مرجع تخصصی آب و فاضلاب

به منظور مطالعه اثر کل مواد جامد محلول (TDS) آب مناطق مختلف استان اصفهان بر عملکرد جوجه های گوشتی، پس از بررسی بر روی منابع آبی موجود استان و دسته بندی اطلاعات حاصل از تکرار آزمایشهای    فیزیکی- شیمایی و میکروبیولوژیک ، ۶ تیمار در سطوح متفاوت TDS ( کمتر از ۱۰۰۰،۱۰۰۰تا ۲۰۰۰، ۲۰۰۰تا۳۰۰۰ ، ۳۰۰۰ تا ۴۰۰۰ ، ۴۰۰۰ تا  ۵۰۰۰  و بیشتر از ۵۰۰۰ قسمت در میلیون ) انتخاب گردید . آزمایشهای اصلی در یک طرح کاملاً تصادفی با استفاده از تعداد ۲۸۸ جوجه در فاصله ۷ تا ۵۶ روزگی ، با یکنواخت کردن عوامل محیطی و ژنتیکی و با استفاده از تیمارهای انتخابی در یک سالن دارای شرایط یکسان ، در ۳ تکرار انجام شد .

نتایج نشان داد که TDS آب بیشترین اثر را بر روی میزان درصد تلفات جوجه ها در یک دوره دارد ، به نحوی که در بالاترین سطح TDS باعث ۲/۵۶ درصد تلفات گردید . این اثر در سنین ۲۱-۷ روزگی بیشتر نمودار بود . در کل دوره میزان مصرف آب همبستگی مثبت و معنی دار (۷۴/۰ += r ) با TDS آب نشان داد    (۰۵/۰>P  ) . همبستگی TDS آب با رطوبت بستر نیز معنی دار (۰۵/۰ > P ) و مثبت بود (۶۵/۰ +=r  ) . اختلاف وزن نهایی فقط بین گروه شاهد و TDS بالاتر از ۵۰۰۰ قسمت در میلیون معنی دار بود (۰۵/۰ > P ) . مصرف غذا متأثر از سطح مختلف TDS بود و نتایج مشابهی را نسبت به وزن بدن نشان داد . اثر میزان TDS بالای آب بر روی کاهش چربی محوطه بطنی جوجه های ماده و وزن خاکستر استخوان ران جوجه های نر معنی دار بود  (۰۵/۰ >P ) . نتیجه این که در توسعه مرغداریهای صنعتی کیفیت آب مصرفی باید به عنوان یک عامل مهم مورد توجه قرار گیرد . بنابراین توصیه می شود آب دارای کیفیت خوب ( حداقل TDS کمتر از ppm ۳۰۰۰ ) استفاده شود و در غیر این صورت از دستگاههای مناسب برای بهسازی ترکیب فیزیکی و شیمیایی آب مصرفی استفاده گردد.

واژه های کلیدی – سختی آب ، جوجه گوشتی ، کل مواد جامد محلول ، تلفات

مقدمه

کیفیت آبهای روان و زیر زمینی بسته به میزان و ترکیب مواد معدنی در خاک و بافتهای زمین شناسی در مناطق مختلف متفاوت است . میزان شوری PH سختی ، غلظت مواد معدنی و مواد آلی محلول از جمله عوامل مؤثر بر کیفیت آب هستند . کیفیت آب مصرفی می تواند رشد و عملکرد طیور را تحت تأثیر خود قرار دهد . برای مثال ، وجود بیش از حد بعضی املاح معدنی و یا باکتری ها در آب بر عملکرد و سلامت طیور تأثیر منفی دارد (۸) . تعادل اسید – باز بدن که به وسیله کاتیون ها و آنیون ها کنترل می شود ، یکی از عوامل بسیار مهم در سلامت و عملکرد مطلوب حیوانات از جمله طیور محسوب می شود . تغییر در تعادل کاتیون ها و آنیون ها به هر دلیل که باشد موجب کاهش رشد و بدتر شدن ضریب تبدیل غذا در جوجه های گوشتی می شود ، زیرا در حالتی که اسیدوز یا آلکالوز ناشی از عدم تعادل یون های منفی و مثبت حادث شود ، بسیاری از مسیرهای متابولیک به خوبی فعالیت نکرده ، بیشتر درتنظیم محیط داخلی بدن درگیر می شوند و کمتر به فرآیندهای تولیدی می پردازند (۱۶) . هنگامی که هر کدام از املاح گوگرد ، کلر ، سدیم ، پتاسیم ، کلسیم و منیزیم بیشتر از حد مصرف شوند ، رشد و عملکرد کاهش می یابد ( ۱۸و۱۹) . کاهش رشد و نامطلوب بودن ضریب تبدیل غذا به دلیل مصرف بیش از حد برخی از املاح معدنی گزارش شده است (۱۴).

