مرجع تخصصی آب و فاضلاب

خلاصه:
سبزوار يكي از شهرهاي استان خراسان رضوي است كه در فاصله 240 كيلومتري غرب شهر مشهد در طول جغرافيايي 57 درجه و 43 دقيقه و عرض جغرافيايي 36 درجه و 12 دقيقه در ارتفاع 960 متري از سطح دريا واقع شده است. آب و هواي منطقه سبزوار از نوع اقليم هاي خشك و نيمه خشك است. دشت سبزوار نسبتاً مسطح و بر روي رسوبات آبرفتي دوران چهارم قرار گرفته و ميزان فضاي سبز آن متوسط مي‌باشد. اين دشت كه از شرق به غرب كشيده شده، از رسوبات آبرفتي عهد حاضر پوشيده شده و شامل پادگانه‌هاي آبرفتي، مخروط افكنه‌ها، شن‌هاي روان و رسوبات دانه‌ريز كويري مي‌باشد. سنگ كف  عموماً از رسوبات تبخيري نئوژن همراه با چين‌خوردگي تشكيل شده و لذا ضخامت آبرفت متغير است. بطوري كه حداكثر آن حدود 300 متر در ناحيه‌اي كوچك در شمال دشت واقع شده است. دانه‌بندي آبرفت در حاشيه ارتفاعات شمالي دانه درشت، اما به تدريج به سمت كال شور و در مركز دشت و انتهاي دشت، دانه ريز مي‌گردد. قسمت وسيعي از دشت سبزوار از رسوبات دانه‌ريز رس و سيلت كويري تشكيل شده و در قسمت جنوبي كال شور شن‌هاي روان سطح وسيعي از آن را مي پوشاند. بلندترين نقطه اين حوضه با ارتفاع  2875 متر در كوه نظر گاه در شمال دشت واقع بوده و  بلندترين نقطه در دشت نيز در ارتفاع 1100 متر از سطح دريا قرار دارد. همچنين پست ترين نقطه در دشت در ارتفاع 820 متري از سطح دريا در حاشيه كوير قرار دارد و متوسط ارتفاع دشت 930 متر از سطح دريا است. وجود ارتفاعات نظرگاه در شمال و كوه گرو با ارتفاع 2924 متري از سطح دريا در ناحيه شمال غرب تاثير زيادي به جهت ريزش هاي جوي در منطقه  بوجود آورده كه به طبع آن رودخانه ها و مسيل هاي نسبتا آبدار در مناطق ريوند ، بفره،  مهر، صدخرو و داورزن بوجود آمده و عبور اين رود خانه ها و پخش سيلاب آنها بر روي سطح دشت باعث تغذيه سفره آب زير زميني مي گردد. با توجه به جمعيت رو به رشد شهرستان سبزوار، به عنوان مهمترين شهر منطقه غرب خراسان رضوي،  و محدوديت منابع آب شيرين جهت شرب در اين شهر، استفاده بهينه از اين منابع محدود و شناخت كيفي منابع آبي متصل به اين محدوده از ضروريات بشمار مي آيد. البته در اين زمينه شركت مهاب قدس در سالهاي گذشته اقدامات شايان توجهي از جمله عمليات حفر 8 حلقه چاه عميق در دشت ريوند، احداث خطوط انتقال به طول 46 كيلومتر، احداث مخزن با مجموع ظرفيت 60 هزار متر مكعب و توسعه و اصلاح شبكه توزيع آب شهر اقدام نموده است. اما با اين وجود قطعا نتايج طرح پژوهشي فعلي مي تواند به عنوان حلقه اي از زنجيره مطالعات منابع آب شرب نقش بسزايي در تعيين سيماي كلي حال و آينده آب شرب شهر داشته و در تصميم گيري ها و اقدامات آتي جهت تامين آب شرب مورد استفاده قرار گيرد.
بر اساس مطالعات شركت آب منطقه اي خراسان رضوي، مطالعات طرح جامع آب كشور به منظور بر آورد آب مورد نياز شهري مورد توجه قرار گرفته و در آن مشخصات مهمترين حوضه هاي آبريز از لحاظ كمي و كيفي بررسي شده است. نمونه‌هاي آب انتخابي منابع آبي تحت پوشش شركتهاي آب منطقه‌اي به صورت ماهيانه، فصلي و يا در حداقل و حداكثر سطح آب زيرزميني برداشت شده و براساس آنها نقشه‌هاي شيمي مربوط به آن بدست مي‌آيد. اما نكته اساسي اين است كه با توجه به تعداد منابع آبي دشت ها و محدوديت چاه هاي انتخابي، اين آماربرداري ها با تعداد كم و فواصل زماني زياد انجام شده يا مي‌شوند. به اين دليل اين نمونه‌گيري ها جوابگوي اهداف طرح، بويژه در شهر سبزوار نبوده و بايستي مطالعات دقيقتري در اين محدوده صورت گيرد. گزارش حاضر اقدام كوچكي در اين جهت است. در اين چكيده به برخي از مهمترين يافته‌هاي اين طرح تحقيقاتي اشاره مي‌كنيم.
