درحال مشاهده: تالابها، قربانيان توسعه صنعتي

,.


ادعونیاهدای خون
موسسه محک
اهداء عضو

تالابها، قربانيان توسعه صنعتي

۱۳۹۰/۰۱/۲۱
18:50
امیرحسین ستوده بیدختی
 | 
تالابها، قربانيان توسعه صنعتي
توسعه صنعت و تكنولوژي در يكصد سال گذشته، زيانهاي فراواني را متوجه محيط زيست كرده است. به تبع اين رشد و توسعه، هر روز شاهد يك فاجعه زيست محيطي در گوشه و كنار اين كره خاكي هستيم. وجود لكه هاي نفتي در آب هاي خليج فارس، خشك شدن درياچه آرال در آسياي ميانه، سوراخ شدن لايه ازن، نابودي آبزيان رودخانه دانوب در اروپا و صدها و صد مثال ديگر.
در اين ميان اگر از مسأله تبديل شدن رودخانه ها و تالاب ها به محل انباشت زباله هاي صنعتي به عنوان يكي از مهم ترين معضلات زيست محيطي حال حاضر ياد كنيم، سخني به گزاف نگفته ايم و همچنين اغراق نكرده ايم اگر از تالاب ها به عنوان مظلوم ترين اكوسيستم هاي طبيعت نام ببريم.
متأسفانه به دليل پائين بودن سطح آگاهي عمومي از اهميت تالاب ها، خواسته و ناخواسته زيان هاي فراواني به اين محيط هاي زيباي طبيعي وارد شده است. اين مسأله در خوزستان نمود بيشتري پيدا مي كند، چرا كه در اين استان، تالاب ها صرف نظر از مساحت، كاربري ها و وجود گونه هاي متنوع زيستي، اهميتي استراتژيك دارند و بعضاً زندگي مردم وابسته به اين تالاب هاست. مسأله ديگر، استقرار صنايع بزرگ در اين استان است كه عمدتاً در كنار رودخانه ها قرار گرفته و رودخانه ها و تالاب ها را تبديل به محلي براي تخيله پساب هاي صنعتي كرده اند. معضل ورود فاضلاب هاي شهري و زهاب كشاورزي به اين اكوسيستم ها نيز سال هاست كه به قوت خود باقي است.
* از تالاب چه مي دانيم؟
مردم تصورهاي متفاوتي از تالاب ها دارند و بيشتر آن را شبيه به مرداب مي دانند. تالاب ها محيط هايي هستند كه مشخصاتشان چيزي ميان خشكي و درياست و ممكن است همواره داراي آب بوده يا گاهي خشك و گاهي آبدار باشند به هرحال مشخصه تالاب ها، ماندگاري نسبي آب در آنهاست و اين آب ممكن است شور، لب شور يا شيرين باشد.
اما كنوانسيون بين المللي رامسر تعريف دقيق و جامعي از تالاب داده كه در دنيا پذيرفته شده است. اين كنوانسيون كه به منظور حفظ و نگهداري از تالاب ها در سال ۱۹۷۱ ايجاد شده تالاب ها را مناطق مردابي، توربزار و آبي به صورت طبيعي، مصنوعي، دائم يا موقت با آب ساكن و يا جاري شيرين، شور و يا لب شور معرفي مي كند.
تالاب ها عمدتاً در دشت هاي سيلابي و در كنار رودخانه ها و يا سواحل درياها و درياچه ها تشكيل مي شوند و از مهم ترين كاربري هاي آنها، تغذيه و تخليه آب هاي زيرزميني، كنترل سيلاب ها، جلوگيري از نفوذ آب شور، حفاظت در برابر نيروهاي طبيعي و تفرج و توريسم است.
هم اكنون در استان خوزستان ۴ تالاب دائمي وجود دارد كه ۵۰ درصد مساحل كل تالاب هاي كشور را تشكيل مي دهد. اين تالاب ها شامل هورالعظيم، بامدژ، ميانگران و شادگان است كه از ميان آنها تالاب شادگان به دليل بزرگي مساحت و موقعيت استراتژيك، در رديف تالاب هاي بين المللي قرار دارد.
* تالاب هورالعظيم
اين تالاب ميان كشور ايران و عراق قرار گرفته و مساحت كل آن ۱۰۲ هزار هكتار است كه يك سوم آن متعلق به ايران و دوسوم ديگر آن در خاك عراق قرار گرفته و نيمي از آن خشك و نيمه ديگر به صورت باتلاقي است. نوع آب تالاب در زمره آب هاي شيرين است.
رودخانه هاي تغذيه كننده آن هور، كرخه و همچنين دجله و قسمتي از فرات بوده كه البته در سال هاي اخير عمده ترين منبع تغذيه كننده هور كرخه بوده است. اين رودخانه ها داراي رژيم سيلابي بوده و دبي آنها در فصل زمستان افزايش مي يابد كه اين مسأله در احيا و شكل گيري اين تالاب نقش مؤثري دارد.