وجود بیش از حد بعضی از املاح معدنی در آب باعث برهم خوردن تعادل کاتیونی –  آنیونی بدن و در نتیجه اختلالات استخوانی در جوجه های گوشتی می شود . بروز ضایعات استخوان ران ، کاهش درصد خاکستر استخوان ران و افزایش میزان شکنندگی آن به دلیل به هم خوردن تعادل کاتیون و آنیون جیره گزارش شده است (۱۲و۱۹)

مصرف آب تحت تأثیر عوامل مختلفی از جمله میزان املاح محلول یا TDS [۱] آب قرار می گیرد (۱) . گاهی وجود بیش از حد برخی املاح معدنی موجب افزایش مصرف آب توسط طیور می گردد . در نتیجه دفع بیش از حد برخی املاح معدنی سبب افزایش مصرف آب توسط طیور شده و باعث دفع بیش از حد آب و مرطوب شدن بستر پرورشی می گردد . رطوبت حاصل در بستر زمینه رشد عوامل بیماری زا ، از جمله کوکسیدیوز را فراهم می سازد ، که به نوبه خود کاهش رشد و افزایش تلفات طیور را به دنبال خواهد داشت . مصرف مواد معدنی چه از طریق آب و چه از طریق غذا ترکیب خون ، از جمله PH و غلظت کلسیم ، پتاسیم ، کلر و بیکربنات را تحت تأثیر قرار می دهد و موجب تغییر در معیارهای خونی مانند عدم تعادل اسید -  باز بدن می شود . تأثیر عناصر مختلف از جمله کلر ، فسفات ، بیکربنات ، کلسیم و غیره در تغییر معیارهای خونی به وضوح نشان داده شده است (۱۱،۱۶و۲۰).

ترکیب آب مصرفی در مرغداریها به ویژه در استان اصفهان به دلیل تنوع آب و هوایی و ترکیب خاک در نقاط مختلف این استان ، بسیار متفاوت است . به طوری که بر اساس بررسی و تجزیه و تحلیل اطلاعات مربوط به آبهای زیرزمینی استان که توسط محققین انجام پذیرفته ، دامنه TDS آبهای مورد استفاده از میزان ۱۷۳ تا ۷۹۱۲ قسمت در میلیون در نوسان است . همین اختلاف در عملکرد واحدهای مرغداری در مناطق مختلف این استان باشد . به نظر می رسد که در مناطقی که آب آنها از کیفیت نامطلوبی برخوردار است ، میزان تلفات بیش از حد معمول بوده و این واحدها از عملکرد بسیار نامطلوبی برخوردارند .

با توجه به ظرفیت قابل توجه مرغداریهای استان اصفهان و پراکنش آنها در مناطق مختلف ، لزوم آگاهی از کیفیت آب مورد استفاده در مرغداریهای این مناطق و تأثیر آن بر رشد ، عملکرد و تلفات جوجه احساس گردید ، لذا این تحقیق با اهداف فوق به اجرا درآمد . ضمناً تأثیر کیفیت آب مناطق مختلف استان بر خاکستر و ماده خشک استخوان ران ، چربی حفره بطنی و برخی معیارهای خونی نیز مورد بررسی قرار گرفت .

مواد و روشها

برای انتخاب تیمارهای آزمایشی ، از اطلاعات موجود در سازمان آب منطقه ای ، سازمان آب و فاضلاب و          جهاد سازندگی استان اصفهان استفاده گردید . بر این اساس تعداد ۳۷۸ نمونه آب از لحاظ کیفی مورد تجزیه قرار گرفت و آب مناطق مختلف بر اساس سطوح مختلف TDS و عوامل دیگری نظیر مواد معدنی و کاتیون ها و      آنیون های اصلی مؤثر بر کیفیت آب مورد بررسی واقع شد . تراکم واحدهای مرغداری در سطح هر شهرستان به عنوان معیار دوم ، جهت انتخاب تیمارهای آزمایشی مدنظر قرار گرفت .