نقشه هم عمق بدست آمده در اين پروژه نشان دهنده تغييرات عمق سطح آب در محدودة مورد مطالعه است. وضعيت منحني‌هاي هم عمق نشاندهندة وجود يك سفره آزاد در محدوده مورد مطالعه مي باشد كه ماكزيمم ارتفاع سطح آب از سطح توپوگرافي در شرق روستاي مهر در شمال منطقه با ارتفاع 36/176 متر قرار دارد. حداقل آن نيز در حاشيه جنوبي كال شور كه سطح آب آن به كمتر از 10 متر  مي‌رسد، با ارتفاع 57/3 متر مربوط به چاه پيزومتر جنوب كال نامن مي باشد. البته در دامنه شمالي در محدوده مورد مطالعه عمق آن كاسته شده و به سطح زمين نزديك‌تر مي‌گردد. فواصل منحني‌هاي هم عمق نيز از همديگر 10 متر بوده و با توجه به منحنيهاي ترسيم شده، اين منحني‌ها تقريباً از شيب توپوگرافي منطقه تبعيت داشته و جهت آنها از شمال به سمت جنوب ناحيه كال شور مي باشد. در منطقه مهر منحني‌ها از فشردگي زياد برخوردار مي باشد و تقريباً از شيب توپوگرافي آن ناحيه پيروي مي‌كند. اين خود دليلي بر وجود سفره آزاد در اين نواحي است. جهت منحني‌هاي هم عمق در ناحيه ابارش و استير به سمت جنوب (كال شور) بوده و تقريباً يكنواخت مي باشد. در ناحيه استير تا ريوند و به سمت جنوب، فواصل منحني‌ها زياد شده و به سمت كال شور اين فواصل زيادتر مي‌شود. اين امر نشان دهندة شيب كم منطقه مذكور است.
نقشه پيزومتري نيز در محدوده مطالعاتي مورد نظر بر اساس آمار موجود چاههاي پيزومتري منطقه تهيه شده است. شماي منحني‌هاي ترسيم شده با توجه به وضعيت نقاط تغذيه و تخليه تغيير كرده و روندهاي متفاوتي را در سطح منطقه نشان مي‌دهد. ولي بطور كلي تغذيه سفره آب زيرزميني در اين ناحيه از ارتفاعات و مخروط افكنه‌هاي شمالي در جهت جريانهاي سطحي منطقه مي‌باشد. با بررسي نقشه پيزومتري بدست آمده مي توان استنباط نمود وضعيت سفره آب زيرزميني درحد فاصل UTM  نقطه اي از 545 تا 560 با توجه به رود كال شور در طول مسير بنحوي است كه حالت تغذيه از دشت به رودخانه و در حالت تغذيه از رودخانه به دشت مي‌باشد. از تحولاتي كه سبب بوجود آمدن اين شرايط شده است، عبارتند از برداشت زياد در مناطق بين ابارش تا استير از منابع آب زيرزميني، كه سبب ايجاد افت زياد در اين بخش از ناحيه شده و جهت حركت آب را به سمت خود هدايت مي‌كند. در مسير رودخانه كال شور بعد از منطقه فوق‌الذكر وضعيت منحني‌هاي هم پتانسيل تقريباً بصورت يكنواخت بوده و جهت حركت آب زير زميني تقريباً در جهت مسير كال شور سبزوار از شرق به غرب مي باشد و در اين قسمت از منطقه حالت تعادلي را نشان مي‌دهد. وضعيت منحني‌هاي هم پتانسيل در ناحيه شمالي منطقة ريوند و مخصوصاً مهر، با توجه به باز شدگي منحني‌ها و لوگ‌هاي زمين‌شناسي در چاه پيزومتر منبع آب نشاندهندة نفوذ پذيري بالاي رسوبات اين منطقه بوده و نشانگر جهت حركت آب زيرزميني به سمت جنوب و جنوب غربي است. از طرفي تشكيلات پستي كه با توجه به منحي‌هاي هم پتانسيل در قسمتهاي مياني مشاهده مي شود،  نشان‌دهنده آبگذري از مناطق فوق‌الذكر از شمال به سمت جنوب بوده و وجود چاههايي با آبدهي نسبتاً خوب و كيفيت مناسب در حاشيه جنوبي چسبيده به اين تشكيلات