چالش هاي فراروي مديريت آب ايران در توسعه پايدار

درحال مشاهده: چالش هاي فراروي مديريت آب ايران در توسعه پايدار

ادعونی اهدای خون

چالش هاي فراروي مديريت آب ايران در توسعه پايدار

۱۳۹۰/۰۴/۱۳

1:41

امیرحسین ستوده بیدختی

امروزه توجه دست اندركاران و مرتبطين با آب براي تحول در اين بخش بايد معطوف به مطالعه و تحقق ، سياستگذاري و برنامه ريزي در 9 حوزه مديريتي باشد كه به نظر بزرگ ترين چالش هاي فراروي آب در ايران هستند.

1- مديريت تقاضا (مصرف)

رشد سريع جمعيت و نياز روز افزوني به منابع و توليدات ، بخصوص منابع غير قابل برگشت مانند آب، موجبات توجه مسئولين و دولي ها را به امر برنامه ريزي در كنترل تقاضاي مصرف كنندگان را فراهم ساخته است.

حاد بودن ميزان سرانه منابع آب در هر كشوري اهميت توجه به اين گرايش از مديريت را دو چندان كرده است. در حال حاضر منابع آب تجديد پذير در ايران حدود 2160 متر مكعب است، كه برابر پيش بيني هاي يونسكو با در نظر گرفتن دو عامل اقليمي و رشد جمعيت در سال 2025 ميلادي سرانه منابع آب تجديد پذير به حدود 1000 متر مكعب كاهش مي يابد و اين موضوع خود شرايط سختي را فراروي سياستگذاران بخش اب در ايران مي گذارد.

مديريت تقاضا در بخش آب ، بجاي اينكه بيشتر جهت يافتن يك منبع برآورد ساختن بخشي از نيازهاي آب تلاش كند با يافتن توازني بين منفعت مصرف آب و هزينه هاي تامين آن را مدنظر قرار مي دهد. در واقع مديريت تقاضا ( Demand Mana jement ) شيوه هاي مصرف و ابزارهاي موجود براي ارتقاي سطوح و الگوهاي مصرف آب را مطرح مي كند. همچنان كه اقدامات مديريت تقاضاي مديريت منابع آب را بهبود مي بخشد ، سود حاصل از يك بهره برداري معين را نيز افزايش مي دهد و منابع مورد نياز براي به دست آوردن يك سود معين را كاهش مي دهد.

مديريت تقاضا در بخش آب اهداف زير را دنبال مي كند:

1- تخصيص بهينه آب در بين مصرف كنندگان

2- جلوگيري از افزايش مصرف كنندگان

3- افزايش درآمدهاي بخش آب

4- مديريت خشكسالي

5- كاهش تلفات و مصارف غير ضروري

6- مديريت آمار و اطلاعات مصرف

7- كنترل كيفيت آب

8- توسعه پايدار

به همين خاطر اهميت چنين رشته اي در بخش آب سياستگذاري بخش آب را وادار مي كند كه به اين حوزه مديريتي توجه بيشتري داشته باشند.

2- مديريت محيط زيست و تصفيه :

يكي از محورهاي توسعه پايدار از پارادايم " اكوسيستم محوري " است. حاميان توسعه اين پارادايم بر اين عقيده اند كه به طبيعت نبايد فقط به مثابه ابزاري كه نيازهاي بشري را ارضا مي كند، نگاه كرد. بر هم نزدن چرخه اكوسيستم و حفظ محيط زيست و احترام به حق بهره برداري نسل هاي آينده از منابع طبيعي از جمله مسايلي است كه در اين موضوع قابل بررسي است.

در حال حاضر به طور متوسط 29 ميليارد متر مكعب پساب هاي كشاورزي، شهري و صنعتي وارد پيكره هاي ابي كشور مي شود. توجه به اين آمار كافي است كه مديران سياستگذار بخش آب را با چالشي جدي در اين زمينه روبه رو سازد. از اين رو بهينه سازي وضعيت سامانه هاي اكولوژيكي، حفظ اكو سيستم، يكپارچگي اكولوژيكي آب زير زميني و رودخانه ها و درياچه ها و مناطق ساحلي و تصفيه فاضلاب هاي شهري و كشاورزي همه و همه از جمله اقداماتي است كه بايد در حوزه فعاليت مديريت محيط زيست و تصفيه در بخش آب مدنظر قرار گيرد.

نگرش جهاني به موضوع جلوگيري از آلودگي آب هاي شيرين و حفاظت از محيط زيست موضوع حياتي قرن اخير است و مادر مديريت منابع آب نبايد آن را فراموش كنيم.

3- مديريت مهارآب

از 425 ميليارد متر مكعب آب هاي ورودي به ايران 70 درصد آن توسط تبخير و تعرف از دسترس خارج مي شود و فقط 130 ميليارد متر مكعب آن منابع تجديد شونده است . از اين مقدار فقط 90 ميليارد متر مكعب آن قابل استحصال است كه متاسفانه 60 ميليارد آن از منابع زير زميني است و 30 ميليارد متر مكعب از اين آب استحصال شده از آب هاي سطحي است كه فقط 33 درصد از كل حجم آب استحصالي را آب هاي سطحي به خود اختصاص مي دهند.

عدم توجه به مسئله آب خوان داري، عدم برنامه ريزي براي مهار سيلاب ها، حكايت از هدر رفتگي درصد قابل توجهي از اب شيرين كشورمان دارد. اهميت مديريت مهار اب مي تواند در تنظيم روابط بين المللي نيز با ساير كشورها موثر باشد.

البته وزارت نيرو در اين زمينه خوشبختانه فعاليت قابل قبولي را انجام داده است و مي توان با توجه به شرايط كنوني به اينده نيز اميدوار بود.

4- مديريت تحقيق و مطالعات آبي

در حال حاضر در كشور آمار مراكز و موسساتي كه به تحقيقات در زمينه آب مي پردازند به بيش از 75 مركز نمي رسد . دستاوردهاي همه اين مراكز نيز به طور يقين مورد استفاده سياستگذاران اين بخش قرار نمي گيرد. به حاشيه راندن بخش تحقيقات ومطالعات علمي در زمينه اب از نيازهاي اساسي اين بخش به نظر مي رسد. تدارك زمينه هاي لازم براي جذب نيروي متفكر و اساتيد مراكز علمي و انديمشندان زمينه آب، ارتباط با مراكز علمي جهان ، تبادل اطلاعات و دانش جديد و استفاده از طرح هاي تحقيقاتي ديگر كشورها مي تواند از جمله فعاليت هاي حوزه مديريت تحقيق و مطالعات آبي باشد.

5- مديريت اقتصادي و منابع مالي آب

روشن شدن ابعاد مختلف جنبه هاي مالي مديريت آب مستلزم مطالعه ، تحقيق و بررسي همه جانبه آن مي باشد. تفاوت هزينه هاي تامين ، انتقال ، تصفيه و توزيع آب ( قيمت تمام شده ) با بازگشت سرمايه در واقع دولت را وادار كرده كه در اين زمينه به پرداخت يارانه روي آورد. با وجود اين موضوع " مهار هزينه ها " و " پرداخت هزينه ها " به عنوان محورهاي قابل توجه در مديريت اقتصادي ومنابع آب بايد در دستور كار سياستگزاري اين بخش قرار گيرد.

سياست هاي نرخ گذاري جامع ، انجام مطالعات دقيق مالي براي اجراي طرح هاي ابي برآورد و آناليز كردن اعتبارات مالي طرح هاي آبي ، سرمايه گذاري هاي دراز مدت در بخش آب ، جلب مشاركت مصرف كنندگان واگذاري بخش هايي از فعاليت ها در بخش خصوصي ، وصول هزينه ها از مصرف كنندگان و تطبيق آثار مسايل اقتصادي و منابع مالي با ساير حوزه ها مي تواند از اثرات مديريتي اين حوزه از آب باشد.