جهت حصول اطمینان از نتایج اخذ شده و برطرف نمودن خطاهای آزمایشگاهی از هر نمونه آب ، دو نمونه انتخاب و سپس با مراجعه مستقیم به محل ، بر اساس اصول فنی ، نمونه گیری در ۲ تکرار صورت گرفت و نمونه ها جهت اندازه گیری عوامل مورد نظر به آزمایشگاه ارسال شد . نمونه برداری در ظروف استریل انجام پذیرفت و جهت    اندازه گیری میزان بار میکروبی آب از آزمایشگاه های شبکه دامپزشکی استان اصفهان و میکروبیولوژی مرکز پشتیبانی معاونت امور دام جهاد سازندگی استان اصفهان استفاده شد . تیمارهای آزمایشی بر اساس نتایج به دست آمده بر مبنای سطوح TDS و عدد MPN و همچنین مسافت و امکان دسترسی به منابع آبی ، مشخص گردیدند . آب آشامیدنی شهر اصفهان با سطح TDS کمتر از ۱۰۰۰ قسمت در میلیون به عنوان تیمار شاهد (A) در نظر       گرفته شد . سایر تیمارها به شرح جدول ۱ انتخاب گردیدند . همچنین ترکیب جیره های آزمایشی در جدول ۲ نشان داده شده است .

جدول ۱-  مشخصات تیمارهای آزمایشی

علاوه بر TDS  ،EC  [۲] ( هدایت الکتریکی ) ، غلظت سدیم ، پتاسیم ، کلسیم ، کلر و منیزیم نیز اندازه گیری شد . آب مورد استفاده در تیمارها ، روزانه از محلهای ذکر شده در جدول ۱ به سالن محل آزمایش انتقال می یافت .

تعداد ۲۰۰ قطعه جوجه نر و ۲۰۰ قطعه جوجه ماده نژاد آرین تا سن ۷ روزگی ، تحت شرایط یکسان و جیره مشابه ( جدول ۲ ) پرورش یافتند . سپس در سن ۷ روزگی ، پس از توزین انفرادی جوجه ها ، ۲۸۸ قطعه                       ( ۱۴۴ قطعه از هر جنس ) که میانگین وزنی یکسانی داشتند انتخاب و به ۱۸ گروه ( تکرار ) تقسیم شدند . در هر تکرار ۱۶ قطعه ( ۸  قطعه نر و ۸ قطعه ماده ) وجود داشت .

در طول دوره آزمایش جوجه ها با جیره یکسان که متناسب با سن ( آغازین ، رشد و پایان ) تغییر می یافت تغذیه گردیدند . ترکیب جیره ها در جدول ۲ ارائه شده است . از روز هشتم به بعد به هر سه گروه از جوجه های تیمار یکی از آبهای مورد آزمایش ( جدول ۱ ) داده شد . آب مورد استفاده تمام تیمارها در هفته اول دارای TDS  ۱۶۰۰ بود . در طول دوره آزمایش ، جوجه های هر تکرار هر هفته یک بار به صورت دسته جمعی توزین گردیدند . مصرف غذای هفتگی هر گروه جهت تعیین ضریب تبدیل غذا اندازه گیری شد . میزان آب مصرفی روزانه نیز با استفاده از باقی مانده آب هر آبخوری اندازه گیری گردید . در پایان هر هفته ، از هر قفس سه نمونه بستر جمع آوری و در ظروف پلاستیکی جهت تعیین رطوبت به آزمایشگاه منتقل گردید .

تلفات روزانه ثبت و توزین می شد و جهت کالبد گشایی و تشخیص علت بیماری به آزمایشگاه دامپزشکی منتقل  می گردید . رفتار جوجه ها هر روز مورد مشاهده قرار می گرفت تا هر گونه تغییر در رفتار و تعادل آنها مورد بررسی قرار گیرد . در نمونه های تلف شده ، مقاطع بافتی از قلب ، ریه ، کبد ، کلیه ها و امعا و احشاء تهیه می گردید تا در بررسی تأثیر تیمارهای آزمایشی مکمل مشاهدات بالینی باشد . خونگیری با استفاده از سیاهرگ بال و ماده ضد انعقاد هپارین صورت گرفت و در پایان آزمایش از هر تکرار یک مرغ و یک خروس انتخاب و نمونه خون آنها جهت        اندازه گیری PH ، کلسیم ، پتاسیم ، کلر و بیکربنات به آزمایشگاه ارسال گردید . از اتوآنالیزر [۳] ، فتومتر شعله ای [۴] و گازمتر خون[۵] به ترتیب جهت اندازه گیری کلسیم و کلر ، پتاسیم و سدیم و PH و بیکربنات استفاده به عمل آمد . مرغها و خروسهای خون گرفته ، ذبح و پرکنی گردیده و استخوان ساق راست جهت تعیین درصد ماده خشک و خاکستر و ماده خشک استخوان ران به روش AOAC (۶) اندازه گیری شد .