دليلي بر اين وضعيت است كه سفره آب زيرزميني در شمال و جنوب اين تشكيلات در ارتباط با همديگر بوده و جهت حركت آب زيرزميني از سمت شمال و شمال شرق به سمت جنوب و جنوب غربي مي‌باشد. در ناحيه بين استير و ريوند، در ناحيه شمالي، وضعيت منحني‌هاي هم پتانسيل از بازشدگي زيادي برخوردار بوده و جهت حركت آب تقريباً در ناحيه ريوند به سمت استير است. اين رفتار نشاندهندة نفوذ پذيري بالاي اين نواحي و تغذيه مناسب از ناحيه شمالي و رودخانه ريوند است كه از ارتفاعات شمال منطقه منشاء گرفته و در مسير حركت خود بسمت ريوند از كف بستر رودخانه نفوذ مي كند. كف بستر اين رودخانه به سبب بارندگي در نواحي و دامنه‌هاي شمالي منطقه فوق‌الذكر، شيب مناسبي داشته و سبب تغذيه آب هاي زيرزميني اين منطقه شده است. اما تغذيه از شمال و تخليه در منطقه استير (به سبب برداشت زياد توسط چاه ها) سبب تداخل بين دو منبع در اين ناحيه شده است. همين عامل سبب ايجاد انحنا در منحني‌هاي هم پتانسيل شده است. تغذيه از رسوبات دانه درشت و كف بستر رودخانه ريوند و تخليه و برداشت از منابع آب زيرزميني در ناحيه استير و شرق استير را كه در حقيقت مرز بين آبهاي شور و شيرين (به جهت منحني‌هاي EC ) است را مي‌توان به همين ناحيه ارتباط داد. تغذيه مناسب در اين منطقه سبب جلوگيري از پيشرفت آب شور به سمت نواحي ديگر مي شود. اجراي پروژه تغذيه مصنوعي در منطقه ريوند و تغذيه‌اي كه بصورت طبيعي انجام مي‌شود، به اين مسئله كمك خواهد نمود و سبب جلوگيري از پيشرفت آب شور از جنوب شرق به سمت شمال غرب مي شود. با توجه به نقشه پيزومتري محدودة مورد مطالعه، مناطق اصلي تغذيه در ناحيه شمال و شمال غربي و رودخانه‌هاي جاري (ريوند ـ بفره ـ بهنگر ـ مهر و …) و مسيل هاي اين منطقه قرار دارد. دانه درشت بودن رسوبات دامنه‌هاي شمالي سبب مي‌شود كه در مواقع بارندگي تغذيه از آنها بخوبي صورت گيرد.
شرح نقشه ايزوكنداكتيويته نشان مي‌دهد: (1) در مسير جريان آب زيرزميني هر قدر از مناطق تغذيه و مخروط افكنه ها دور شويم، بر ميزان كنداكتيويته افزوده مي شود. اين افزايش ناشي از انحلال مواد در طول جريان آب زيرزميني است. (2) ميزان تغييرات هدايت الكتريكي در محدوده مورد مطالعه از حد اقل حدود 402 ميكرومهوس بر سانتيمتر مربع در شمال منطقه (ناحيه تغذيه) آغاز شده و با افزايش تدريجي به سمت جنوب و جنوب غرب به حداكثر حدود 11600 ميكرومهوس بر سانتيمتر مربع منجر مي شود. اين افزايش به دليل ريز دانه بودن رسوبات و افزايش ميزان املاح در آن از يك طرف، و از طرف ديگر به دليل تاثيرات كال شور در مواقع سيلابي، تحت تاثير EC بالاي آب زير زميني جاري از ناحيه شرق به غرب قرار دارد. (3) بر اساس نقشه EC  ترسيم  شده،  ميزان هدايت الكتريكي در نمونه هاي برداشت شده از چاه هاي آب شرب كه در فاصله حدود 2 كيلومتري از يكديگر قرار دارند، از 491 ميكرومهوس بر سانتيمتر مربع در شمال غرب به ميزان حد اكثر 937 ميكرومهوس بر سانتيمتر مربع افزايش پيدا كرده است. (4) نمونه هاي برداشت شده در غرب چاه هاي آب شرب كه تا فاصله حدود 6 كيلومتري از آنها چاه