خالص کردن آب - پالايش آب به مقادير کم

درحال مشاهده: خالص کردن آب - پالايش آب به مقادير کم

ادعونی اهدای خون

خالص کردن آب - پالايش آب به مقادير کم

۱۳۹۰/۰۶/۰۱

13:50

امیرحسین ستوده بیدختی

خالص کردن آب - پالايش آب به مقادير کم
خالص کردن آب مصرفی خانوار
روش دوگلدانی (Double Pot Method)
گندزدائی آب چاه
خالص کردن آب مصرفى خانوار
براى خالص‌ کردن آب به مقياس انفرادى يا خانگى سه روش کلى وجود دارد. اين روش‌ها را مى‌توان به تنهائى يا همراه با يکديگر به‌کار گرفت:
۱. جوشاندن
جوشاندن روش مطلوبى براى خالص کردن آب براى مصارف خانوار است. و براى کارآمد بودن روش بايد آب به مدت ۱۰ - ۵ دقيقه در نقطهٔ جوش باشد. جوشاندن؛ ميکروب‌ها، ويروس‌ها، کيست‌ها و تخم کرم‌ها را مى‌کشد و آب را سترون مى‌کند. با جوشاندن سختى موقت آب هم از بين مى‌رود زيرا دى‌اکسيد کربن آب خارج و کربنات کلسيم آن ته‌نشين مى‌شود. طعم آب هم دگرگون مى‌شود ولى اين دگرگونى بى‌زيان است. با آنکه جوشاندن يک روش عالى براى خالص کردن آب است ولى اثر حفاظت باقى‌مانده ندارد و ممکن است در صورت ماندن دوباره آلوده شود. از اين‌رو بهتر است آب را در همان ظرفى که قرار است نگاهدارى شود بجوشانند تا از آلودگى در مدت نگاه‌دارى پرهيز شود.
۲. گندزدائى شيميائي
- گرد رنگ‌‌بر يا سفيدکننده (Bleaching Powder)
گرد رنگ‌بر يا کلسيم کلردار (CaOcl2) يک گرد بى‌شکل سفيد رنگ است که بوى زنندهٔ کلر را دارد و هنگامى که تازه درست شود نزديک به سى‌وسه درصد کلر موجود دارد. ولى يک ترکيب ناپايدار است و در مواجهه با هوا، نور و رطوبت به تندى کلر خود را از دست مى‌دهد، اما اگر با مقدار ديگرى آهک مخلوط شود توان خود را نگاه مى‌دارد و از اين‌رو رنگ بر پايدار ناميده‌ مى‌شود، گرد رنگ‌بر بايد در جاى خنک، خشک و تاريک و در ظرف سربسته و مقاوم در برابر خوردگى نگهدارى شود. بايد کلر موجود در گرد رنگ‌بر نگهدارى شده در انبار به دفعات اندازه‌گيرى و کنترل شود. اصل کار در کلرزنى آن است که تضمين شود کلر ‌آزاد باقى مانده در پايان يک ساعت تماس کلر با آب به مقدار نيم ميلى‌گرم در ليتر باشد. آب‌هائى که داراى کدورت و به‌شدت آلوده باشند براى کلرزنى مستقيم مناسب نيستند.
- محلول کلر
محلول کلر را مى‌توان از گرد رنگ‌بر فراهم آورد. اگر چهار کيلوگرم گرد رنگ‌بر - که بيست و پنج درصد کلر داشته باشد - با بيست ليتر آب مخلوط شود، محلول پنج درصد کلر به‌دست مى‌آيد. محلول‌هاى آماده براى مصرف کلر با قدرت‌هاى گوناگون هم در بازار هستند. محلول کلر هم مانند گرد رنگ‌بر در مواجهه با نور يا نگاهدارى به مدت دراز توان خود را از دست مى‌دهدو بايد در ظرف سربسته و در جائى خنک، خشک و تاريک نگهدارى شود.و بايد در ظرف سربسته و در جائى خنک، خشک و تاريک نگهدارى شود.
- هيپوکلريت پر قدرت (HTH)
پرکلرون يا هيپوکلريت پر قدرت يک ترکيب کلسيم است که شصت تا هفتاد درصد کلر موجود دارد. اين ترکيب از گرد رنگ‌بر پايدارتر است و در نتيجهٔ نگهدارى بسيار کمتر خراب مى‌شود. محلول‌هاى فراهم شده از HTH براى گندزدائى آب هم به‌کار مى‌روند. HTH لازم براى گندزدائى بعضى مقادير معين آب را نشان مى‌دهد.
- قرص کلر
قرص‌هاى کلر با نام‌هاى گوناگون بازرگانى در بازار در دسترس هستند (قرص هالازون) و براى گندزدائى آب به مقدار کم کاملاً خوب، اما گران مى‌باشند. براى گندزدائى بيست ليتر آب تنها يک قرص نيم گرمى کلر کافى است.
- يد (Iodine)
يد را براى گندزدائى فورى آب مى‌توان به‌کار برد. ۲ قطره محلول ۲ درصد يد در اتانول براى گندزدائى يک ليتر آب صاف کافى است. لازم است يد به مدت ۳۰ - ۲۰ دقيقه با آب تماس داشته باشد تا گندزدائى کارآمد باشد. يد با آمونياک يا ترکيب‌هاى آلى (با هر مقدار) واکنش نمى‌کند و از اين‌رو در طيف گسترده‌اى از ‌pH و شرايط آب به شکل مولکولى فعال خود باقى و به‌ مدتى درازتر از کلر يا برم پايدار مى‌ماند. احتمال نمى‌رود که يد براى گندزدائى آب به مقدار بسيار زياد در آب شهرها به‌کار گرفته شود. گرانى بها و اين واقعيت که عنصر يد از نظر فيزيولوژيک فعال است (در کار غدهٔ تيروئيد) از معايب عمدهٔ آن هستند.
- پرمنگنات پتاسيم
با آنکه پيش از اين بسيار به‌کار مى‌رفته است ولى اکنون ديگر براى گندزدائى آب توصيه نمى‌شود، و با آنکه يک عامل اکسيد‌کننده‌ٔ نيرومند است ولى مادهٔ مناسبى براى گندزدائى آب نيست. پرمنگنات پتاسيم مى‌تواند ويبريوى وبا را بکشد ولى در برابر زيست‌مندهاى بيمارى‌زاى ديگر اثر ناچيزى دارد. پرمنگنات پتاسيم نقاط ضعف ديگرى هم دارد که عبارتند از:تغيير در رنگ، بو و طعم آب.
۳. پالايش

