مرجع تخصصی آب و فاضلاب

(Sano T et al, 1988) .

1- اهمیت جلبک ها به عنوان تولید کننده در اکوسیستم های آبی
جلبكها موجودات فتواتوتروف هستند و توليد كنندگان اصلی مواد آلي در محيطهاي آبي مي باشند. در اكوسيستمهاي آبي جلبكها و فيتو پلانكتونها بخش مهمي از زنجيره غذايي موجودات آبزي و ماهيها را تشكيل مي دهند و لذا بخش عمده اي ا زتوليدات آبزيان مستقيماً‌ وابسته به وجود آنها است همچنین جلبکها به واسطه عمل فتوسنتز و متصاعد نمودن اكسيژن، محيط اطراف خود را اكسيژنه نموده و براي حيات آبزيان مساعد مي نمايند جلبک هایی نظیر Chlorella نیز به هوادهی آب در گرفتن دی اکسید کربن کمک کرده که در نتیجه سبب ذخیره سازی اکسیژن و انجام پروسه فتوسنتز می گردد و این پدیده برای ماهیان بسیار با ارزش و سودمند خواهد بود ( Tanaka K et al,1997)
2- اهمیت جلبک ها به عنوان غذای انسان
در بخشهای مختلف دنیا بيش از صد گونه از جلبكها و عمدتاً‌ جلبكهاي قهوه اي و قرمز و تعدادي از جلبكهاي سبز مورد استفاده غذايي قرار مي گيرند. جلبکها به علت سرشار بودن از مواد معدنی،‌ويتامينها،‌هيدراتهاي کربن، و پروتئین ها كه د ردرون سلولها و يا در ديواره سلولها وجود دارند،‌مورد استفاده غذايي انسانها قرار مي گیرند. در ذیل به برخی از آنها كه مورد استفاده غذايي دارند به طور اختصار اشاره مي شود:
الف) از جلبكهاي قهوه اي بيشتر: Laminaria, Pelvetia, Sargassun, DAURVILLEA, Alaria. بر طبق گفته پرسكات جلبكهاي قهوه اي از نظر ارزش غذايي حاوي 15/6 درصد پروتئين (شامل 15 نوع اسيد آمينه )،‌56/1 درصد چربي و 04/57 درصد هيدرات كربن مي باشند. همچنين آنها داراي انواع مواد معدني همراه با كاروتن،‌ ويتامين و فلاوين مي باشند.
ب)از جلبكهاي قرمز: Palmaria , Rhodymenia, Chonfrus, Gigartina, Porphyra
(پ) بين جلبكهاي سبز (كلروفيسه): Codium, Chlorella, Monostroma, Ulva.
(ت) بين جلبكهاي سبز متمايل به آبي گونه Nostoc commune به نام «Yuyucho» در چين جاوا و بعضي كشورهاي ديگر مورد استفاده غذايي قرار مي گيرد.Barsanti.L, 2006)