پوشش گياهي غالب در هورالعظيم گل گندم زرد و خارپنبه نازك برگ است. اين تيپ، وسيع ترين تيپ گياهي است كه تقريباً تمام حاشيه تالاب را مي پوشاند و در پائيز نمود بيشتري دارد. ني، از گياهان آبدوستي است كه به طور عمده در هورالعظيم وجود دارد به طوري كه بررسي مطالعه هاي مركز سنجش از دور ايران، قسمت اعظم هور را نيزار تشخيص داده است. ۲۶گونه خزنده در اين تالاب وجود دارد كه از ميان آنها، لاك پشت فراتي در معرض خطر انقراض قرار دارد. اين گونه ناياب كه خاص منطقه بين النهرين است هم اكنون در فهرست قرمز سازمان جهاني حفاظت از طبيعت و گونه هاي طبيعي (IUCN)، به عنوان گونه تهديد شده، قرار گرفته است. ۱۲گونه پستاندار، ۳گونه دوزيست، ۱۱۲گونه پرنده بومي و مهاجر به همراه ۱۱گونه ماهي، بقيه حيات وحش هورالعظيم را تشكيل مي دهند.
اما مسأله مهم، عواملي است كه همواره اين تالاب را تهديد مي كند. هورالعظيم به دليل قرار گرفتن در نوار مرزي ايران و عراق، در طي ۸ سال جنگ دچار تخريب زيادي شد. آتش سوزي هاي عمدي و خودبه خودي (طبيعي) معضل ديگري است كه هور به آن گرفتار است. عامل اصلي آتش سوزي هاي خودبه خودي ، شرايط اقليمي منطقه است. عدم بارندگي، بالابودن درجه حرارت (بيش از ۵۰ درجه)، وزش دائمي باد در منطقه، خشك شدن مناطق عمده اي از هور به دليل كاهش آب هاي ورودي و خشكسالي هاي پي در پي و همچنين ساخت دايك هاي مختلف از جمله دژ استانداري، همه و همه سبب آتش سوزي طبيعي نيزارهاي هور شده كه دود ناشي از آن بر بالاي آسمان هور قابل مشاهده است.
روشن كردن آتش از سوي روستائيان و مردمي كه به قصد تفريح به اطراف هور مي روند نيز به اين آتش سوزي ها دامن مي زند. صيد و شكار ماهيان و پرندگان تالاب نيز از ديگر عوامل تهديدكننده تالاب است.
* تالاب بامدژ
نام اين تالاب از روستايي به همين نام كه در ضلع جنوب شرقي آن قرار دارد، گرفته شده و از نوع زيستگاه آب شيرين است. اين تالاب در ۴۰ كيلومتري شمال غرب اهواز قرار دارد و مساحت آن ۴ هزار هكتار برآورد شده است.
اين تالاب نقش بسيار مهمي در كنترل وضع سيلابي و طغياني رودخانه دز و شاوور دارد زيرا به صورت مخزني طبيعي، سيلاب هاي زمستاني دز و شاوور را ذخيره و در تابستان به تدريج به رودخانه دز تخليه مي كند. يكي از مهم ترين مسائل در آلودگي تالاب بامدژ چراي دام در اين تالاب است كه هنوز اقدامي در اين زمينه صورت نگرفته است. خشكاندن تالاب و تبديل آن به زمين كشاورزي از سوي روستائيان مسأله ديگري است كه تالاب بامدژ با آن روبه روست. ورود سموم كشاورزي و فاضلاب هاي شهري از طريق رودخانه شاوور، برداشت آب از سوي روستائيان و صيد پرندگان از ديگر عوامل تهديدكننده اين اكوسيستم است.
* تالاب شادگان
اين تالاب در پايين دست حوضه آبريز رودخانه جراحي قرار دارد و اراضي مسطح و همواري از دشت خوزستان را در مصب رودخانه جراحي دربرمي گيرد. در واقع تالاب شادگان رابطي است ميان رودخانه جراحي در شمال و خليج فارس در جنوب كه شهر شادگان را نيز از شمال و جنوب و غرب محاصره كرده است.
تالاب شادگان با ۵۳۷۷۰۰ هكتار مساحت، وسيع ترين تالاب ايران است كه از ۳ بخش آب شيرين در شمال، آب لب شور در مركز و آب شور در جنوب تشكيل شده است. منبع تغذيه آب شيرين رودخانه جراحي است، آب لب شور از تداخل آب شور خليج فارس و آب شيرين رودخانه ايجاد شده و آب شور نيز مربوط به خليج فارس است.۱۱۰گونه گياهي در تالاب شناسايي شده و همچنين ۱۷۴گونه پرنده بومي ومهاجر، ۳۶ گونه پستاندار، ۳گونه دوزيست و ۹گونه خزنده در اين تالاب زندگي مي كنند كه در سال هاي اخير به دلايل مختلف همواره در معرض تهديد بوده اند.
تالاب شادگان تالاب منحصربه فردي است اما در سال هاي اخير عوامل آلوده كننده بي شماري اين تالاب را به سوي نابودي سوق داده اند. خوشبختانه اقدام هاي زيادي در حال انجام است كه اين تالاب را از نابودي حتمي نجات دهد.
ورود آب شور ناشي از پساب هاي كارخانه هاي نيشكر، بزرگ ترين عامل تهديدكننده اين تالاب است. پساب ناشي از توليد نيشكر تا مدت ها به رودخانه كارون ريخته مي شد. سپس تصميم گرفته شد، اين پساب به تالاب شادگان سرازير شود كه اين امر زندگي موجودات اين تالاب را با خطر جدي روبه رو كرده است.
در كنار اين عوامل شكار پرندگان كه يكي از منابع درآمد روستاييان منطقه است نيز محل امن پرندگان مهاجر بين المللي را از ميان برده است.
* تالاب ميانگران
اين تالاب با مساحت ۴۰ كيلومترمربع (۲۴۰۰ هكتار) در شمال شهر ايذه قرار دارد. منبع عمده تغذيه اين تالاب، نزولات جوي و آب ناشي از ذوب برف هاي ارتفاعات حوضه هاست. انواع اردك، خوتكا، لك لك سرحنايي و حواصيل خاكستري از جمله پرندگان مهاجر تالاب است.
آلودگي آب تالاب ميانگران بيشتر از نوع آلودگي ميكروبي است. اين امر به دليل ورود زهاب ناشي از آبياري اراضي حاشيه تالاب است كه از سوي چاه هاي عميق آبياري مي شود و پيامد آن آلودگي آب ورودي از اين كانون هاست كه عمدتاً به كودهاي شيميايي و سموم به كار رفته در كشاورزي آلوده است.
* كارشناسان چه مي گويند؟
عادل مولا، معاون محيط طبيعي اداره كل حفاظت محيط زيست استان درباره برنامه هاي حفاظت از تالاب ها، گفت: هم اكنون سياست هاي كلي كه براي حفاظت و مديريت تالاب ها اعمال مي شود شامل ساماندهي تالاب، كنترل و جلوگيري از آلودگي تالاب ها، تشكيل كميته مديريت تالاب، بهره برداري معقول از ذخاير تالاب و همچنين ارزيابي طرح هاي توسعه منابع آبياري و طرح هاي توسعه صنعتي بويژه نفت و گاز و پتروشيمي است.
مهم ترين برنامه مديريت تالاب ها هم اكنون تعيين حد و حدود تالاب ها و همچنين فرهنگ سازي براي عدم تجاوز به اين حريم هاست.
وي درباره برنامه هاي حفاظت از تالاب ها، افزود: هم اكنون در تالاب شادگان ۹۰ درصد كار انجام شده تا از ورود پساب هاي نيشكر به تالاب جلوگيري شود و تا دي ماه امسال تمامي اين پساب ها به مناطق شور دريا منتقل خواهد شد. همچنين با توجه به عبور لوله هاي پوسيده نفتي از اين تالاب، در حال جمع آوري و تعويض اين لوله ها هستيم.
در تالاب ميانگران برنامه هايي در دست بررسي است تا پساب ها و زهاب كشاورزي به سيستم فاضلاب شهر ايذه منتقل شود.
در تالاب هورالعظيم نيز با توجه به قرار داشتن اين تالاب در قسمتي از ميدان نفتي آزادگان، بحث چاه هاي اكتشافي نفت مطرح است كه اين مسأله تاكنون تخريبي را در تالاب به همراه نداشته و اگر مشكلي پيش آيد مربوط به بهره برداري از اين چاه ها در آينده است.
در ادامه دكتر مهران افخمي، مدير دفتر بررسي هاي زيست محيطي سازمان آب و برق خوزستان، گفت: سياست سازمان آب و برق در امر مديريت تالاب ها، با توجه به سدسازي هايي كه سازمان آب و برق در بالادست اين تالاب ها انجام مي دهد، تعيين حريم آبي و ميزان آب ورودي به تالاب هاست. البته اين سازمان در امر حفاظت از تالاب ها نيز پيشنهادهايي به نهادهاي مربوطه داده و در حال پيگيري اين پيشنهاد هاست. از جمله پيشنهاد ساخت كانال براي هدايت پساب هاي كارخانجات توليد نيشكر به خليج فارس.
وي گفت: همچنين درباره تالاب شادگان نيز طرح هايي در دست بررسي است از جمله طرح ساماندهي نهرماله در شمال اهواز، كه با اجراي اين طرح در آينده شاهد هدايت سيلاب هاي رودخانه كارون به تالاب شادگان خواهيم بود.
وي گفت: از ديگر برنامه هاي سازمان آب و برق در امر حفاظت از تالاب ها، عقد قرارداد با يك شركت دانماركي و نصب سيستم مانيتورينگ آنلاين در تالاب شادگان است كه كار نمونه برداري و تعيين كيفيت آب اين تالاب را لحظه به لحظه انجام مي دهد.

به هر ترتيب، در عصري كه انسان به مدد همين توسعه علم و تكنولوژي از هر سو با بمباران اطلاعات مواجه است، ضروري است كه تمامي نهادها و ارگان هاي دولتي و غيردولتي و همچنين رسانه هاي گروهي با فرهنگ سازي بيشتر، در راه احيا و حفاظت از اين محيط هاي طبيعي، رسالت خود را انجام دهند.

مزاياي سيستم بركه هاي تثبيت - سه شنبه پنجم بهمن 1389
بركه هاي تثبيت - سه شنبه پنجم بهمن 1389
ملاحظات كلي در انتخاب فرايند تصفيه - سه شنبه پنجم بهمن 1389
استانداردهاي پساب (2) - سه شنبه پنجم بهمن 1389
استانداردهاي پساب (1) - سه شنبه پنجم بهمن 1389
فرايندهاي قابل كاربرد در تصفيه فاضلاب - سه شنبه پنجم بهمن 1389
تعريف و اهداف تصفيه فاضلاب - سه شنبه پنجم بهمن 1389
ميكروارگانيسم هاي بيماري زاي موجود در فاضلاب و خطرات بهداشتي آنها - سه شنبه پنجم بهمن 1389
مواد آلاينده موجود در فاضلاب - سه شنبه پنجم بهمن 1389
ضد عفوني كننده پرتابل ازن - سه شنبه پنجم بهمن 1389
سپتیک تانک (SEPTIC TANKS) - سه شنبه پنجم بهمن 1389
ضوابط فنی بررسی و تصویب طرحهای اصلاح و بازسازی و افزایش ظرفیت تصفیه خانه های آب - سه شنبه پنجم بهمن 1389
آب دردامداريها - سه شنبه پنجم بهمن 1389
آب مقطر - سه شنبه پنجم بهمن 1389
آیامیدانید آب - سه شنبه پنجم بهمن 1389
نیترات آب - سه شنبه پنجم بهمن 1389
فلزات سنگين - سه شنبه پنجم بهمن 1389
مصرف آب تصفیه شده درمرغداریها - سه شنبه پنجم بهمن 1389
نگاهي به تصفيه خانه فاضلاب شهر بيستون - سه شنبه پنجم بهمن 1389
تصفیه خانه های آب تهران - سه شنبه پنجم بهمن 1389
کاربرد لوله های کراس بجای لوله های فلزی و پلی اتیلن در صنایع آب و فاضلاب - دوشنبه چهارم بهمن 1389
فاضلاب - دوشنبه چهارم بهمن 1389
بررسی مضرات آرسنيك در آب آشامیدنی - دوشنبه چهارم بهمن 1389
پيش تصفيه - دوشنبه چهارم بهمن 1389
شاخص ها و معیارهای ارزیابی تصفیه خانه های آب - دوشنبه چهارم بهمن 1389
آلودگی آبهای زیرزمینی - دوشنبه چهارم بهمن 1389
آب تنها گندزدایی می‌شود نه تصفیه - یکشنبه سوم بهمن 1389
پمپ شناور - یکشنبه سوم بهمن 1389
تصفیه بیولوژیکی پسآب صنعتی در پتروشیمی آبادان - یکشنبه سوم بهمن 1389
آب ، الفبای محیط زیست - یکشنبه سوم بهمن 1389
انواع روش هاي بيولوژيکي تصفيه فاضلاب هاي صنعتي - یکشنبه سوم بهمن 1389
آلودگی با سرب باعث افزایش رفتارهای خشونت آمیز می گردد. - یکشنبه سوم بهمن 1389
دستورالعمل شست و شو و گندزدایی مخازن آب شرب - یکشنبه سوم بهمن 1389
آب نفت دوم - شنبه دوم بهمن 1389
هتروتروف ها را بهتر بشناسیم - شنبه دوم بهمن 1389
ضرورت بررسی استراتژی های جدید برای گندزدایی - شنبه دوم بهمن 1389
دفعات نمونه برداری به منظور آزمايش باکتريولوژیک - شنبه دوم بهمن 1389
سيستم ازن - شنبه دوم بهمن 1389
کلیات آزمون های کنترل کیفی آب - شنبه دوم بهمن 1389
روش لجن فعال - شنبه دوم بهمن 1389
دستورالعمل مدیریت کلرزنی آب در روستاها - شنبه دوم بهمن 1389
انترباکتریاسیه Enterobacteria ceae - شنبه دوم بهمن 1389
تقسیم بندی سفره‌های آب زیرزمینی - شنبه دوم بهمن 1389
محاسبه فواصل بین نقاط در نرم افزار ArcGIS - جمعه یکم بهمن 1389
مهندسی آب به کمک محیط زیست می آید - جمعه یکم بهمن 1389
روش های تصفیه آب دستگاه هاي خانگی - جمعه یکم بهمن 1389
حفظ منابع آب و تصفیه فاضلاب - جمعه یکم بهمن 1389
سختی و سنگینی آب - جمعه یکم بهمن 1389
لزوم استفاده از فیلترهای دوش حمام - جمعه یکم بهمن 1389
معرفی PVC - جمعه یکم بهمن 1389
دستورالعمل تعیین سختی - شنبه بیست و پنجم دی 1389
دستورالعمل تعیین کلر - شنبه بیست و پنجم دی 1389
دستورالعمل ذوب قلیائی - شنبه بیست و پنجم دی 1389
دستورالعمل تعيين اكسيد سديم و پتاسيم - شنبه بیست و پنجم دی 1389
دستورالعمل تعيين اكسيد منيزيم به روش حجمي - شنبه بیست و پنجم دی 1389
دستورالعمل تعيين باقيمانده نامحلول - شنبه بیست و پنجم دی 1389
دستورالعمل تعيين درصد FeO در نمونه های سنگ آهن - شنبه بیست و پنجم دی 1389
دستورالعمل تعيين سيليس‌در سيمان و كلينكر - شنبه بیست و پنجم دی 1389
دستورالعمل تعيين درصد رطوبت مواد - شنبه بیست و پنجم دی 1389
دستورالعمل تعيين سيليـس ‌آزاد - شنبه بیست و پنجم دی 1389
دستورالعمل تعيين مقدار آلومينيم در بوکسیت - شنبه بیست و پنجم دی 1389


مرجع تخصصی آب و فاضلاب

لیست مطالب

سعی بر آن است که مطالب مرجع تخصصی آب و فاضلاب شامل مسایل ، مقالات و اخبار عمران آب و فاضلاب,آب و فاضلاب و به صورت تخصصی فرآیند های تصفیه آب و فاضلاب،مهندسی آب و فاضلاب و صنعت آب و فاضلاب باشد.
دانشنامه آنلاین آب و فاضلاب
رشته های مرتبط:مهندسی عمران آب و فاضلاب،مهندسی تکنولوژی آب و فاضلاب،مهندسی آب و فاضلاب،محیط زیست،مهندسی بهداشت محیط،مهندسی آب،مهندسی شیمی و...


امیرحسین ستوده بیدختی
تمامی حقوق این وب سایت متعلق به مرجع تخصصی آب و فاضلاب است. |طراحی و توسعه:امیرحسین ستوده بیدختی|