بهره برداري وجود ندارد، و با توجه به موقعيت چاه هاي ناحيه غرب كه در شمال و جنوب روستاي مهر واقع شده اند، به دليل تغذيه مناسب از نواحي شمال منطقه ( مسيل ها و رودخانه هاي طزر و كوشكباغ و بهنگر و …) داراي EC  زير 1000 مي باشند. (5) در منطقه جنوب شرق چاه هاي آب شرب، ميزان هدايت الكتريكي در دو نمونه آب چاه بهره برداري موجود، از افزايش چشمگيري برخوردار مي باشد. به طوري كه از شرق به غرب و در يك فاصله 2.5 كيلو متري، ميزان هدايت الكتريكي از 2060 ميكرومهوس بر سانتيمتر مربع به 1158 ميكرومهوس بر سانتيمتر مربع مي رسد. (6) ميزان EC در ناحيه شمالي، از شمال به سمت جنوب و جنوب غرب با افزايش همراه مي باشد. همچنين در ناحيه شرق، از شمال به سمت جنوب و جنوب غرب همان منطقه تقريبا با افزايش EC روبرو هستيم. به طور مثال، هدايت الكتريكي در ناحيه شرق، از شمال به جنوب از 4970 ميكرومهوس بر سانتيمتر مربع به 7970 ميكرومهوس بر سانتيمتر مربع و سپس از 8860 ميكرومهوس بر سانتيمتر مربع به 11600 ميكرومهوس بر سانتيمتر مربع افزايش پيدا مي كند.
آبخوان دشت سبزوار از نظر كيفيت شيميايي كاملاً نامطلوب مي‌باشد به طوري كه در بخش اصلي دشت ميزان هدايت الكتريكي آب زيرزميني بيش از 5000 ميكرومهوس بر سانتي‌متر مي‌باشد . منشاء شوري آب زيرزميني در اين دشت به طور عمده مربوط به وجود سازندهاي گچي (در ارتفاعات جنوب شرق دشت) و سازندهاي مارن گچ‌دار (در ارتفاعات شمال دشت)، ورود آب هاي سطحي و زيرزميني دشت نيشابور از طريق كالشور نيشابور، و دانه ريز بودن رسوبات آبرفتي در بخش‌هاي مركزي دشت مي‌باشد. مجموعه عوامل فوق باعث نامطلوب شدن آب زيرزميني در بخش اعظم دشت به لحاظ مصارف شرب، صنعت و حتي كشاورزي گرديده است. به طوري كه آب هاي شيرين (EC كمتر از 2500 ميكرومهوس بر سانتي‌متر) تنها در دشت كوچك واقع در شمال شهر سبزوار، آبرفتهاي شمال غرب دشت (نواحي روستاهاي ريوند و مهر)، آبرفتهاي دانه درشت جنوب غرب دشت (جنوب شرق روستاي تسبند) و تا حدودي در آبرفتهاي پاي ارتفاعات جنوب شرق دشت گسترش دارند. كليه اين نواحي بجز ناحيه جنوب غرب دشت از تغذيه مناسبي برخوردار نبوده و آبخوان آنها داراي پتانسيل مطلوبي نمي‌باشد. بهرحال آب هاي شيرين در اين دشت با توجه به بهره‌برداري شديد از آنها و مجاورت آنها با آب هاي شور نواحي مركزي دشت از نظر كمي و كيفي داراي محدوديت شديدي مي‌باشد. لذا آب هاي شيرين واقع در اين نواحي به طور كلي به لحاظ مصارف شرب و صنعت قابل استفاده است، اما آب هاي ساير نواحي دشت (قسمت اعظم دشت) حتي از نظر مصارف كشاورزي نيز داراي محدوديت مي‌باشد. در خصوص تأمين درازمدت آب شرب شهر سبزوار مي‌بايست تمهيدات جدي انديشيده شود. همچنين اين دشت حتي به لحاظ توسعه صنعتي از نظر منابع آب داراي محدوديت مي‌باشد. در اين ارتباط توصيه مي‌گردد بويژه جهت تامين آب شرب درازمدت شهر سبزوار مطالعات ويژه‌اي در جهت تعيين مناطق خاصي در آبخوان دشت ممنوعيت بهره‌برداري از اين مناطق و همچنين بررسي سازندهاي سخت منطقه به لحاظ شرايط هيدرولوژيكي و پتانسيل آبي آنها صورت پذيرد.