3-کاربرد جلبک ها در تهیه آگار(Agar)
آگار پلی ساکاریدی ژله مانند است که از برخی جلبک های قرمز بدست می آید و در تمام آزمایشگاه های میکروب به عنوان ماده زمینه بکار می رود. از دیگر استفاده های این ترکیب می توان به استفاده از آن در :
1- ساخت پروتز دندان
2- صنایع غذایی و شیرینی سازی(مثل تولید کنسروهای ضد یبوست)
3- چرم سازی و صنایع نساجی
4- کاغذ سازی
5- صنایع داروئی که از آگار به عنوان ملین و ترکیب ضد التهاب روده و روکش قرص استفاده می شود.
جلبک هایی را که برای تهیه آکار از آنها استفاده می شود ؛ همگی به شاخه جلبک های قرمز (Rhodophycea) تعلق دارند. از این شاخه می توان به جنس های زیر اشاره کرد:
,Chondrus, Hypnea Gracillaria, Ahnfelltia, Campylaephora, Phyllophora, Gelidim, pterocladia, Eucheuma, Gigartina
ارزش افزوده این محصول جلبک ها در امریکا در سال به بیش از 132 میلیون دلار می رسد. از کشورهای مطرح در زمینه تولید آگار می¬توان به ژاپن ،مراکش، پرتغال، اسپانیا، استرالیا، نیوزلند، فرانسه، کره، آفریقای جنوبی، اندونزی، شیلی، هند وکشورهای اسکاندیناوی اشاره کرد
4- کاربرد جلبک ها در تهیه کاراگینان(Carageenin)
كاراژنين يك كمپلكس هيدرات كربن و اسيد سولفوريك است كه در ديواره سلولي جلبك قرمز از قبیلEucheuma, Ahnfeltia, Gigartina وعمدتا در Chondrus crispus يافت مي شود.
اين ماده در تهيه خمير دندان،‌مواد آرايشي،‌رنگها،‌ در پروسه نهايي منسوجات چرم نما،‌ منسوجات ،‌درصنايع تخمير و دارويي كاربرد دارد. پزشكان از كاراژنين به عنوان داروي انعقاد خون استفاده مي نمايند. همچنين در تصفيه چغندرقند ،‌مشروبات الكلي و نوشابه هاي غير الكلي مورد استفاده قرار مي گيرد. گاهي جلبك Gigartina به جاي كندرو س كريسپوس جهت استحصال كاراژنين مصرف مي شود. همچنین این ماده به عنوان عصاره و شیره لعاب دار یا چسب دار در صنعت از آن استفاده می شود و در صنایع مواد غذایی ، داروسازی، نساجی، چرم سازی، آب جو سازی به مصرف می رسد. این ماده به عنوان پایدار کننده در امولسیون و نیز در داروسازی برای درمان سرفه مصارف زیادی دارد.
استفاده از آن به عنوان اجزاء ترکیبی خمیر دندان، بو زدا ، آرایه مو و پوست و رنگ نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار است ( Noda K et al,1996) .
تولید جهانی این ترکیب در سال به حدود 28000 تن می رسد که ارزشی معادل 240 میلیوندلار رابه همراه دارد. از کشور های مطرح در زمینه تولید آگار می توان به ژاین ، پرتغال، اسپانیا، فرانسه، آفریقای جنوبی، اندونزی، شیلی، هند اشاره کرد.
5- کاربرد جلبک ها در تهیه آلژینات ها
مشتقات آلژينات و همچنين اسيد آلژينينك از ديواره سلولي برخي از جلبكهاي قهوه اي استخراج مي شود. جلبكهاي قهوه¬اي مختلفي در بخشهاي مختلف دنيا برای اين كار مورد استفاده قرار مي گيرند كه مهمترين جنسهاي آنها عبارتند از : Eclonia, Lossonia, Fucus, Cystoseria, Eisenia, Laminaria, Macrocystis, Durvillea, Ascophyllumو...
آلژين هيدرات كربني است با فرمول (C6H8O6)n كه از ديواره سلولي منشا مي گيرد. اسيد آلژنيك در غشاي مشترك و ديواره هاي اوليه برخي ازاعضاي جلبكهاي قهوه اي (Phaeophyceae) وجود دارد. آلژينات ها در صنايع لاستيك سازي،‌ رنگ سازي،‌و همچنين در تهيه پارچه و لباسهاي ضد آتش و ظروف پلاستيكي كاربرد دارند. مشتقات اسيد آلژنيك همچنين در تهيه سوپ،‌خامه و سس و ديگر مواد غذايي مورد استفاده قرار مي گيرند. .Barsanti.L, 2006))
6- اهمیت جلبک ها به عنوان غذای جانوران (با تاکید برآبزیان)
جلبک ها به عنوان یک منبع غذایی برای ماهیان، دوزیستان، پستانداران و دیگر جانوران از اهمیت ویژه ای برخوردارند. وابستگی انسان به ماهی و سایر جانوران آبزی برای تکمیل خوراک خود واقعیتی است که بر کسی پوشیده نیست. بنابراین جلبک ها به طور غیر مستقیم ارزش بسیار ارزنده ای برای انسان ها دارند (Sano T et al,1987&1988 ).
الف) در ايالات متحده آمريكا و ژاپن و در بسياري از نواحي ديگر جلبكهايي نظير: Fucus, Ascophyllum, Sargassum, Laminaria به عنوان غذاي حيوانات مصرف مي شوند.
ب) مرغهايي كه به غذايشان آسكوفيلوم و فوكوس افزوده مي شود تخم مرغهايي را توليد مي كنند كه غني از يد مي باشند.
پ) در مواقعي كه جلبكهاي دريايي به غذاي دامها افزوده مي شوند آنها شيرهاي پرچربي توليد مي نمايند؛
ج) غذاهاي تجاري و وارداتي كه خاص دامها و به خصوص گوسفند ساخته مي شوند غالباً‌حاوي لاميناريا،‌آسكوفيلوم و فوكوس مي باشند؛
ح) كلپ عظيم الجثه قهوه اي (Macrocystis) در غذاي دامهاي بزرگ مورد استفاده قرار مي گيرد. به علت اين كه غني از ويتامين A و E مي باشد(هرمزدیار، کیانمهر.1381)
استفاده از ریزجلبک ها در آبزی پروری
میکرو الگ ها را در تغذیه لارو آبزیان پرورشی از قبیل برخی ماهیان، عمده نرمتنان و سخت پوستان پرورشی و نیز در پرورش زئوپلانکتونهای پرورشی مورد استفاده در آبزی پروری ( غذای زنده مثل دافنی، روتیفر و..)بکار می برند..
کاربر ریزجلبکها در پرورش دو کفه‌ای هاپ
برای پرورش دوکفه‌ایها معمولاً از چند گونه ریزجلبک به طور ترکیبی(MIX) استفاده می‌شود تا اینکه تمام نیازهای جانور تامین گردد. عمدتاً شامل Iso chrysis galbara (خانواده‌ی T. Iso) و farlova lutheri و Chaetoceros calcitrans می‌باشد. البته گونه‌ های دیگری نیز در این زمینه کاربرد دارد. در پرورش دوکفه‌ایها Abalone از دیاتومه‌های بینک مثل Nitzschia.وNavicula استفاده می‌شود. Barsanti.L, 2006))
کاربرد جلبک ها در تغذیه سخت پوستان
در پرورش میگو از دیاتومه های Chaetoceros spp , Skeletonema spp استفاده می شود. در پرورش روتیفر نیز از گونه های Isochrysis sp, P.lutheri,T.suecia , Nannochloropsis spp استفاده می شود.گونه های دیگری که ارزش غذایی برای تغذیه لارو سخت پوستان دارند شامل :C.calcitrans, Cmuelleri, P.lutheri T. suecica, S.costatum, Thalassiosira pseudonama
7- اهمیت جلبک به عنوان منبع املاح
به علت غنی بودن جلبكها از املاح و عناصري نظي: يد،‌ پتاس و غيره به صورتهاي مختلفي مورد استفاده قرار مي گيرند.
الف) در صنايع صابون سازي و شيشه سازي كلپ هاي دريايي به عنوان منبع سود (Soda) مورد استفاده زيادي دارند؛
ب) همچنين از كلپ ها پتاسيم ويد استخراج مي شود. دراين ميان اعضاي راسته Laminariales از جلبكهاي قهوه اي بيشتر مورد استفاده قرار مي گيرند؛
پ) از برخي از جلبكهاي قرمز نظير Rhodymenia, Polysiphonia كه ممكن است 3تا 6 درصد وزن آنها را پتاسيم و يد تشكيل دهد استخراج مي شود؛
ت) در مراحل پيچيده تر مي توان آمونياك و ذغال از كلپ ها تهيه نمود؛
ث) بسياري از جلبكهاي دريايي از لحاظ اهن، مس،‌منگنز،‌بر و غيره غني مي باشند(هرمزدیار، کیانمهر.1381)
