنعتي (مبتنی بر لجن فعال) - چهارشنبه چهاردهم دی 1390
آشغال گیر و دانه گیر - یکشنبه یازدهم دی 1390
ایستگاه پمپاژ فاضلاب اولیه ( متعادل ساز ) - یکشنبه یازدهم دی 1390
برخی از واحد های تصفیه پساب صنعتی - جمعه نهم دی 1390
آب خنک کن و خوردگی لوله های کندانسور - جمعه نهم دی 1390
انواع شیر و کاربرد شیر آلات - جمعه نهم دی 1390
فاضلاب صنعتی ( صنایع نساجی ) - پنجشنبه هشتم دی 1390