مجموع كسري مخزن دشت سبزوار از سال 70 تا 83 معادل 620.45 ميليون مترمكعب مي‌باشد. حداكثر مقدار كسري مخزن در سال آبي 75-76 به مقدار 04/67 ميليون مترمكعب و حداقل كسري مخزن در سال آبي 76-77 به ميزان 79/23 ميليون مترمكعب بوده است. يعني سالانه به طور متوسط 47.7 ميليون مترمكعب كسري مخزن در دشت سبزوار در طول دوره اتفاق افتاده است. بررسي‌هاي انجام شده بر روي آبخوان دشت سبزوار نشان مي‌دهد كه اين آبخوان با كاهش ذخاير استاتيك روبرو است. از طرفي در بخش‌هايي از آبخوان (نواحي غربي دشت در اطراف كالشور سبزوار) به دليل كم بودن ژرفاي سطح ايستايي، هرساله بخشي از آب زيرزميني به صورت تبخير خارج مي‌شود. همچنين حجم آب هاي شيرين در قبال آب هاي شور بسيار ناچيز بوده و اين آب ها تنها در نواحي پاي ارتفاعات شمال غرب، جنوب شرق و جنوب غرب حوضه، در ابتداي مسير جريان آب زيرزميني متمركز مي‌باشند. بنابراين طرح تغذيه مصنوعي در اين آبخوان بايستي مورد بررسي قرار گيرد.
طرح پخش سيلاب بر آبخوان در شمال غرب محدوده مورد مطالعه در پايين دست مشرف به حوزه آبخيز كلاته‌سادات و حوزه آبخيز بفره شهرستان سبزوار از سال 1375 آغاز گرديد. فاز اول اجراي طرح در مساحتي برابر 1200 هكتار و فاز دوم آن به همراه منطقه‌اي موسوم به ميان فاز مجموعاً در مساحتي حدود 1100 هكتار، با هدف تغذيه سفره آب زيرزميني منطقه كه چاههاي آب شرب شهرستان سبزوار بر روي آن قرار ذارد، اجرا گرديد. نتايج طرح مذكور تا اين لحظه نشان مي دهند مقدار افت سفره در سال 1376، 23 سانتي‌متر، در سال 1377، 40 سانتي‌متر، در سال 1378، 44 سانتي‌متر، در سال 1379، 61 سانتي‌متر و در سال 1380، 28 سانتي‌متر مي‌باشد. در حالت كلي رابطه مستقيم سيلاب ورودي به سيستم و كاهش افت سطح آب در اين طرح كاملا مورد تاييد قرار گرفته است.  با برآوردهاي انجام گرفته از ابتداي شروع پروژه تا پايان سال 1381 بيش از 26 ميليون مترمكعب سيلاب در اين حوزه استحصال شده است. اين امر سبب كاهش EC آب و بالا رفتن كميت و كيفيت آب شرب شهر گرديده است. همچنين عليرغم خشكسالي‌هاي متوالي، ميزان افت سطح آبهاي زيرزميني در اين عرصه به نصف ميزان مشابه در سالهاي قبل از اجراي پروژه رسيده است.

نتيجه گيري پروژه
    به عنوان يك نتيجه كلي از مطالعه نمودارهاي تغييرات EC مشخص مي گردد شيب كلي تغييرات EC برحسب ماه مثبت بوده و با شيب ملايمي، شوري كليه چاه‌هاي نمونه برداري به دليل برداشت نامناسب و عدم تغذيه كافي در حال افزايش مي‌باشد. بنابراين بايستي با تمهيدات لازم، شيب مثبت اين تغييرات را در حد امكان كاهش داد و از شور شدن بيشتر منابع آب زيرزميني منطقه جلوگيري نمود.