8- اهمیت جلبک به عنوان کود بیولوژیک
جلبكهاي دريايي به علت داشتن فسفر ،‌پتاسيم،‌ و برخي از عناصر كم مقدار در بسياري از مناطق ساحلي به عنوان كود بيولوژيكي مورد استفاده قرار مي گيرند . آنها را مي توان با ديگر مواد آلي مخلوط نمود يا آنها را به تنهايي و پس از پوسيده شدن و كمپوست مورد استفاده قرار داد.
الف) جنسهايي نظير Chara, Lithothamnion, Lithophyllum در مزارعي كه با فقدان كلسيم روبه رو هستند به كار مي روند؛
ب) فوكوس (جلبكهاي قهوه اي ) در مزارع ايرلند به عنوان يك كود مورد استفاده قرار مي گيرد؛
از میان جلبک ها نوع سبز مایل به آبی آن ها از اهمیت بیشتری برخوردارند. زیرا آنها قادر به تثبیت نیتروژن اتمسفر به بدنه خود می باشند. Barsanti.L, 2006))
9- کاربرد جلبک ها در تهیه داروها
جلبک ها به دلیل دارا بودن ترکیبات ویژه پلی ساکاریدی و نیز ترکیبات دارویی خاص ، دارای کاربرد های وسیعی خواه به صورت مصرف مستقیم دارویی و خواه به صورت مصرف ترکیبات آنها در طی پروسه های داروسازی مورد استفاده قرار می گیرد.
خواص دارویی که برای جلبک ها عنوان کرده اند بسیار می باشد از جمله به عنوان مسهل در یبوست های دستگاه گوارش، به عنوان التیام دهنده زخم های دستگاه گوارش و به عنوان داروهای ضد انگلی دستگاه گوارش و همچنین در کاهش فشار خون، کاهش چربی خون، کاهش وزن زیاد و نیز جلوگیری از بیماری های تصلب شرائین از جلبک ها استفاده می شود.
از کاربرد های جدید و مدرن این گیاهان در بیماری توموری است که ترکیبات ضد سرطانی از این گیاهان استخراج شده و برای مقابله با بیماری های توموری از آن ها استفاده می شود. حتی در برخی از منابع به قدرت مقابله این گیاهان در مقابل ویروس HIV نیز اشاره شده است ( Tanaka K et al,1997) . همچنین مقابله با ویروس تبخال نیز با کاربرد جلبک ها امکان پذیر می باشد.
بسیاری از علف های دریایی محتوی درصد زیادی ید می باشد که در تهیه انواع بیماری های گواتر کاربرد دارد. برخی از جلبک ها منبع آنتی بیوتیک ها محسوب می شوند و مانع از رشد دیگر باکتری ها می گردد، به عنوان مثال می توان از آنتی بیوتیک Chlorellin نام برد که در جلبک Chlorella یافت می شود ( (Tanaka K et al,1986مواد آنتي بيوتيكي كه بر ضد باكتريهاي گرم مثبت و منفي مفيد واقع مي باشند به وسيله گونه Ascophyllum nodosum گزارش شده است. همچنين گونه هاي Laminaria digitata , Rhodomela larix و برخي از گونه هاي Polysiphonia , Pelvetia اثرات مشابهي دارند. از نوعي دياتوم به نام Nitzschia palea يك آنتي بيوتيك موثر عليه باكتريها توليد شده است. گفته مي شود اين آنتي بيوتيك نسبت به باكتري Escherichia coli بسيار موثر مي باشد.
10- کاربرد جلبک ها در تصفیه فاضلاب
فاضلاب ها میکروارگانیزمهای فاسد و پوسیده را در خود پناه داده و پرورش می دهد. استفاده از جلبک های سبز و کوچک اندام نظیر: Euglena ، Chlamydomonas ، Chlorellaدر مسیر کانال خروجی مخازن بزرگ و کم عمق فاضلابی (اکسیداسیون فاضلابی) سریع ترین و کم هزینه ترین روشی است که به طور موثر می تواند مواد فاسد و خطرناک را به کود های با ارزش و بدون بو تبدیل کند (همانند کاتالیزور عمل می کند ). (هرمزدیار، کیانمهر.1381)
رشد این جلبک ها به عنوان گیاه تصفیه کننده در کانال های فاضلاب ها نیزحائز اهمیت است. این جلبک ها برای انجام فعالیت های متابولیسم خود نیترات ها و فسفات ها را مصرف کرده و با انجام پروسه فتوسنتز، اکسیژن آزاد می کنند و اکسیژن آزاد شده به باکتری های هوازی کمک می کند تا در تجزیه مواد خام فاضلاب ها فعال باشند
فاضلاب هايي كه عمدتا از ضايعات صنعتي و شهر نشيني ايجاد شده باشند داراي بسياري از تركيات آلي و معدني هستند كه در آنها حل شده وبه حالت معلق در آمده است. تصفيه چنين فاضلاب هايي غالبا يك امر اكسيژناسيون تلقي مي شود. لذا پديده اكسيژنه نمودن به وسيله جلبكها بسيار متداول است برخي از جلبكها نظير
Scenedesmus, Euglena, Chlorella, Chlamydomonas و... در اين پديده بسيار موثر واقع مي شوند . اكسيژنه نمودن فاضلاب ها به خصوص در توده هاي كوچك نظير استخرها ضرورت دارد تا بوي بد از آنها بر طرف گردد. به اين ترتيب جلبكها نقش مهمي را در تصفيه فاضلابها به عهده دارند كه گاه به صورت طبيعي اين پديده انجام مي شود.
پروسه فتوسنتز توسط جلبک ها سبب وفور اکسیژن می شود و اکسیژن تولید شده به مصرف میکروارگانیزم ها می رسد که میکروارگانیزم ها مسئولیت تجزیه نمودن بقایای مواد آلی را در فاضلاب ها به عهده دارند( Noda K et al,1996).
عوامل زیست محیطی موثر در زیست جلبک ها و رشد و تغذیه آنها ما را آگاه می کند که بدانیم جلبک ها از بسیاری جنبه های فیزیولوژیکی مشابه گیاهان آلی هستند، اما عواملی نطیر تنوع، شکل، جنبش و تحرک، چرخه زندگی و ...... سبب شده است که مسائل فیزیولوژیک جلبک ها دقیقاً مشابه با سایر گروه های گیاهی نباشند.
11-دیگر کاربردهای جلبک (با تاکید بر دیاتوم ها)
-ترکیبات مهم دیگر
از ترکیبات مهم که از میکرو آلگها می‌توان جداسازی و استفاده کرد می توان به استرولها ، رنگدانها، مینرالها و ترکیبات دیگر اشاره کرد. به طور مثال از جلبک Duniella spبرای جداسازی کارتنوئیدها استفاده شده است
دياتوميت (Diatomite)
دياتوميت در حقيقت به مواد تشكيل دهنده از دياتوم ها اطلاق مي شود. اهميت اقتصادي دياتوم ها و دياتوميت به وسيله پرسكات (1969) به تفسير توضيح داده شده است. برخی از این کاربردها به شرح زیر است .
الف) دياتوم هاي غذاي اصلي بسياري از آبزيان از جمله ماهيها و نهنگ ها ار تشكيل مي دهند؛
ب) روغن جگر ماهي در اصل از سلولهاي دياتوم تامين مي شود و در نتيجه گذر از زنجيره غذايي به دست انسان رسيده و مورداستفاده قرار مي گيرد.
پ) خاك دياتومه در بسياري از موارد كاربرد دارد،‌ در فيلتر هيا صنعتي،‌در صنايع تخمير و تصفيه قند به صورت فيلتر ،‌در توليد آنتي بيوتيكهاي ،‌در توليد آجرهاي سبك وزن براي نگاهداري دماي ثابت كارگاهها ،‌براي توليد پودرهاي پوليش قابل استفاده براي اتومبيل ،‌براي توليد صنعتي پارچ و ليوان چيني،‌ و براي توليد پودرهاي تميز كننده و بهداشتي؛
ج) به علت وجود حدود11 درصد روغن در مقياس حجم در سلولهاي دياتوم برخي از محققان عقيده دارند كه منابع اصلي روغن در دنيا متعلق به دياتوم ها مي باشد. دياتومها به علت اين كه توليد كنندگان روغن هستند غذاي بسياري از موجودات توليد كننده روغن را تامين مي نمايند. Barsanti.L, 2006))
براي پژوهش هاي بيولوژيكي
برخي از جلبكها ،‌مانند كلرلا، ‌سندسموس (Scenedesmus) و آناسيس تيس (Anacystis) در بسياري از تحقيقات فيزيولوژيكي ،‌به خصوص در پژوهشهاي مربوط به فتوسنتز كاربرد وسيعي در تمام كشورها دارند. (هرمزدیار، کیانمهر.1381)