تجزیه واریانس و رگرسیون اعداد به دست آمده با استفاده از نرم افزار کامپیوتری SAS (۲۱) انجام گردید .

جدول ۲ – ترکیب جیره های مورد استفاده در آزمایش *

* در تنظیم جیره از جداول NRC (۱۷) استفاده شد  .

جدول ۳ – کیفیت منابع آبی مورد مطالعه بر اساس میزان باقی مانده ماده خشک TDS (ناشی از تبخیر) ، بر حسب شهرستان

نتایج

نتایج مربوط به کیفیت و بررسی ، تجزیه و تحلیل اطلاعات ۳۷۸ نمونه آب در جدول ۳  ارائه گردیده است . اطلاعات این جدول نشان دهنده وجود دامنه وسیعی از TDS درآبهای مناطق مختلف استان است . به طوری که آبهای مناطق کوهپایه ای و نقاطی که از بارندگی بیشتری برخوردارند ، دارای میزان TDS کمتری نسبت به مناطق کویری و کم باران هستند . ترکیب شیمیایی نمونه های آب مورد مطالعه از لحاظ املاح معدنی در جدول ۴ نشان داده شده است . اطلاعات این جدول مشخص کننده این نکته است که میزان املاح موجود در آبهای مناطق مختلف استان از دامنه وسیعی برخوردار است . به عنوان نمونه سطح TDS از مقدار ۱۷۳ تا ۷۹۱۲ قسمت در میلیون کلسیم از ۰۵/۲۴ تا ۲/۱۱۲۲ میلیگرم در لیتر ، پتاسیم از ۳۹/۰ تا ۹۹۶ ، کلر از ۵/۷ تا ۴۰۴۲ و بیکربنات از ۲۱/۷۳ تا ۶/۴۷۷ میلی اکی والان متغیر است . میانگین غلظت بسیار از این عناصر به حدی است که مصرف آنها می توان تأثیرات منفی بر سلامت و عملکرد طیور داشته باشد.

جدول شماره ۵ فراوانی سطوح مختلف TDS و نمونه آبهای مورد  استفاده در آزمایش را نشان می دهد . این     نتایج ، تجزیه و تحلیل و همچنین نتایج اطلاعات مربوط به ۳۷۸ نمونه آب که در جدول ۳ ارائه شده مؤید و      نشان دهنده این است که انتخاب نمونه های آب برای اجرای آزمایش بر اساس اطلاعات موجود در جدول ۳ درست بوده است . میزان TDS آب مورد نظر برای تیمارها ، در همان محدوده های پیش بینی شده و از کمتر از میزان ۱۰۰۰ برای گروه شاهد تا بیشتر از ۵۰۰۰ قسمت در میلیون متغیر بود .

نتایج تجزیه آبهای مورد بررسی برای بار میکروبی و کیفیت بهداشتی نشان داد که آبهای مورد مطالعه از لحاظ نوع و تعداد باکتری ها در حدی بودند که خطر هیچگونه آلودگی و ابتلا به بیماری را برای انسان و طیور به همراه نداشتند.

جدول ۴- ترکیب شیمیایی نمونه های آب مورد مطالعه

تأثیر سطوح مختلف TDS  بر وزن بدن ، مصرف غذا ، ضریب تبدیل غذا ، آب مصرفی ، رطوبت بستر و تلفات در جدول ۶ ارائه گردیده است . وزن بدن تنها در سطوح TDS بیشتر از ۵۰۰۰ قسمت در میلیون کاهش معنی داری (۰۵/۰ > P ) نشان داد و اختلاف بین سایر سطوح TDS معنی دار نبود . اگر چه TDS های بیشتر از ۱۵۰۰         ( به جز گروه E ) وزن بدن کمتری نسبت به گروه شاهد و گروه ۱۵۰۰ قسمت در میلیون TDS داشتند .

بیشترین مقدار مصرف غذا مربوط به گروه مصرف کننده مقدار ۱۵۰۰ TDS بود و افزایش سطوح TDS باعث کاهش معنی دار (۰۵/۰ > P ) مصرف غذا گردید ( به استثنای گروه E ) . گروه دریافت کننده آب دارای ۵۰۰۰ قسمت در میلیون TDS کمترین مصرف غذا را داشت . اختلاف بین گروه های مختلف از لحاظ ضریب تبدیل غذا معنی دار نبود . با افزایش میزان TDS  در آب مصرفی طیور آزمایشی ، مصرف آب یک روند افزایشی و نامرتب داشت و اختلاف در مصرف آب در سطوح بیشتر از ۳۵۰۰ قسمت در میلیونTDS  در مقایسه با گروه های مصرف کننده آب دارای کمتر از ۳۵۰۰ قسمت در میلیون TDS معنی دار (۰۵/۰ > P ) بود .

جدول ۵- فراوانی سطوح متفاوت TDS در شهرستانهای انتخابی مورد آزمایش

جدول ۶ – تأثیر سطوح مختلف TDS  بر عملکرد جوجه ها ، از سن ۷ تا ۵۶ روزگی

میانگین های هر ستون که با حروف مختلف مشخص شده اند اختلاف معنی دار دارند (۰۵/۰ > P ) .

در این آزمایش افزایش میزان TDS آب مصرفی به طور معنی داری (۰۵/۰ > P ) موجب افزایش رطوبت بستر و افزایش روند مصرف آب طیور شد . به طوری که اختلاف در رطوبت بستر گروه هایی که آب مصرفی آنها حاوی TDS بیشتر از ۳۵۰۰ قسمت در میلیون بود با سایر گروه ها معنی دار (۰۵/۰> P  ) گردید . با افزایش میزان TDS آب ، میزان تلفات به طور معنی دار (۰۵/۰ > P) افزایش نشان داد ، به طوری که بیشترین تلفات مربوط به تیماری بود که آب آن بیشتر از ۵۰۰۰ قسمت در میلیون TDS داشت .

در جدول شماره ۷ تأثیر سطوح مختلف TDS بر وزن لاشه ، چربی حفره بطنی و خاکستر استخوان ران و همچنین تعدادی از املاح معدنی خون نشان داده شده است . وزن لاشه طیور آزمایشی با افزایش سطح TDS مصرفی روند کاهشی نشان داد ولی اختلاف در تلفات با سایر گروه ها فقط در سطح بیش از ۵۰۰۰ قسمت در میلیون TDS    معنی دار (۰۵/۰> P ) بود . گروه مصرف کننده بیشتر از ۵۰۰۰ قسمت در میلیون TDS  کمترین وزن لاشه را داشت . با افزایش سطح TDS آب مصرفی ، میزان چربی حفره بطنی کاهش معنی داری (۰۵/۰> P ) نشان داد . کمترین مقدار چربی حفره بطنی مربوط به گروه هایی بود که آب دارای بیشتر ۵۰۰۰ قسمت در میلیون TDS دریافت کرده بود . اختلاف خاکستر استخوان ساق بین گروه های  مختلف معنی دار نبود . از بنی املاح خون ، تنها کلسیم آن در TDS بیشتز از ۵۰۰۰ با سایر گروه ها اختلاف معنی دار (۰۵/۰ > P) نشان داد . مقدار کلسیم خون این گروه بیشتر از سایر گروه ها بود .

ضرایب همبستگی بین TDS و معیارهای تولیدی د رجدول ۸ نشان داده شده است . ضریب همبستگی وزن زنده با TDS معنی دار بود (۴۹/۰ = r) . همچنین ضریب همبستگی TDS با مصرف غذا ، درصد تلفات ، مصرف آب و رطوبت بستر معنی دار (۰۵/۰ > P) گردید . بیشترین همبستگی بین مصرف آب و TDS مشاهده شد (۷۴/۰ = r ). همچنین ضریب همبستگی TDS و تلفات برابر ( ۵۸/۰ = r ) به دست آمد که موید اثر سوء افزایش TDS آب بر تلفات می باشد .

بررسیهای بالینی و کلینیکی نشان داد که از سن ۲۴ روزگی به بعد ، آثار کوکسیدیوز در جوجه هایی که آب حاوی TDS بیشتر از ۲۰۰۰ قسمت در میلیون مصرف می کردند ، وجود دارد . جوجه هایی که آب حاوی TDS بیشتر از ۳۰۰۰ قسمت در میلیون نوشیدند ، از سن ۳۰ روزگی به بعد علائم عدم تمایل به حرکت ، تشنگی و ضعف عضلانی از خود نشان دادند . همچنین آثار آسیت و نفریت از سن ۳۵ روزگی مشاهده گردید . در جوجه هایی که از آب حاوی ۴۰۰۰ قسمت در میلیون TDS مصرف کردند ، ضایعات کبدی به صورت هیپرتروفی کبد همراه با لبه های گرد و ضخیم و نیز خیزدار شدن کپسول کبدی دیده شد .

در بررسیهای میکروسکوپی ، در کلیه های فیبروز بینابینی و تحلیل لوله ای و تجمع اورات در لوله های اداراری دیده شد . در کبد نیز هیپرتروفی سلولی و خونریزی زیر کپسول مشاهده گردید . در روده ها آثار هیپرپلازی و پلیپ های روده ای و تجمع مایع بین بافتی مشهود بود . تیتر آنتی بادی مربوط به بیماری نیوکاسل در گروه هایی که آب حاوی TDS بیشتر از ۳۰۰۰ قسمت در میلیون می نوشیدند کمتر از گروه هایی بود که TDS آب آنها کمتر از ۳۰۰۰ بود . تیتر آنتی بادی برای گروه های دریافت کننده TDS کمتر از ۳۰۰۰ در سنین ۱۶ ، ۲۴ ، ۳۲ ، ۴۰ و ۴۸ روزگی به ترتیب باربر ۲/۶ ، ۴/۶ ، ۸/۶ ، ۶ و ۸ در مقایسه با ۲/۶ ، ۲/۵ ، ۵/۴ و ۸/۶ برای گروه های دریافت کننده آب حاوی TDS بیشتر از ۳۰۰۰ ( در سنین فوق ) بود .

جدول ۷ – تأثیر سطوح مختلف  TDSبر وزن لاشه ، چربی بطنی ، استخوان ران و معیارهای خونی

در هر ستون میانگین هایی که دارای حروف متفاوت هستند اختلاف معنی دار (۰۵/۰ > P) دارند .

جدول ۸ – ضرایب همبستگی بین وزن زنده ، مصرف غذا و … با سطح TDS ، از سن ۷ تا ۵۶ روزگی

۱- میزان TDS مصرفی از ضرب حجم مصرف آب در سطح   TDS موجود در آب به دست می آید .

* – معنی درا در سطح ۵ %

** – معنی دار در سطح ۱ %

ns – غیر معنی دار

بحث

نتایج مربوط به تجزیه و تحلیل آمار نمونه های آب جمع آوری شده از سازمانهای ذیربط استان نشان داد که آبهای نواحی مختلف استان نشان داد که آبهای نواحی مختلف استان از لحاظ میزان سختی و املاح معدنی بسیار متفاوتند  به طوری که بعضی از این آبها برای انسان و طیور قابل مصرف نیستند و میزان سختی و املاح آنها خیلی بیشتر از مقادیر مجاز توصیه شده توسط NRC (۱۷) می باشد . منابع علمی موجود (۲،۳و۵ ) نتایج این آزمایش مبنی بر چگونگی کیفیت آب در نقاط مختلف استان اصفهان را تأیید می کنند . نتایج همچنین غیر قابل استفاده بودن آب برخی مناطق را برای مصارف انسانی و حیوانی ، که توسط سایرین ( ۲ و ۴ ) گزارش شده است ، مورد تأیید قرار   می دهد . نتایج نشان داد که آب مناطق خشک و کم باران و نیمه کویری از کیفیت نامطلوبی برخوردار است . آب مناطق کوهپایه ای و پرباران از کیفیت مطلوب و قابل قبولی برخوردار بوده ، برای طیور قابل استفاده می باشد و در محدوده توصیه های مجاز ( ۲ و ۱۷ ) برای مصارف دام و طیور قرار می گیرد .

مصرف آب حاوی TDS و سایر املاح موجود در آب بر به هم زدن تعادل اسید و باز بدن مربوط می شود . افزایش مصرف آب و رطوبت بستر در بسیاری آزمایشها نیز نشان داده شده است . نقش عناصری چون سدیم و پتاسیم در افزایش مصرف آب و رطوبت بستر توسط محققین دیگر ( ۷ و ۱۳ ) گزارش شده است . در این آزمایش بالا رفتن رطوبت بستر باعث بروز بیماری کوکسیدیوز گردید ، که می توان درصدی از تلفات را به بروز این بیماری در      گروه هایی که آب حاوی TDS بالا مصرف کردند مربوط دانست . به علاوه وجود ضایعات کلیوی و کبدی و روده ای ناشی از مصرف آبها دارای TDS و املاح بالا علت اصلی مرگ و میر می باشد . بنابر این TDS و املاح بالا نه تنها رشد و عملکرد را کاهش می دهند ، بلکه به دلیل ایجاد اینگونه ضایعات تلفات را نیز افزایش می دهند . میزان تلفات در مرغداریهای موجود در مناطقی که آب آنها دارای TDS بالا می باشد ، حدوداً بین ۱۰ تا ۲۰ درصد زیادتر از سایر نقاط است و مرغداران این مناطق از این موضوع شکایت دارند . نتایج نشان داد که دلیل این مرگ و میر با باید بیشتر در ارتباط با آب مصرفی آنها و نه عوامل تغذیه ای جستجو کرد . وجود همبستگی مثبت و معنی دار بین درصد تلفات TDS آب هم مؤید این نکته است ، به خصوص این که همبستگی بسیار بالای آب و رطوبت بستر با بروز بیماری کوکسیدیوز و نقش این بیماری را در بالا بردن تلفات نباید نادیده گرفت ( جدول ۶ ) . مصرف   TDS بالا به طور غیر مستقیم نیز بر تلفات ناشی از سایر بیماریها از جمله بیماری نیوکاسل مؤثر است . به طوری که نتایج این آزمایش نشان داد ، به رغم شرایط یکسان و واکسیناسیون منظم و یکنواخت ، تیتر آنتی بادی برای بیماری نیوکاسل در گروه هایی که آب حاوی TDS بالا مصرف کردند کمتر از گروه هایی بود که سختی آب کمتر از ۳۰۰۰ قسمت در میلیون داشتند . بدون تردید این موضوع نقش به سزایی در افزایش تلفات در گروه های دریافت کننده   TDS بیشتر از ۳۰۰۰ دارد .

کاهش چربی حفره بطنی در طیوری که آب حاوی TDS زیاد مصرف کرده اند ، به دلیل کمتر بودن وزن بدن آنهاست ، زیرا چربی حفره بطنی تابعی از وزن بدن است و اصولاً مرغهای سنگین تر دارای چربی حفره بطنی بیشتری هستند ( ۹ ، ۱۰ و ۱۵ ) . با این که در جوجه های مصرف کننده آب با بیش از ۳۰۰۰ TDS عدم تمایل به حرکت مشاهده گردید ، ولی عوارضی که حاکی از اختلالات استخوانی باشد دیده نشد . عدم اختلاف معنی دار در میزان خاکستر ران ، تا اندازه ای مؤید عدم تأثیر سوء  TDSبر وضعیت استخوان می باشد . نتایج به دست آمده در این آزمایش ، با گزارش نلسون و کربی (۱۸) ، مبنی بر تأثیر عدم تعادل کاتیون – آنیون بر افزایش احتمالی ناهنجاریهای پا و تعداد فلجی مطابقت ندارد . عدم اختلاف معنی دار بین کلسیم خون تیمارها ( به جز تیمارF ) نشان می دهد که TDS  تأثیر منفی بر جذب کلسیم و سطح آن درخون دارد .

۱- Electrical  Conductivity

۲-Autoanalyzer

۳-Flame photometer

استاد دکتر جواد پوررضااندازه گيري كرم (سه) در نمونه آب شهر - یکشنبه هفتم فروردین 1390
اندازه گيري سختي كل Total  Hardness - یکشنبه هفتم فروردین 1390
اندازه گيري نيترات NO3-  - یکشنبه هفتم فروردین 1390
اندازه گيري  مواد معلق در آب (  TSS)  - یکشنبه هفتم فروردین 1390
اندازه گيري كل مواد محلول در آب ( TS )  - یکشنبه هفتم فروردین 1390
اندازه گيري كل مواد محلول در آب ( TDS)  - یکشنبه هفتم فروردین 1390
اندازه گيري كلريد  - یکشنبه هفتم فروردین 1390
اندازه گيري اسيديته - یکشنبه هفتم فروردین 1390
اندازه گيري سولفات SO42- - یکشنبه هفتم فروردین 1390
اندازه گيري قليائيت  - یکشنبه هفتم فروردین 1390
اندازه گيري سختي موقت - یکشنبه هفتم فروردین 1390
اندازه گيري نيتريت N- NO2-  - یکشنبه هفتم فروردین 1390
اندازه گيري فسفات  PO43- - یکشنبه هفتم فروردین 1390
اندازه گيري آمونياك - یکشنبه هفتم فروردین 1390
اندازه گيري نيتروژن كل Total  Nitrogen - یکشنبه هفتم فروردین 1390
اندازه گيري BOD 5  - یکشنبه هفتم فروردین 1390
اندازه گيري اكسيژن مورد نياز واكنشهاي شيميايي (C . O . D)  - یکشنبه هفتم فروردین 1390
تعيين ضريب تخليه جريان سنج يا لوله ونتوري (ونتوري متر) - یکشنبه هفتم فروردین 1390
نقش ميكروارگانيسم ها در حذف آلودگي هاي نفتي - یکشنبه هفتم فروردین 1390
مشاركت در حفاظت از كيفيت منابع آب و محيط زيست - شنبه ششم فروردین 1390
کتاب های مهندسی آب و فاضلاب 3 - شنبه ششم فروردین 1390
نرم افزار و کتاب های مهندسی آب و فاضلاب 2 - شنبه ششم فروردین 1390
استفاده از آبکند جهت نگهداری آب - جمعه پنجم فروردین 1390
آلودگی آب آشامیدنی توسط فلزات و کاتیون های سنگین - جمعه پنجم فروردین 1390
زلزله و آلودگی آب های زیرزمینی - جمعه پنجم فروردین 1390
روش منحصر به فرد برای تصفیه فاضلاب - جمعه پنجم فروردین 1390
تعيين مقدار اكسيژن محلول در آب (DO)  - جمعه پنجم فروردین 1390
نرم کردن آب با آهک و سودااش - جمعه پنجم فروردین 1390
اسفاده ازمیکروب در تصفیه - جمعه پنجم فروردین 1390
مالیات بر ارزش افزوده آب و فاضلاب - جمعه پنجم فروردین 1390
صنعت کشتارگاه و روشهای تصفیه فاضلاب آن: - جمعه پنجم فروردین 1390
آب بندی و ایزولاسیون تصفیه خانه هاي فاضلاب - جمعه پنجم فروردین 1390
قانون تشكيل شركت هاي آب و فاضلاب - جمعه پنجم فروردین 1390
تصفيه خانه های فاضلاب تهران  - جمعه پنجم فروردین 1390
ایا می دانید آب 3 ؟ - جمعه پنجم فروردین 1390
بهره برداری از منابع اب - جمعه پنجم فروردین 1390
تشکیل آب زیرزمینی  - جمعه پنجم فروردین 1390
جمع آوری آب Water Harvesting: - جمعه پنجم فروردین 1390
تجارت محصولات آب وفاضلاب در دنیا  - جمعه پنجم فروردین 1390
بهینه سازی فعالیت میکروارگانیسمها در تصیفه فاضلاب - جمعه پنجم فروردین 1390
شبکه فاضلاب شهرستان بابل - جمعه پنجم فروردین 1390
آئین ‌نامه ایمنی تصفیه ‌خانه ‌های آب و فاضلاب مصوب 29/3/1389 - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
سختی‌گیری‌ آب در روش آهک‌زنی سرد  - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
لوله های بتنی انتقال آب و فاضلاب - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
مدیریت نگهداری شبکه های آبرسانی و آبیاری - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
نکات مشترک لوله گذاری - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
کاویتاسیون در سیالات - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
محاسبه حجم مخزن ذخیره آب - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
مقايسه كلر ، آب اكسيژنه و UV براي گندزدايي آب استخر ها  - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
میزان نمک و زمان لازم برای احیاء رزین ها در دستگاه سختی گیر - پنجشنبه چهارم فروردین 1390

مرجع تخصصی آب و فاضلاب