همان‌گونه كه در نقشه طراز سطح آب زير زميني محدوده مورد مطالعه مشخص مي‌باشد، بهره‌ برداري از چاه‌هاي كشاورزي در محدوده شمال شرقي منطقه و عدم تغذيه مناسب سفره آب زير زميني از ارتفاعات همان ناحيه و قلت بارندگي در طي سال‌هاي اخير سبب شده كه افت شديدي در سطح سفره آب زير زميني در اين ناحيه بوجود آيد و جهت جريان آب زير زميني بر خلاف شيب توپوگرافي به سمت شمال منطقه تغيير جهت دهد. اين موضوع به وضوح در بخش جنوبي محدوده مورد مطالعه در سفره آب زير زميني در حوالي روستا هاي حارث آباد و فسنقر مشاهده مي شود. از طرفي به دليل كيفيت نامناسب آب هاي زير زميني در حاشيه كال شور، اين تغيير جهت در حركت آب‌هاي زير زميني باعث سرعت بخشيدن به حركت آب‌هاي شور به سمت آب‌هاي شيرين در ناحيه شمالي و شمال غربي شده است. اين نتيجه به وضوح در نقشه هاي هدايت الكتريكي، كلر و TDS ملاحضه مي گردد. اين روند در دراز مدت تهديدي جدي براي آب هاي شيرين و آب هاي شرب منطقه در ناحيه بفره و مهر كه در فاصله چند كيلومتري منطقه خطر قرار دارند، تلقي مي شود. لذا به منظور جلوگيري از پيشرفت سريع شوري به سمت ارتفاعات شمالي و در نهايت ايجاد مانع براي حفظ آب هاي شيرين شهرستان سبزوار ، چند پيشنهاد و راهكار به شرح زير ارائه مي گردد:
الف) اولين راهكار بررسي دقيق كيفيت آب چاه هاي كشاورزي منطقه نزديك به كال شور در محدوده مورد مطالعه مي باشد. زيرا در محدوده كال شور كيفيت آب زيرزميني بسيار بد بوده و به لحاظ شوري و خطر سديم بسيار بالاي آن و استفاده از اين آب ها جهت مصارف كشاورزي، علاوه بر تخريب ساختمان خاك، سبب شور شدن خاك و افزايش ESP آن مي شود. اين مسئله در مناطقي كه به دليل كمي نزولات جوي آبشويي مناسب خاك صورت نمي گيرد، تشديد مي گردد. از طرفي با برداشت از اينگونه چاه ها ، افت در ناحيه زياد شده و پيشرفت آب شور را سرعت مي بخشد. عمدتا اين چاه ها در منطقه استير و مسكن تراكم دارند. بنابراين اين چاه ها بايستي توسط دستگاه هاي ذيربط خريداري شده و بسته شوند.
ب) با بررسي و كنترل دقيق ، از چاه هايي كه برداشت بيش از حد از آبدهي مجاز دارند ، جلوگيري به عمل آيد.
ج) اجرا كردن تغذيه مصنوعي موثر توسط دستگاه هاي ذيصلاح و همچنين توسط اهالي خود منطقه به روش‌هاي سنتي در مناطق استير و ريوند. با استفاده از آب مسيلها و سيلاب آب رودخانه ريوند در زمان هاي سيلابي. البته اين موضوع در قسمتي از اراضي شمال ريوند (تغذيه مصنوعي) اجرا شده است. اما به سبب پر شدن از رسوبات رسي عملا تاثير خود را از دست داده است. با مراجعه به منطقه و صحبت با اهالي روستاي منطقه ، چنانچه كمك و مساعدتي به كشاورزان در اين خصوص انجام شود، روش هاس سنتي خوبي براي استفاده از آب سيلاب دارند كه مي تواند اجرا شود. به اين ترتيب در ميان مدت زمين هاي شني به زمين هاي قابل كشت تبديل مي شود. همچنين آب سيلاب را مي توان به زمين نفوذ داد و سبب تغذيه آب زير زميني شد. در اين زمينه لازم است مطالعات دقيقتر و كاملتري نيز انجام گيرد.
د) استفاده از پساب تصفيه خانه شهرستان سبزوار و جايگزين كردن آن جهت تقويت سفره آب زير زميني بر اساس راهكار هاي پيشنهادي زير:
1-استفاده از مسير طبيعي كال شور جهت نفوذ دادن پساب تصفيه شده به سفره آب زير زميني حاشيه كال شور كه با بررسي هاي انجام گرفته و با توجه به مسافت چند ده كيلومتري كال شور ، تقريبا تمامي پساب ( در حال حاضر حدود 200 ليتر در ثانيه و در آينده تا حدود 600 ليتر در ثانيه خروجي خواهد داشت) نفوذ خواهد كرد. اين عمل در دراز مدت سبب تقويت سفره آب زير زميني حاشيه كال شور شده و تا حدودي افت آب زير زميني و برداشت چاه هاي بهره برداري نزديك كال شور را جبران مي كند.