جلبک های سمی

جلبكها اغلب به شكل تك سلولي هاي كوچك يا ارگانيسمهاي كلوني شكل هستند،مانند كلپها  كه خيلي بزرگند.با توجه به مطالعات انجام شده 3 گروه عمده از جلبكهاي سمي مشخص شده اند كه عبارتند از:
1-  Dinoflagellate
2 -Diatom
3 - Cyanophyceae

 1)      Dinoflagellate 
گونه هايي تك سلولي وميكروسكوپي ، داراي تاژك يا فلاژل مي باشند.حدود 75%از مجموع گونه هاي سمي موجود را به خود اختصاص داده اند.بعضي از گونه هاي آن اتو تروف و بعضي هترو تروف هستند و انواعي هم هر دو مكانيسم را دارند.حدود 2000 گونه از آنها شناسايي شده اند كه اكثر گونه هاي آن مضر بوده ولي حدود 30 گونه از آنها تو ليد توكسين   مي كنند .بعضي در سطح دريا تجمع وتغيير رنگ آب دريا را سبب مي شوند كه به آنRed tide  گفته مي شود.

2 )     Diatom
جلبكهايي ميكروسكوپي و تك سلولي اند كه بوسيله ديواره هايي احاطه شده اند .ديواره سلولي آنها حاوي مواد سلولزي است كه در ابتدا با مواد سيليسي كمپلكس تشكيل مي دهند.توليد مثل جنسي و غير جنسي دارند .بيش از 8000 گونه ديا تومه شنا خته شده اند. در آبهاي شور و شيرين رود خانه اي ، در  خاك هاي نمناك ، سطوح نمناك گياهي يا فت ميشوند.نوع مهم سمي براي آبزيان و پستانداران دريايي Pseudonitzchia    نام دارد.