6- مديريت فناوري و استفاده از آخرين دستاوردهاي سخت افزاري

پارادايم " فن محوري " از پارادايم عمده محيطي توسعه پايداراست كه ريشه هاي آن به انقلاب صنعتي قرن هفدهم برمي گردد. جهان بيني فن محوري ، جهان بيني غالب عصر حاضر است سيطره آن بر دنياي كارو كسب و به تبع آن بر مديريت به خوبي قابل تشخيص است. مديريت بخش آب بدون در نظر گرفتن اين پارادايم در برنامه ريزي هاي خود قطعا با مشكلاتي مانند عدم بازدهي مناسب طرح هاي آبي روبه رو خواهند شد. مديريت بخش آب نه تنها بايد از سخت افزار (مدرنيزاسيون) استفاده نمايند بلكه بايد با برنامه ريزي و استفاده از دانش فناوري تفكر ساخت سخت افزار نيز در اختيار گيرد.

7- مديريت مشاركت و جذب سرمايه گذاري بخش خصوصي:

مشاركت، درگيري ذهني و عاطفي اشخاص در موقعيت هاي گروهي است كه آنان را براي دستيابي به هدف هاي گروهي، برمي انگيزد و موجب مي گردد كه در مسئوليت شريك شوند و گروه را ياري دهند. خوشبختانه در اين زمينه مديريت بخش آب با فروش و عرضه اوراق مشاركت تلاش در خور توجهي را براي جذب سرمايه هاي مشاركتي داشته است. واگذاري طرح هاي بزرگ بخش آب به حيطه خصوصي گامي است كه در اين زمينه از طرف مديريت بخش آب در سال هاي اخير برداشته شده است . تداوم اين جريان مي تواند يكي از چالش هاي فرآوري بخش آب را برطرف نمايد.

8- مديريت ارتباطات اطلاع رساني و آموزش همگاني :

در اين بخش توجه به امر اطلاع رساني و ترويج فرهنگ استفاده صحيح از آب در بخش هاي مختلف خانگي ، صنعت و كشاورزي از جمله دغدغه هايي است كه در حال حاضر اب ايران با آن رويه روست در بخش كشاورزي متاسفانه هم اكنون با 70 درصد پرت اب روبه رو هستيم و بخش خانگي و صنعت ما با مصرف 4 برابر استانداردهاي جهاني روبه روييم. استفاده از رسانه هاي جمعي به صورت گسترده و شيوه هاي ديگر اطلاع رساني از جمله وظايفي اسات كه بايد كليه بخش هاي مرتبط با صنعت آب بدان توجه ويژه داشته باشند. ارتقا سطح آگاهي مردم به جز با اطلاع رساني و آموزش همگاني ميسر نمي شود.

9- مديريت آمار و اطلاعات :

يكي از نقص هاي كنوني در صنعت آب ايران نبود مركز جامع و كاملي از وضعيت منابع آب ايران است. ضرورت راه اندازي بانك اطلاعاتي كامل از كليه منابع آبهاي سطحي و زير زميني به صورت مستمر ، ضرورتي است كه ساير حوزه‌هاي مرتبط با مديريت منابع آب ايران را مي تواند تحت تاثير قرار دهد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

موضوعات مرتبط: آب و آلودگی آب و آبیاری و منابع آب,حفاری

برچسب‌ها: آب , توسعه پايدار

ادامه مطلب

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

درحال مشاهده: چالش هاي فراروي مديريت آب ايران در توسعه پايدار

چالش هاي فراروي مديريت آب ايران در توسعه پايدار

لیست مطالب

آرشیو موضوعی

برچسب ها

صفحات مهم

لینک دوستان

پیوندها

نویسندگان

آخرین مطالب

آرشیو