2-انتقال پساب تصفيه شده بوسيله لوله انتقال به مناطق استير و ريوند. با برنامه ريزي و اجراي اين پروژه مي توان اين آب را جايگزين آب چاه هاي كشاورزي مناطق فوق الذكر كرده سبب شد ميزان برداشت از سفره آب زير زميني كاهش يابد. اين پيشنهاد توسط مجريان اين پروژه در سفر اخير وزير محترم نيرو ارائه شد و مورد توجه مسوولين امر قرار گرفت.
از اثرات اجراي اين پروژه اين است كه در ميان مدت آب سفره زير زميني به حالت تعادل رسيده و در نتيجه جهت حركت آب زير زميني را كه ارز ناحيه كال شور به سمت ارتفاعات شمالي است، معكوس كرده و از پيشرفت آب شور به سمت آب هاي شيرين جلوگيري نمود.
3- در صورت انتقال پساب تصفيه شده به منطقه ريوند و جايگزين كردن آن با آب اين رودخانه و در نتيجه استفاده از آب رودخانه ريوند براي شرب مي توان از برداشت زياد از چاه هاي آب شرب مناطق بفره و مهر جلوگيري به عمل آورد. در نتيجه با برداشت كمتر از چاه هاي آب شرب مي توان از افت بيش از حد سفره در آن مناطق جلوگيري كرد. اين امر سبب مي شود آب شيرين منطقه تقويت شده و تا حدودي به سمت آب شور حركت كند و مانعي براي پيشرفت آب شور به سمت آب هاي شيرين ايجاد كرد.  
سازمان مجري:معاونت پژوهشي دانشگاه تربيت معلم سبزوار

پژوهشگران:دكتر رضا طيبي ومهندس عباسعلي جهانباني‌فر

آب معدنی مفید یا مضر ؟ - شنبه بیست و پنجم تیر 1390
آب‌ معدنی واقعا بهداشتی ‌تر است ؟ - شنبه بیست و پنجم تیر 1390
آب، امنیت غذایی، بحران ها و راهبردها - شنبه بیست و پنجم تیر 1390
بهداشت آب - شنبه بیست و پنجم تیر 1390
حذف نيترات از آب‌هاي آلوده با كمك نانوذرات آهن - جمعه بیست و چهارم تیر 1390
طراحی کانال (آبراهه) ‌ها - پنجشنبه بیست و سوم تیر 1390
هيدروليک کانال (آبراهه) های روباز - پنجشنبه بیست و سوم تیر 1390
صافى‌ها و سيستم‌هاى تصفيه آب در کشاورزی - پنجشنبه بیست و سوم تیر 1390
هيدروليک قطره‌چکان‌ها - پنجشنبه بیست و سوم تیر 1390
هيدروليک لاترال‌ها - پنجشنبه بیست و سوم تیر 1390
سيستم پمپاژ - پنجشنبه بیست و سوم تیر 1390
اجزاء و خصوصیات سيستم‌های آبيارى - پنجشنبه بیست و سوم تیر 1390
طراحى سيستم آبيارى - پنجشنبه بیست و سوم تیر 1390
آئروموناس در آب - پنجشنبه بیست و سوم تیر 1390
طراحى سيستم آبيارى در کرتهاى مسطح - پنجشنبه بیست و سوم تیر 1390
کاربرد هالوژن و ترکيبات آن - پنجشنبه بیست و سوم تیر 1390
جدا کردن باکتري‌ها از آب با استفاده از نانوغشاي جديد - پنجشنبه بیست و سوم تیر 1390
يافتن عوامل موثر در حذف فلزات سنگين از آب - پنجشنبه بیست و سوم تیر 1390
راهبردهاي جديد تصفيه آب با استفاده از فناوري نانو - پنجشنبه بیست و سوم تیر 1390
مالكيت منابع آبي - چهارشنبه بیست و دوم تیر 1390
سازمان هاي‌ حافظ آبهاي آشاميدني‌ و جلوگيري از آلودگي آبهاي‌ عمومي - چهارشنبه بیست و دوم تیر 1390
سدهاي لاستيكي - چهارشنبه بیست و دوم تیر 1390
دستگاه های تصفیه فاضلاب در صنایع غذایی - چهارشنبه بیست و دوم تیر 1390
مدیریت نگهداری شبکه های آبرسانی و آبیاری - چهارشنبه بیست و دوم تیر 1390
ساختار سياست جزايي حقوق آب ايران - چهارشنبه بیست و دوم تیر 1390