3 )     Cyanophyceae  رشد سيا نوباكترها با عث مي گردد كه هپاتو توكسيني به نام Microcystin در آب زياد شود.فا ضلا بها به خصوص فاضلا بهاي  خانگي  كه  داراي  غلظت بالايي  از نيتروژن و فسفات  هستند  در افزايش سيانو باكترها  مو ثر مي باشند.مصرف اين آبها توسط حيوانات باعث مرگ ومير آنها مي شود.دو نوع سيا نوباكتر مهمی كه باعث آلودگي مي شوند  Microcystis aeroginosa  - Anabaena Floseaquae  نام دارند.

جلبكهاي سمي در آب شيرين و شور
1.      آب شيرين  
تقريبا همه بلوم هاي آب شيرين به وسيله سيانو با كترها يا جلبكهاي سبز آبي ايجاد مي شوند.بلو م ها باعث برگشت پذيري و تغيير رنگ رود خا نه ها و يا كمبود موادي مثل اكسيژن مي شود .عوامل محيطي مو ثر در بلوم : نور – دما – آب و هوا و فعاليتهاي بشري است.
فعاليتهاي بشري موثر در بلوم :
تغييرات فيزيكي  : ساخت سازه هايي مثل سد ها،دكلها و...        
آلودگي نوترينتي : فاضلابهاي شهري ، روآنابهاي شهري ،زهكشي آبهاي حاصل از آبياري كه باعث افزايش  N,Pمي شود  .
جنسهاي جلبكي سمي آب شيرين  Chrysochromulina  و Pseudonitzchia نام دارد.
1.  آبهاي شور
بيشترين و فراوانترين بلوم هاي جلبكهاي جهان در اقيانوسهاي گرم و غني از نوتريت اتفاق  مي افتد. سموم جلبكي حاصل از آنها ماهيان و نرمتنان و سخت پوستان را تحت تاثير قرار مي دهد، و در شناوري وتنفس و تغذيه آنها و حتي روي تغذيه حيوانات و مو جودات اهلي و و حشي اختلال ايجاد مي كند. تو كسين توليد شده توسط ارگانيسمهاي دريايي نسبت به سم و توكسين توليد شده در ارگانيسم آب شيرين شديد تر است.

به طور كلي دو نوع تر كيب سمي وجود دارد :
 1- نوع پپتيدي ( هپاتو توكسين ) :
يك توكسين ضعيف بوده كه اثر كشندگي ضعيف داردو ممكن آسيب هايي را در كبد به صورت مزمن ايجاد كند .
 2- نوع آلكالوئيدي ( نورو توكسين ) :
 نسبت به نوع قبلي قوي تر بوده و عموما دورۀ ناتواني ايجاد شده توسط آن طولاني است.اين سم در زمان كم اثر كشندگي خود را حفظ مي كند .اين سم بيشتر عصب و تنفس را در گير مي كند.

خطرات اثر توكسينها
1-      اثر بر روي سلامتي مو جودات زنده : مثلا سمومي مثلBSP باعث ايجاد بيماري و مرگ در والها ، دولفينها و ديگر پستانداران دريايي و ماهيها مي شود.
2-    اثر روي اكو لو ژي (ايجاد تغيير دراكو سيستمها)

گو نه هاي جلبكي سمي آب شور 
دینو فلاژله ها  Dinoflagelata :
—  Alexandrium acatenela
— Alexandrium excavatum
 —  Alexandrium fundyense
 — Alexandrium minutum
 — Gambierdiscus toxicus
 —Gymnodinium breve
 —Gymnodiniumnagasakkiense      
دیاتومه ها Diatom: 
— Pseudonitzichiaausteralis
—Pseudonitzichia pseudodelicatissima
—Chaetoceros convolute
—Chaetoceros concavicornis     
انواع دیگر Others:
—Amphidinium cartera
—Chatonella marina
—Chatonella antigua
—Chrysochromulina polylepis
—Pfiesteria piscicida
—Prorocentrum minimum
شناخت برخي از گونه هاي مهم جلبكي مضر     1 ) Alexandrium    بلوم گونه هاي اين جنس حالت مسمويت و سندرمي به نام psp را ايجاد مي كندparalytic shellfish poisoning) ) كه اين سندرم براي انسان خطر ناك ميباشد.اين سم در ماهيان و shellfish ايجاد فلج عضله اي و گاهي باعث مرگ ماهيان و پرندگان و پستانداران دريايي مي شود.وقوع اين پديده با دور شدن از ساحل وپيشروي به قسمت هاي دور از ساحل بيشتر مي شود . محققين اعتقاد دارند كه نوترينت هاي حاصل از منابع انساني و بشري عامل اصلي ايجاد كننده بلوم است. Psp براي اولين بار در طول خط ساحلي در ايالت متحده امريكا قبل از هر جاي ديگر روي داد.
  2 ) Chrysochromulina : (Chrysochromulina polylepis )
اين جلبك ازانواع بسيار مضر محسوب مي شودو بيشترين آسيب را در سواحل نروژ  دارد به طوريكه باعث از بين رفتن تمام زيست و زندگي لايه هاي زيرين آب در شمال نروژ درسال1998 شده بود. بر خلاف  گونه هاي جلبكي ديگر كه به نسبت N/Pدر دريا حساس مي باشند  ، به طوريكه با افزايش اين نسبت به مقدار كمي آهسته يا كاهش ميابند ، ولي اين گونه به تغيير اين نسبت حساس نيست. اين گونه مي تواند بلو م هاي بسيار بزرگي را ايجاد كند كه بيشتر در بهار و تابستان روي مي دهد
3 )  Gymnodinium : (  Gymnodinium breve)
اين  گونه جزء قديمي ترين گونه هاي سمي شناخته شده است كه موجب مسمويت در shellfish ها مي شود سندرم نورو توكسيني به نام NSP(Neurotoxin shellfish poisoning) ايجاد شده كه توكسين آزاد شده باعث مرگ ماهيان و بي مهره گان و پرنده گان و پستاندارن دريايي مي شود .در سال 1880 مسمويت shellfishها در طول سواحل فلوريدا گزارش شد ودر سال 1916 او لين بيماري و مشكل تنفسي با شناخت اين سندرم كشف شد.بلوم هاي آن به مدت طولاني ادامه مي يابد به خصوص اگر اين بلوم با افزايش نوترينت هاي منابع انساني ايجاد شده باشد.توكسين هاي حاصل از آن به وسيله امواج پراكنده شده و مشكل تنفسي را در مو جوداتي كه درآن منطقه زندگي مي كنند ايجاد مي كند.
4 )  Pfiesteria : (Pfiesteria piscicidia  )
 اين گونه هم يك داينو فلاژله سمي است كه با خسارت هايي كه روي ماهيان گذاشته است بررسي و شناسايي شده است .اين گونه براي اولين بار در سال 1988 در امريكا شناخته شد. در خوريات هم بلوم سمي زود گذرو موقتي را ايجاد مي كند، در سال 1990 در خوريات جنوب شرقي امريكا باعث مرگ حد اقل 30% از ماهيان در يك سال شده است.اين سم بي حسي را در ماهيان باعث مي شود و براي تغذيه در روي بافت ماهي يا درون جريان خون ماهيان جاي مي گيرد.شيوع سمي گونه خيلي كوتاه مدت است و بيشتر از چند ساعت ادامه پيدا نمي كند.تماس با انسان اثراتي مثل درد در ناحيه احشايي و شكمي و مشكلاتي از قبيل تنفس يا آلرژي و حساسيت پو ستي را ايجاد مي كند و لي هرگز خطر مرگ را به همراه ندارند.j17.jpg