مقادير کم آب را با پالايش به‌وسيلهٔ پالايه‌هائى مانند پالايه‌ٔ پاستور - چمبرلند، پالايهٔ برکفلد و پالايهٔ کاتادين Katadyn مى‌‌توان خالص کرد. بخش اصلى يک پالايه شمع (Candle) آن است که از جنس‌هاى گوناگون ساخته مى‌شود؛ در نوع چمبرلند از چينى و در پالايهٔ برکفلد از خاکِ تهيه شده از ‌infosuria يا kieselgurh. در پالايهٔ Katadyn سطح پالايه از يک کاتاليست نقره پوشيده شده (کاتاليست‌ها موادى هستند که سرعت واکنش شيميائى را تغيير مى‌‌دهند و خود در پايان واکنش از نظر شکل و مقدار بدون تغيير مى‌مانند). به‌طورى که پس از تماس ميکروب‌ها با آن با عملِ اوليگوديناميکِ يون‌هاى نقره، ميکروب‌ها کشته‌ مى‌شوند، و زيرا يون‌هاى نقره در آب محتوى پالايه آزاد مى‌شوند. شمع‌هاى پالايه‌هاى ظريف به‌طور معمول ميکروب‌هاى موجود در آب آشاميدنى را نگه مى‌دارند ولى ويروس‌هاى پالايش‌پذير را رد مى‌کنند. شمع پالايه‌ها مستعد ايجاد لخته‌هاى حاصل از ناخالصى‌ها و ميکروب‌ها است و بايد به‌وسيلهٔ خراشيدن با يک بروس سخت و زيرِ جريان آب تميز و سپس جوشانده شوند. تميز کردن بايد دست‌کم هفته‌اى يک بار انجام گيرد. در پالايه‌هاى چينى بايد تنها آب تميز ريخته شود. با آنکه پالايه‌هاى سراميک در خالص‌کردن آب کارآمدى دارند ولى براى به‌کارگيرى گسترده در کشورهاى رو به پيشرفت (مانند هند) مناسب نيستند.

گندزدائى آب چاه
در مناطق روستائى چاه آب منبع اصلى تأمين آب است و بيشتر اوقات بايد آب چاه‌ها - گاهى هم به مقياس وسيع - گندزدائى شوند. گندزدائى به مقياس وسيع در همه‌گيرى‌هاى وبا و گاستروآنتريت‌ها مورد نياز است. ارزان‌ترين و کارآمدترين روش گندزدائى چاه آب استفاده از گرد رنگ‌بر است. نبايد براى اين کار پرمنگنات پتاسيم به‌کار رود زيرا مادهٔ گندزداى مناسبى نيست. مراحل گندزدائى چاه آب به قرار زير است:
۱. تعيين حجم آب موجود در چاه
الف- تعيين عمق آب چاه برحسب متر (h)
ب- تعيين قطر چاه برحسب متر (d)
بايد چند بار عمق آب و قطر چاه اندازه‌گيرى و ميانگين اندازه‌ها تعيين شود.
ج- اعداد مربوط به h و d در فرمول زير جاى‌گذارى شوند؛
( حجم آب چاه (برحسب ليتر = (( h x d2 x ۳/۱۴) / ۴ ) x ۱۰۰۰
د- يک متر مکعب برابر ۱۰۰۰ ليتر آب است.
۲. پيدا کردن مقدار گرد رنگ‌بر مورد نياز بر گندزدائى چاه
کلر مورد نياز آب چاه به‌وسيلهٔ دستگاه Horrock برآورد و مقدار گرد رنگ‌بر مورد نياز براى گندزدائى آب چاه محاسبه مى‌شود. مقدار مورد نياز براى گندزدائى آب آشاميدنى را به دست مى‌دهد. براى گندزدائى هر ۱۰۰۰ ليتر آب تقريباً به مقدار ۵/۲ گرم گرد رنگ‌بر خوب نياز خواهد بود. با اين مقدار گرد رنگ‌بر نزديک به ۷ ميلى‌گرم کلر براى هر ليتر آب به‌کار مى‌رود.
۳. حل‌ کردن گرد رنگ‌بر در آب
گرد رنگ‌بر مورد نياز براى گندزدائى چاه را در يک کوزه گذاشته (نبايد بيش از صد گرم گرد در يک کوزه گذاشته شود) و آن را به‌صورت خمير نازکى در مى‌آورند. بايد مقدار بيشترى آب به کوزه اضافه شود تا نزديک به سه‌چهارم کوزه پر شود. آن‌گاه محتواى کوزه به‌خوبى هم‌زده مى‌شود و ۱۰ - ۵ دقيقه مى‌گذارند تا کلسيم ته‌نشين شود. آب روى مايع که محلول کلر است به کوزهٔ ديگرى ريخته مى‌شود و گچ آن را دور مى‌ريزند. (توجه: رسوب گچ را نبايد به داخل چاه بريزند زيرا سختى آب چاه را افزايش مى‌دهد).
۴. گذاشتن محلول کلر در چاه
کوزهٔ داراى محلول کلر را مختصرى پائين‌تر از سطح آب در چاه گذاشته و آب چاه را با حرکت دادن شديد کوزه در جهات افقى و عمودى بر هم مى‌زنند. بايد اين کار چند بار تکرار شود به‌طورى که محلول کلر در تماس نزديک با آب چاه و با آن مخلوط شود.
۵. مدت تماس
پيش از برداشتن آب براى مصرف بايد يک ساعت تماس بين آب چاه و کوزه باشد.
۶. آزمون اورتوتولوييدين آرسنيت (OTA)
آزمون کلر باقى‌مانده در آب چاه در پايان يک ساعت تماس کار شايسته‌اى است. اگر سطح کلر آزاد باقى‌مانده کمتر از ۵/۰ميلى‌گرم در ليتر باشد بايد کلر کلرزنى پيش از هرگونه مصرف آب دوباره انجام شود. بهتر است گندزدائى چاه آب پس از برداشت روزانه انجام شود. به‌ هنگام همه‌گيرى‌هاى وبا بايد چاه آب همه روزه گندزدائى شود.
روش دوگلدانى (Double Pot Method)
به هنگام فوريت‌ها مطلوب آن است که از وجود مقدار ثابتى کلر در آب چاه اطمينان حاصل شود. براى اين منظور چند روش ساده و مؤثر توصيه شده است که از اين روش‌ها کلرزنى به روش دوگلدانى بيش از همه در کشورهاى گوناگون موفق بوده است. روش دو‌گلدانى يک روش اصلاح شده، و توسط مؤسسه پژوهش‌هاى بهداشت محيط در هندوستان توصيه شده است. در اين روش دو گلدان استوانه‌اى به‌کار مى‌رود و يکى درون ديگرى قرار داده مى‌شود قطر و ارتفاع گلدان درونى و گلدان بيرونى به ترتيب ۲۵ سانتى‌متر و ۳۰ سانتى‌متر است. در هر گلدان سوراخى به قطر يک سانتى‌متر ايجاد مى‌شود. سوراخ گلدان درونى در قسمت بالائى و نزديک لبهٔ گلدان و سوراخ گلدان بيرونى در حدود ۴ سانتى‌متر بالاتر از قاعدهٔ آن است.
مخلوطى از يک کيلوگرم گرد رنگ‌بر و ۲ کيلوگرم شن درشت را (به قطر تقريباً دو ميلى‌متر) فراهم و با آب، کم‌کم نم‌دار مى‌کنند. در گلدان درونى از اين مخلوط تا فاصلهٔ ۳ سانتى‌مترى زير سوراخ مى‌ريزند آنگاه گلدان درونى را درون گلدان بيرونى مى‌گذارند و دهانهٔ گلدان بيرونى را با ورقه‌اى از پلى‌اتيلن مى‌بندند. با به‌کارگيرى دو گلدان امکان استفاده از هر دو سوراخ بدون بروز خطر کلرزنى اضافى فراهم مى‌شود.
گلدان‌هاى دوگانه به‌وسيلهٔ طنابى که به لبهٔ چاه وصل است درون چاه گذاشته مى‌شوند بايد گلدان‌ها حداقل در عمق يک مترى سطح آب فرو روند تا از آسيب ظرف‌هائى که براى برداشتن آب به‌کار مى‌روند برکنار بمانند. معلوم شده است که اين اسباب در چاه‌هاى کوچک خانگى که در حدود ۴۵۰۰ ليتر آب داشته و برداشت روزانه در حدود ۳۶۰ تا ۴۵۰ ليتر باشند، به مدت ۳ - ۲ هفته به‌طور مطلوب کار مى‌کند.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

موضوعات مرتبط: کیفیت,خطوط آبرسانی,شبکه توزیع و تصفیه آب

برچسب‌ها: تصفیه آب , فرآیند تصفیه آب

ادامه مطلب

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

درحال مشاهده: خالص کردن آب - پالايش آب به مقادير کم

خالص کردن آب - پالايش آب به مقادير کم

لیست مطالب

آرشیو موضوعی

برچسب ها

صفحات مهم

لینک دوستان

پیوندها

نویسندگان

آخرین مطالب

آرشیو