فلوئور در تصفیه خانه های آب - سه شنبه بیست و یکم تیر 1390
معرفی انواع سد ها و سفره های آب زیرزمینی - سه شنبه بیست و یکم تیر 1390
شناسائي و كاهش آب بحساب نيامده در شبكه هاي آبرساني شهري 4 - سه شنبه بیست و یکم تیر 1390
شناسائي و كاهش آب بحساب نيامده در شبكه هاي آبرساني شهري 3 - سه شنبه بیست و یکم تیر 1390
شناسائي و كاهش آب بحساب نيامده در شبكه هاي آبرساني شهري 2 - سه شنبه بیست و یکم تیر 1390
شناسائي و كاهش آب بحساب نيامده در شبكه هاي آبرساني شهري 1 - سه شنبه بیست و یکم تیر 1390
روناب - شنبه هجدهم تیر 1390
فاضلاب و زباله شهري - شنبه هجدهم تیر 1390
استفاده مجدد از فاضلاب در كشاورزي و چالش هاي بهداشتي - شنبه هجدهم تیر 1390
بررسی روش اقتصادی انتخاب لوله - شنبه هجدهم تیر 1390
آب زیرزمینی - شنبه هجدهم تیر 1390
اساس کار پمپ - شنبه هجدهم تیر 1390
حفاظت آب Water Conversion - شنبه هجدهم تیر 1390
دلايل فني تخريب سدها - شنبه هجدهم تیر 1390
نگاه «محیط زیستی» از کجا آمده؟ - پنجشنبه شانزدهم تیر 1390
اقتصاد مهندسي - پنجشنبه شانزدهم تیر 1390
خوردگی - پنجشنبه شانزدهم تیر 1390
جذب سطحی اسید استیک روی زغال فعال - پنجشنبه شانزدهم تیر 1390
حملات شيميائي و حفاظت از منابع آب - چهارشنبه پانزدهم تیر 1390
آب شرب سالم - چهارشنبه پانزدهم تیر 1390
بررسي نحوه بهره برداري از دستگاههاي كلرزني به عنوان روشی جهت گندزدائي آب شرب - چهارشنبه پانزدهم تیر 1390
لاگون هوادهي - چهارشنبه پانزدهم تیر 1390
آلودگي آب شهري - چهارشنبه پانزدهم تیر 1390
اسپكتروفتومترها - دوشنبه سیزدهم تیر 1390
تعیین غلظت آهن در آب به روش اسپکتر و فتومتری - دوشنبه سیزدهم تیر 1390

معرفی PVC - جمعه یکم بهمن 1389
حقایقی درباره آب آشامیدنی - جمعه یکم بهمن 1389
جداكننده‌ها و پركننده هاي سلولي - جمعه یکم بهمن 1389
راهكاري نوين براي حفظ محيط زيست از سموم صنعتي - جمعه یکم بهمن 1389
آلودگی محیط زیست و توسعه پایدار - جمعه یکم بهمن 1389
زيست پالايي Bioremediation - جمعه یکم بهمن 1389
جدول کمی و کيفی آب و خاک در گلخانه ها - جمعه یکم بهمن 1389
افزايش كيفيت فرايند تصفيه آب با نانوغشاها چندلايه‌اي - جمعه یکم بهمن 1389
نانو تيوپهاي كربني و روشهاي ساخت آنها - جمعه یکم بهمن 1389
ازتوباکتر - جمعه یکم بهمن 1389
حمایت یونیدو از ضدعفونی خاک توسط بخار آب به جای استفاده از سموم مخرب لایه ازون - جمعه یکم بهمن 1389
اکواپونیک چیست - جمعه یکم بهمن 1389
روش هاي تصفيه فاضلاب هاي صنعتي - جمعه یکم بهمن 1389
بیماریزایی E.coli - جمعه یکم بهمن 1389
آموزش نرم افزار سه بعدی سازی 3D Max - جمعه یکم بهمن 1389
تصفيه خانه فاضلاب قم - جمعه یکم بهمن 1389
عناصر ناچیز موجود در آب Tracc E lement - جمعه یکم بهمن 1389
مبانی کار تصفیه‌خانه‌های آب - جمعه یکم بهمن 1389
تصفیه خانه های فاضلاب - جمعه یکم بهمن 1389
تجارب آماده سازی اطلاعات درشبكه آبیاری تحت فشار گردیان - جمعه یکم بهمن 1389
آلودگی های استخر شنا و روشهای رفع آن - پنجشنبه سی ام دی 1389
پمپهاي مخصوص آب شور - پنجشنبه سی ام دی 1389

مرجع تخصصی آب و فاضلاب