5 ) Pseudonitzchia : (Pseudonitzchia  australia )
دياتومه فوق توليد سمي مثل اسيد دومو ئيك و نرو توكسين مي كند .سندرم ASP(Amnesic shellfish poisoning) را ايجاد مي كند.در چندين مورد علائم نرو لوژيكي يا عصبي حدود 48 سا عت پس از خورده شدن shellfish هاي سمي در انسان بروز مي كند .ببيشتر بلوم هاي آن وابسته به آلودگي نوترينت ها است ولي پديده هاي طبيعي مثل تغيير در جه حرارت و حتي شوري مي تواند در توليد اين بلوم موثر است.

سندرم ها ي انساني ناشي  از جلبكهاي دريايي سمي
 Amnesic shellfish poisoning (ASP)
—Ciguatera fish poisoning (CFP)
—Neurotoxic shell fish poisoning (NSP)
—Diarrhetic shellfish poisoning (DSP )
— Paralytic shellfish poisoning (PSP)

  1-      Amnesic shellfish poisoning (ASP)
در اثر شكوفايي بلوم Pseudonitzschia spكه سم دو موئيك اسيد را ترشح مي كند ايجاد مي شود.از كشنده ترين سندرمهاي ناشي از كشند قرمز مي باشدكه در آن بيمار به اختلالات گوارشي و عصبي مبتلا مي گردد. 24 ساعت پس از مصرف نرم تن آلوده اختلالات گوارشي به صورت ، تهوع-استفراغ-گرفتگي عضلات پشت- اسهال ظاهر مي شود . 48 ساعت بعد اختلالات عصبي مثل ، گيجي- سردرد – مشكلات تنفسي وبي هو شي رخ مي دهد.
2-       (CFP) Ciguatera fish poisoning
سندرمي كه غالبا در اثر خوردن ماهيان نواحي گرمسيري و نيمه گرمسيري آلوده به سموم داينو فلاژله هايي ايجاد مي شود مثل
Amphidinium carterae
Gambierdiscus toxicus
Prorocentrum sp                   
سموم مترشحه از اين جلبكها   Cigutoxinو Maitotoxin نام دارد.بيشتر در ايالات متحده امريكا ديده مي شود .علائم اين سندرم به صورت ناراحتي هاي گواررشي ، عصبي و قلبي و عروقي ظاهر مي شود.مدت درمان بيماري ممكن است هفته ها ،ماهها ، سالها به طول انجامد.با توجه به اينكه هيچ پاد زهري و يا دارويي براي در مان اين سندرم وجود ندارد، فقط در مانهاي حمايتي براي بيمار در نظر گرفته مي شود.
3-    (DSP )  Diarrhetic shellfish poisoning
  عامل بروز اين سندرم جلبك جنس Dinophysis مي باشد كه سم okadaic acid را ترشح مي كند .علائم اين سندرم به صورت نارسايي هاي گوارشي مي باشد كه 30 دقيقه بعد از خوردن نرم تن آلوده ظاهر مي شود.اين نوع مسمويت منجر به مرگ نمي شود و بيمار بعد از چند روز سلامتي خود را به دست مي آورد.
4-   (PSP)  Paralytic shellfish poisoning
اين مسمويت غالبا در شمال غرب اقيا نوس آرام و آلاسكا يافت مي شود و از سندرم هاي كشنده و خطر ناك محسوب مي شود .اين مسمويت در اثر بلوم گونه هاي داينو فلاژله زير ايجاد مي شود
Gymnodinium catenatum
Alexanderium sp
Pyrodinium bahamense
سم كشنده اين جلبكها Saxitoxin مي باشد .تا سال 1977 علت مرگ 300 نفرو مسمويت 1750در سراسر جهان گزارش شده است.
 علائم اين بيماري صرفا عصبي بوده ودر طي مدت 30 دقيقه تا 2ساعت پس از مصرف نرم تن ظاهر مي گردد . نشانه هاي باليني آن خارش ،سوزش اطراف دهان ،عدم تعادل ، گيجي ، خواب آلودگي و تب مي باشد.
كنترل :
بهترين زمان براي كنترل بلوم ، قبل از زمان تو سعه بلوم است .جلو گيري از ورود فاضلابها و پس ماند هاي حيواني وروانابهاي شهري ، جلو گيري از تغيير دماي بسيار خطر ناك در آب و كنترل ميزان نسبت N/p  باعث کنترل بلوم جلبکهای سمی می شود.گاهي يك بلوم در مدت زمان كم باعث بالارفتن كدروت ، نوررساني كم شده    كه به دنبال آن چرخه فتوسنتزي و ديگر چرخه هاي زيستي در آب بهم خورده و زندگي موجودات به خطر مي افتد. 

جلبکهای خوراکی

جـلـبکـها (آلگها)(algae): جـلبک هـا از دستـه آغـازیـان فتواتوتروف می بـاشند، یعـنـی قادرند با فتوسنتز مواد غیر ارگـانـیـک را بـه مـواد ارگـانیک تبدیل کنند. فتوسنتز فرآیندی اسـت کـه طی آن نور خورشید و دی اکسید کربن به غذا و اکسـیـژن تبدیل میشود. 73 تا 87 درصد اکسیژن کره زمین توسط جلبکها (فیتوپلانکتونها) تولید میگردد. فیتوپلانکتونها جـزو جــلبکهای تک سلولی بوده، و نخستین حلقه زنجیره غذایی جانوران آبزی  را تشکیل می دهند. جلبک ها عمدتاً در آبهای کم عمق می رویند. اما زیستگاه آنها میتواند در خشکی و مناطق مرطوب، صخره ها، چشمه های آب گرم، سنگها و صخره ها، فاضلاب ها و مناطق برفی نیز باشد. همچنین جلبک ها بصورت همزیستی و یا انگل نیز زیست میکنند. جلبک ها برای رشد به نور خورشید، دی اکسید کربن(CO2) ، آب و مواد معدنی نیاز دارند. جلبکها مانند گیاهان حاوی کلروفیل و قابلیت فتوسنتز میباشند، اما برخلاف آنها فاقد ریشه، ساقه، برگ و گل هستند. دیواره سلولی جلبکها از سلولز، گلیکوپروتئین ها و پلی ساکاریدها تشکیل یافته است. ذخیره غذایی در جلبک ها نیز به شکل نشاسته است.(برخی نیز بصورت روغنها و قندهای گوناگون).

تقسیم بندی جلبک ها:

1-جلبک های پر سلولی (ماکرو آلگ ها)(SEAWEED):

- جلبک های قرمز(رودوفیت ها): مانند نوری(NORI) ،(IRISH MOSS) و دولس(DULCE)

- جلبک های قهوه ای (فائوفیتها): نظیر کلپ (KELP)، سارگاسومSARGASSUM(KOMBU)،(WAKAME)،(ARAME) و(HIJIKI)

- جلبک های سبز (کلروفیت): نظیر کاهوی دریایی(ULVA)

- جلبک های طلایی

نکته: حجم تولید جهانی ماکرو آلگ ها حدود 5 میلیون تن است که شامل 67 درصد آلگ های قرمز ، 30 درصد آلگ های قهوه ای و 3 درصد آلگ های سبز و میکرو الگ ها است.

2- جلبک های تک سلولی(میکرو آلگها):

- فیتوپلانکتونها و دیاتوم ها.

- کلرلا(CHLORELLA)(کلرلا ولگاریس): یک نوع جلبک سبز است. از آنجایی که دیواره سلولی آن از سلولز است از اینرو آن را بشکل پودر در می آورند تا هضم آن آسان شود. بصورت مکمل غذایی عرضه میشود، نظیر (ALGOMED) در ایران.

- اسپیرولینا (SPIRULINA): نوعی سیانوباکتری و یا جلبک سبز-آبی میباشد. بصورت مکمل غذایی عرضه میگردد.

- (DUNALIELLA): بصورت مکمل غذایی عرضه میگردد. غنی از بتاکاروتن و حاوی 18 تا 22 نوع اسید آمینه است.

نکته: عصاره میکرو آلگ ها به اشکال کپسول، پودر و قرص قابل تهیه است.

3- سیانوباکتریها(CYANOBACTERIA): که به جلبک های سبز-آبی نیز شهرت دارند، در واقع نوعی باکتری میباشند که قابلیت فتوسنتز نیز دارند. برخی از آنها تولید سم کرده و در حیوانات و انسان ممکن است ایجاد مسمومیت کنند.

مصارف جلبک ها:

1-صنایع غذایی.

2-مکمل های غذایی.

3-تهیه کود.

4-منبع انرژی: به عنوان بیودیزل (بیودیزل سوختی تجدید پذیر و تجزیه پذیر است که از روغن گیاهی و یا چربی حیوانی به دست می آید. این سوخت را می توان به راحتی با گازوییل مخلوط و در خودروهای گازوییل سوز استفاده کرد)

5-تهیه هیدروژن: جلبک ها در غیاب سولفور عوض رها سازی اکسیژن، هیدورژن تولید میکنند.

6-مصارف دارویی.

7-مصارف بهداشتی، آرایشی.

8-کنترل آلودگی: زدودن دی اکسید کربن هوا، جذب پسماند کودها از رواناب های مزارع، تصفیه فاضلا بها.

9-به عنوان علوفه.

10-جایگزینی رنگدانه های شیمیایی با رنگدانه های جلبک.

11-استخراج روغن از جلبک ها که مصارف صنعتی فراوان دارد.

12-استتخراج آگار، آلژینات و کاراژینان.

- آگار(AGAR/AGAR-AGAR/KANTEN): نوعی پلی ساکارید است که از جلبک های قرمز استخراج میشود. آگار به عنوان محیط کشت باکتریها و قارچها، ملین، عامل تغلیظ کننده (در ژلاتین، بستنی، شیرینی ها، نوشیدنی ها و سوپ ها)، پایدار کننده، کنترل چاقی و دیابت، و مواد قالبگیری در دندانسازیها استفاده میگردد.

- آلژینات(ALGINATE): یا اسید آلژنیک یک صمغ چسبناک است، که در دیواره سلولی جلبک های قهوه ای به وفور یافت میشود. در آب نامحلول بوده اما جاذب آب است. طیف وسیع مصارف آلژینات شامل: در محصولات لاغری، تولید کاغذ و منسوجات، ضد آب و ضد آتش کردن منسوجات، عامل ژلاتین کننده و تغلیظ کننده (در نوشیدنی ها، بستنی ها و مواد آرایشی)، عامل سم زدا (جذب فلزات سمی از خون)، در تهیه آنتی اسید ها، مواد قالبگیری در دندانپزشکی، چسبها، رنگدانه ها و پوشش زخمها.

- کاراژینان(CARRAGEENANS): نوعی پلی ساکارید است که از جلبک های قرمز استحراج میگردد. در آب داغ نیز حل میگردد. مصارف آن شامل: عامل تغلیظ کننده (در بستنی، دسرها، سسها، ژلها)، پایدار کننده در خمیر دندانها، عامل تغلیظ کننده در مواد آرایشی و شامپو، بعنوان نگهدارنده در فرآورده های گوشتی.

نکته: در ایرلند استخرهای درمانگری وجود دارد که از آب دریا و جلبک پر شده اند. به عقیده ایرلندی ها قرار گرفتن در این استخرها در تسکین دردهای روماتیسمی و آرتریت موثر است.

ارزش تغذیه ای جلبک ها:

1- چربی جلبک ها بسیار اندک بوده و کم کالری هستند.

2-غنی از فیبر میباشند.

3-غنی از مواد معدنی از جمله کلسیم، آهن، منیزیوم، سلنیوم، روی، مس، پتاسیم، سدیم، و کرم میباشند.

4-حاوی ویتامینهای B1,B12,B2,B9، ویتامین C، ویتامین E و ویتامین A به شکل بتاکاروتن میباشند.

5- منبع پروتئین میباشند. به ویژه جلبک نوری(NORI) که 25 تا 35 درصد وزن خشک آن از پروتئین تشکیل یافته است.

6-حاوی کلروفیل میباشند. کلروفیل از رشد تومورهای سرطانی جلوگیری میکند.

7-غنی از اسیدهای نوکلئیک DNA و RNA میباشند.

8-حاوی اسید های چرب غیر اشباع امگا 3 و 6 میباشند.

مکمل های غذایی اسپیرولینا و کلرلا:

55 تا 77 درصد وزن خشک اسپیرولینا و 45 تا 55 درصد وزن خشک کلرلا از پروتئین تشکیل یافته است. واجد تمام اسید آمینه های ضروری بوده و پروتئین کامل محسوب میگردند. البته نه به کیفیت پروتئین گوشت، شیر و تخم مرغ. از سویی میزان جذب پروتئین این مکمل ها بالا میباشد.

فواید مکمل های میکرو آلگ ها برای سلامتی:

1-سم زدایی: با فلزات سنگین نظیر جیوه، سرب، کادمیوم، آرسنیک و سموم حشره کش ترکیب و آن را از بدن خارج میکند.

2-تقویت سیستم ایمنی بدن.

3-پاک سازی سیستم گوارش.

4-کاهش فشار خون.

5-ضد یبوست.

6- آنتی اکسیدان قوی و مقابله با رادیکال های آزاد.

7-خواص ضد سرطانی.

8-ضد باکتری.

9-تعدیل کننده هورمونها.

10-تاثیر مثبت بروی پوست و موها.

11-بهبود متابولیسم بدن.

12-تصفیه کننده کبد و بهبود سلامت تیروئید.

13-انرژی زا.

14-افزایش دهنده باکتریهای مفید روده.

15-تسریع روند التیام زخمها بخاطر وجود فاکتور رشد در آنها.

16-خواص ضد التهابی دارند.

16-خشبو کننده تنفس.

نکته: موارد فوق تنها ادعای تولید کنندگان مکملهای میکروآلگ ها بوده و این مکملها نبایستی به عنوان دارو جهت درمان بیماری استفاده گردند. اما از سویی مصرف آنها کاملا بی خطر بوده، و دارای ارزش تغذیه ای خوبی میباشند.

احتیاط در مصرف قرصهای مکمل میکروآلگ ها:

1-در حدود 30 درصد افراد به جلبک ها آلرژی دارند.

2-زنان باردار و شیرده بهتر است از این مکملها مصرف نکنند.

نکته آخر:

توصیه ما به شما اینکه بیشتر از محصولات ماکرو آلگها استفاده کنید

فهرست منابع
1. کیانمهر، هرمزدیار - 1381 - مبانی جلبک شناسی. انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب