مرجع تخصصی آب و فاضلاب

اثرات مثبت و منفی سدها روی محیط زیست
چکیده
انسان از روز اول تلاش کرده تا اکوسفر را به شکلی که می خواهد، تغییر دهد. دوره ای که این تلاش ها به طور گسترده مشاهده شد، دورۀ تغییر از مهاجرت و جوامع شکارچی اولیه به زندگی ساکن و کشاورزی بود. عمیق ترین تغییرات زیست محیطی نسبت به طبیعت که در تاریخ بشر شناخته شده، در این زمان شروع شد. حتی توسعه و تنزل تمدنها نیز به اثر متقابل بین انسان و طبیعت وابسته است. سدها یکی از مهمترین نقشها را در بهره برداری از منابع آب دارند. ساخت آنها سالها قبل از اینکه اطلاعات کنونی دربارۀ هیدرولوژی و هیدرومکانیک بدست آید، شروع شد.
سدها در کنار فوایدشان مثل کنترل رژیم جریان، مهار مؤثر سیلابها، تأمین آب مصرفی خانگی و کشاورزی از آب ذخیره شده و تولید انرژی، اثرات مثبت و منفی زیادی روی محیط زیست دارند. مکان سد در هر جا باشد، اثرات اکولوژیکی (بوم شناسی) آن نیز به همان صورت است. اثرات زیست محیطی سدها براساس معیارهای متفاوتی مثل اثرات دراز مدت و کوتاه مدت، اثر بر نواحی اطراف سد و اثر بر مناطقی که سد به آنها سرویس دهی می کند، اثرات اجتماعی و غیر اجتماعی، اثرات مفید و مضردسته بندی می شود. این اثرات ممکن است به روش های پیچیده ای مثل آب و هوایی، هیدرولیکی، بیولوژیکی، اجتماعی، فرهنگی، باستانشناسی و غیره دسته بندی شوند.
با توجه به منافع بسیار مهم اجتماعی و زیست محیطی آنها، مهم است که اثرات منفی سدها روی محیط زیست به منظور توسعۀ پایدار کوچک جلوه داده شوند. اثرات ذکر شده و راه حل های آنها جزء ارزیابی مفهوم اثرات زیست محیطی به شمار می روند.

مقدمه
سدها یکی از مهمترین نقشها را در بهره برداری از منابع آب دارند. ساخت آنها سالها قبل از اینکه اطلاعات کنونی دربارۀ هیدرولوژی و هیدرومکانیک بدست آید، شروع شد. آنها سازه های مهندسی معمولی نیستند. پروژه های سدسازی که برای تأمین نیاز به آب در زمان مطلوب و تنظیم رژیم جریان مفید هستند، نقش مهمی در توسعۀ تمدن به عهده دارند.

سدها به منظور جلوگیری از سیلاب، تأمین آب آشامیدنی و خانگی، تولید انرژی و اهداف آبیاری از مدتها قبل ساخته می شدند. سدها در کنار فوایدشان مثل کنترل رژیم جریان، مهار مؤثر سیلابها، تأمین آب مصرفی خانگی و کشاورزی از آب ذخیره شده و تولید انرژی، اثرات مثبت و منفی زیادی روی محیط زیست دارند. سدها علاوه بر فوایدی مثل تأمین نیازهای اساسی جامعه و افزایش استاندارد زندگی احتمال خسارات زیادی برای زندگی دارند.
تا سال 1950،  هر 10 سال حدود 700 صد ساخته شده است. این تعداد بعد از سال 1950 به سرعت رشد یافت. در حالیکه سدها ساخته می شدند و تکامل می یابند، مشاهده می شود که مسائلی مبهم و مضر وجود دارد. اگر چه اثر آب روی زندگی بشر و توسعۀ تمدن در سراسر دنیا شناخته شده است، ادعا می شود که منافع اقتصادی مورد انتظار از پروژه هایی که به منظور بهره برداری از منابع آب طراحی شده اند، نتوانسته برآورده شود و همچنین اقدامات احتیاطی لازم برای کاهش تلفات زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی انجام نشده است. حتی برخی از مطالعات با هدف جلوگیری از پروژه های این منابع آب در کشورهای پیشرفته توسط برخی سازمان های بین المللی انجام شد. به همین دلیل، در مدیریت پایدار آب، توسعۀ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و اثرات زیست محیطی که به عنوان نتیجۀ مطالعات یاد شده به حساب می آید، اهمیت فزاینده ای یافتند.
بنابراین ضروری است که این مطالعات توسعۀ منابع آب زمینۀ قانونی داشته باشند تا توسعۀ پایدار حاصل شود. در طول این مطالعات برنامه ریزی منابع آب، قوانین مربوط به وظایف و سران مؤسسات و تشکیلات دولتی، گاهی اوقات با قوانین مرتبط با محیط زیست متناقض است. این قوانین نباید در مورد مطالعات برنامه ریزی غفلت کنند.
طبیعتاً  عمر و تغییر قوانین جاری به پیشرفت و تکنولوژی بستگی دارد. نکته ای که نباید فراموش شود این است که تغییرات با تکیه بر مطالعات علمی، تکنولوژیکی و آموزشی انجام شود. تنها راه برای به حداقل رساندن تناقض بین قوانین تحقیق است. بررسی ها باید مستمر باشند. مسلماً لازم است که اصول مسئولیتی بی نقصی به کار گرفته شود.
گیاهان، حیوانات و انسانها از 1960 تا امروز آسیب دیده اند، به عنوان یک نتیجۀ افزایش بیرویه و کنترل نشدۀ جمعیت، آلودگی هوا، آب و خاک توسط زباله ها همچنین به موازات  تغییرات در اکوسیستم ها است. آلودگی افزایش می یابد، پیشرفت های صنعتی، توسعۀ شهرها، راهها، سدها و سایر مطالعات مهندسی تعادل طبیعی را به هم زده و به عنوان اثر این فعالیت ها، پیکرۀ طبیعی به طور جدی تغییر کرده است. در ضمن محیط زیست به عنوان یک موضوع شناخته شده است و روز به روز اهمیت پیدا می کند. علاقۀ روز افزون نسبت به محیط زیست باعث ایجاد اختلافاتی بین برنامه ریزان، مهندسان و برخی از گروهها در جامعه که با تمام سازه های مهندسی مخصوصاً سدها مخالفند، شده است. از طرفی دیگر، این اجتناب ناپذیر است که تأسیسات و سازه های ذکر شده به منظور توسعۀ کشور بوسیلۀ تحقق بخشیدن به پیشرفتهای اجتماعی-اقتصادی و صنعتی ساخته شوند.
امروزه در مطالعات برنامه ریزی که بر اساس این مفهوم جدید انجام می شود باید ارزشهای فرهنگی، اجتماعی و زیست محیطی زندگی، همانند استانداردهای فنی و ملاحظات اقتصادی مورد توجه قرار گیرند. در این مرحله، برنامه ریزان منابع آب باید اهمیت بیشتری برای مشکلات زیست محیطی در طرحهایشان قائل شوند.
برنامه ریزان باید دارای فکری وسیع و تجدید نظر طلب بوده و برای ارزیابی نیازهای اساسی شایسته باشند. برای اصلاحاتی مانند طراحی مصرف کمتر آب، توسعۀ راهکارهای غیر سازه ای در کنترل سیلاب، پیدا کردن روش های بهتری برای جریان پسماندها و پالایش فاضلاب، نوآوری لازم است.
 رابطۀ بین آلودگی آب، آلودگی هوا و از بین رفتن خاک، باید از منظری وسیع به خوبی شناخته شود. لازم است که احتیاجات واقعی ارزیابی شود که به معنی تقارن بین منابع آب و توزیع آلودگی است. به علاوه اهمیت پروژه های آب در رابطه با اکولوژی و تأثیر پروژه ها روی آلودگی آب باید شناخته شود. مهمترین مسئله در این بین تعیین نیازهای واقعی است.
پروژه های آب و مطالعات عمومی قابل قبول ادامه خواهند یافت تا سلامت و امنیت عمومی را تأمین کنند. برخی از پروژه ها ممکن است راهکارها را تغییر دهند. پروژه های هیدروالکتریکی ممکن است جای سوخت های فسیلی ناکافی را بگیرد. اهدافی مثل هیدروالکتریسیته، آبیاری، سیلاب و نقاط تفریحی باید همزمان بررسی شوند. هنگامی که تصفیۀ بهتر به شکل مؤثرتر به کار گرفته می شود، آلودگی مخازن تغییر می کند.
در مورد انجام پروژه جدید، طراح باید تأثیرات اکولوژیکی را در محدودۀ جریان به دقت ارزیابی کند و او باید پروژه اش را به شکلی که کمترین تأثیرات منفی را داشته باشد انجام دهد.
 مکان سد در هر جا باشد، نتایج اکولوژیکی آن نیز به همان صورت است. تأثیرات زیست محیطی سد را می توان بر اساس معیارهای متفاوتی مثل تأثیرات کوتاه مدت و بلند مدت، تأثیر روی نواحی اطراف و تأثیر روی نواحی که سد به آنها سرویس دهی می کند، تأثیرات اجتماعی و غیر اجتماعی، تأثیرات مفید و مضر تقسیم بندی کرد.
این اثرات ممکن است به روش های پیچیده ای مثل آب و هوایی، هیدرولیکی، بیولوژیکی، اجتماعی، فرهنگی، باستانشناسی و غیره دسته بندی شوند.

تأثیرات مثبت و منفی سد روی محیط زیست
در حال انجام پروژه های منابع آب، مهم است آشکار شود که کدام اثرات زیست محیطی پروژه هنگام اجرا ممکن است اتفاق بیفتد. اثرات زیست محیطی سدها در زیر به ترتیب شماره نوشته شده اند. شامل موارد زیر است:
1-  به عنوان نتیجۀ ساخت سد و نگه داشتن رسوبات در مخازن، جلوی تغذیۀ کانال ها و سواحل پائین دست توسط رسوبات گرفته می شود. ممکن است فرسایش اتفاق بیفتد. هنگامیکه به این صورت جلوی انتقال رسوبات گرفته می شود، منطقۀ تخم گذاری ماهی هایی که در جریان اکوسیستم زندگی می کنند، در محدودیت قرار می گیرد.
2-  مناطق تاریخی و باستانی همراه با مکان های ژئولوژیکی و توپوگرافیک که با زیبایی منحصر به فردشان کمیاب هستند، بعد از اینکه زیر مخازن سدها بمانند ناپدید می شوند.
3- تولید مثل ماهی های مهاجر توسط سیلابهایی که به بسترهای تخم گذاری آسیب می رساند، مختل می شود. یا بستر های شنی تخم گذاری هنگام کارهای حفاری و خاکریزی در بسترهای جریان ممکن است تخریب شود.
4- دمای آب، توزیع اکسیژن و نمک به عنوان اثر ساخت مخزن ممکن است تغییر کند. این ممکن است باعث تولید گونه های جاندار جدید شود.
5- راه های عبور معمولی حیوانات زمینی هنگامی که سد به عنوان مانع عمل کند بسته می شود. ضمناً حرکت ماهی های بالادست به منظور تخمگذاری و تغذیه مختل شده و به این شکل جمعیت ماهی ها به شکل قابل توجهی کاهش می یابد.
6- ماهی ها هنگام عبور از دریچۀ سد، توربینها و پمپهای سدهای بزرگ ممکن است آسیب ببینند. زهکشی مردابها (marshs) و سایر توده های آب و عملیات خاکبرداری که باعث تغییرات در ساختار بستر جریان می شود بر زندگی جانداران تأثیر منفی می گذارد، حتی باعث مرگ آنها می شود.
7- تغییرات اساسی در کیفیت آب به عنوان نتیجۀ زهکشی آب برگشتی از آبیاری اتفاق می افتد که به خاطر پروژه های آبیاری است. به عبارت دیگر، انتقال سیلاب و افزایش غلظت نمک می تواند گلسنگ آب را بیشتر کند و می تواند گونه های جانوری آب را تغییر دهد.
8- گونه ها ممکن است به موازات فرسایش ناشی از فعالیت انسانی یا افزایش دائمی کدورت آب به عنوان پی آمد ساخت سد تغییر کنند.
9- تخلیۀ مواد سمی (آفت کش ها، فلزات سمی و غیره) و تجمع آنها در زنجیرۀ غذایی ممکن است بلافاصله بر حیوانات حساس تأثیر گذارد. هنگامی که جریان توانایی ترمیم آن را نداشته باشد تمام موجودات زندۀ ممکن است به پایان برسند.
10- رژیم جریان ممکن است به عنوان نتیجۀ تخریب طبیعت، تغییر کند. سیلاب های غیر منتظره ممکن است اتفاق بیفتند و درنتیجه پوشش گیاهی و ساختارهای طبیعی در ساحل رودخانه می تواند آسیب ببیند.
11- افزایش زلزله ممکن است به دلیل پرشدن مخازن سدهای بزرگ اتفاق بیفتد.
12- افزایش تلفات تبخیر می تواند به عنوان نتیجه ای از افزایش مساحت سطحی آب مورد انتظار باشد.
13- تغییرات جزئی و حتی  تغییرات منطقه ای آب و هوایی ممکن است در ارتباط با تغییر درصد رطوبت هوا، دمای هوا، جابه جایی هوا در مقیاس بزرگ و تغییر در توپوگرافی منطقه در اثر مقدار زیاد آب ثابت مشاهده شود.
14- نسبت های مواد غذایی-آب-خاک موجود در پائین دست در ارتباط با سیلاب هایی که در دوره های زمانی طولانی گاه به گاه اتفاق می افتند، تغییر می کند. با توجه به این مسئله، تغییرات اجتناب ناپذیری در عادت های کشاورزی افرادی که در این مناطق زندگی می کنند و همچنین در گیاهان و جانوران منطقه ایجاد می کند.
15- سدها ممکن است باعث افزایش بیماریهایی با منشأ آب مثل تیفوس، تب تیفوئید، مالاریا و وبا شوند.
16- سدها بر ساختارهای اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی منطقه به طور قابل ملاحظه ای تأثیر می گذارند. مخصوصاً مجبور کردن افراد ساکن در نواحی و سرزمینهایی که به زیر آب می روند به مهاجرت، در روحیۀ آنها تأثیر منفی می گذارد.
   اثرات متعدد دیگری می تواند به این لیست اضافه شود. مهمترین نکته ای که در اینجا باید مطرح شود متمایز کردن خسارات موقت از خسارات بلند مدت و غیر قابل بازگشت به طور شفاف است. این اجتناب ناپذیر است که گروه هایی از بیولوژیست ها، مهندسان، هیدرولوژیست ها، متخصصان علوم اجتماعی و سایر گروه های حرفه ای که به مطالعات ارزیابی اثرات زیست محیطی می پردازند تشکیل شود و وظایفشان را در برآورد اثرات زیست  محیطی انجام دهند.
سدها که از بسیاری از جنبه ها مثل آبیاری، منابع آب آشامیدنی، کنترل سیلاب، تولید الکتریسیته، ماهیگیری و توریسم به اقتصاد ملی کمک می کنند، همچنین در افزایش سطح زندگی و فرهنگ منطقه ای که در آن ساخته می شوند، مؤثر هستند. ضمناً، محیط جدید ساخته شده توسط سد همچنین پیدایش گونه های متفاوت را در منطقه پشتیبانی می کند. سدها تنها در رشد اقتصادی مهم نیستند، بلکه در تمام پیشرفتهای اقتصادی و معنوی مهمند. در بسیاری از کشورهای پیشرفته ، سدها نقش کلیدی در توسعۀ مناطق در حال توسعه ایفا می کنند.
مزایای اصلی حاصل شده بعد از توسعۀ منابع آب
1- مزایای کنترل سیلاب؛ اثرات سیلاب را کاهش داده و حذف می کند.
2- مزایای ارتقاء زمین؛ منافع زیادی که بعد از افزایش حاصلخیزی خاک به علت زهکشی و ارتقاء ....... زمین بدست می آید.
3- مزایای انرژی الکتریکی؛ در بین دو پروژه مزایای انرژی ارزشی برای پروژۀ اقتصادی تر است.
4- مزایای حمل و نقل؛ مزیتی که در صورت وجود حمل و نقل از طریق راه آبی در پروژه، اتفاق می افتد.
5- مزایای تأمین آب آشامیدنی و آب خانگی در هر یک متفاوت است و باید در هر مورد به دقت بررسی شود.
6- مزایای آبیاری؛ مزیت عمده بین موقعیت خشک و آبیاری را تعیین می کند.

تأثیر سدها در سیستم هیدرولیکی
اثر هیدرولیکی اصلی تخلیۀ مجموعۀ حوزه های رودخانه به یک مخزن ثابت به جای بستر جریان است. بنابراین، تغییر سریعی در پائین دست شروع خواهد شد. هنگامی که مخزن شروع به ذخیرۀ آب می کند پائین دست جریان تا حدودی یا کاملاً خشک می شود. در طول این دوره های زمانی موقت یا تکرار شونده در فواصل معین، ممکن است تعادل هیدرولوژیکی مختل شود؛ نابودی بازگشت ناپذیر، ناپدید شدن و تغییرات ساختاری در اکوسیستم وابسته به آب مشاهده شده است. پوسیدگی گیاهان و جانوران مرده در پیکرۀ آب تازۀ ورودی سرعت می گیرد. بنابراین، جریانهای آب بالادست، بدون اکسیژن در قسمتهای عمیق تر، تاریکی در دوره های طولانی و معمولاًبوهای فساد بدلیل دفع سولفید هیدروژن آلوده می شوند. اگر چه بعد از این فرایندها، جریان اکوسیستم تازه و سالمی را در این قسمت شکل می دهد، هیچ یک از این تعادل های آبی و نه اکوسیستم های خاکی و حتی محیط دریایی که جریان به آن می پیوندد این شانس را ندارد تا به سلامتی قبلیشان برسند.

تأثیرات سدها در سیستم جوی
تغییر درصد رطوبت، دما و حرکت های هوا توسط حجم بالای آب ثابت و تغییرات جزئی اقلیمی وابسته به توپوگرافی منطقه ایجاد می شود. به علاوه تغییرات آب و هوایی در مقیاس منطقه ای ممکن است مشاهده شود. این تغییرات ممکن است برای سلامتی انسان خیلی مضر به نظر نرسند، اما برای بسیاری از گیاهان و حیوانات قابل توجه اند. تأثیرات ثانویۀ آنها انسان را تحت تأثیر قرار می دهد.

تأثیرات سدها روی پوستۀ زمین
با اینکه ادعا می شود که مخازن سدها تأثیراتی بر زمین لرزه دارند، باید اظهار داشت که این مسئله به صورت علمی ثابت نشده است.

تأثیرات سدها روی سیستم های زیستی خاکی

زندگی بیولوژیکی رودخانه هم در مخزن و هم در پائین دست به سرعت تغییر می کند. بخشهایی از سیستم زیستی که تحت تأثیر سد قرار می گیرند بخشهایی هستند که در سواحل زیر آب رفته اند.

در طول فعالیت های خاک ریزی در سد، درحالیکه زمین زیر آب می ماند بخش خشکی منطقه کاهش می یابد. اگرچه،  مرز آب-خاک توسعه می یابد. بنابراین، مناطق زیستگاهی گیاهان، حیوانات یا انسانها تغییر می کند. جنگلهاو مناطق کشاورزی ممکن است زیر آب بروند.

هنگامی که سطح آب به صورت دوره ای تغییر می کند، بعضی از گونه ها در زیر آب به مرور زمان در هنگام جزر و مد شروع به زندگی می کنند. این مناطق ممکن است به زمین های باتلاقی تبدیل شوند یا بسته به ساختار خاک مجدداً بسترسازی شوند.
روابط مواد مغذی آب-خاک، در پائین دست سد در جائیکه بعد از سیلاب ترسیب اتفاق افتاده، در دوره های زمانی طولانی تغییر می کنند. علاوه بر این تغییرات اجباری در پوشش گیاهی و حیات جانوری و سنتهای کشاورزی مردم در منطقه اتفاق می افتد. این تأثیر می تواند برای کیلومترها توسعه یابد.

تأثیرات سدها روی اکوسیستم های آبی
در آغاز، متلاشی شدن موجودات زنده باعث افزایش مواد مغذی در آب در دورۀ زمانی کوتاه می شود. بنابراین، مقدار BOD (اکسیژن مورد نیاز بیولوژیکی) آب افزایش می یابد. تجزیۀ بی هوازی به کمک لایه های ثابت در اعماق مخزن انجام می شود. این نتایج در دریاچه های تاریک بوی بدی ایجاد می کند. سپس، افزایش زیادی در فیتوپلانگتونهایی که توسط مقادیر افزوده شدۀ مواد مغذی، تغذیه می شوند، مشاهده می شود. از طرف دیگر گیاهان در پیکره های بزرگ سبز و تاریک سطح آب را می پوشانند. این اتفاقات میتواند هم برای حیات دریاچه و همچنین برای کسانی که ماهیگیری می کنند، کسانی که با قایق سفر می کنند و حتی برای دریچه های سد و پره های توربین مضر باشد.  گاهی اوقات، گیاهان بزرگ ایجاد شده در این مکانها مانند منبعی برای حاملان بیماری عمل می کنند. به طور جداگانه، این افزایش در گیاهان آب باعث تلفات تبخیر بیشتر از مقدار تبخیر و تعرق اتفاق افتاده در حالت عادی می شود.
سد یک مانع واقعی برای حیواناتی است که از یک سمت رودخانه به سمت دیگر آن شنا می کنند است. وجود سد به معنی مرگ برای گونه های ماهی ای است که بخش خاصی از زندگی شان را در چشمه یا در جریان آب و بخش دیگر را در مکان رسیدن رودخانه به دریا می گذرانند. ما می دانیم که بعضی از ماهی های دریا به آبهای شیرین می آیند و برای تخم گذاری به سمت چشمه ها شنا می کنند. سپس آنها با ماهی های جوان به سمت دریا باز می گردند. سدی که در این راه ساخته خواهد شد، چرخۀ زندگی این جانوران را قطع می کند و باعث مرگ گروهی آنها می شود. دیده شده که جریانات فرعی با این هدف طراحی شده است.

تأثیرات سدها روی زندگی بشر
با وجود این حقیقت که سدها هدف مهمی برای توسعه هستند؛ برای مردم به سادگی قابل قبول نیست که مناطق کشاورزی، خانه ها و محیط زیستی که در آن زندگی می کنند، زیر آب رود.
تغییراتی در اشتغال و سیستمهای تولید شروع شده قبل از ساخت سد ایجاد می شود شامل سلب مالکیت زمین، اشتغال کارگران ساخت و انتقال مواد ساخت با ماشینها به محل. کارگران فاقد شرایط لازم از محل استخدام می شوند؛ هر چند تکنسین ها و متخصصان از مکانهای دیگر می آیند. عموماً مناطق مسکونی ساختمانهای اجتماعی، بیمارستانها، مدارس و غیره، برای مردمی که از بیرون به محل می آیند، ساخته می شود. بیشتر این امکانات می تواند برای مصرف عموم آزاد نگه داشته شود بیشتر سدها نوعی از نماد توسعه می شوند. مناطق مسکونی جدید به این روش توسعه می یابند و نتیجه آن نیازها و تغییرات بوم شناختی ثانویه است. برای مثال، آب آشامیدنی، فاضلاب خانگی، تصفیۀ فاضلاب و غیره. علاوه بر این، زندگی اجتماعی فعال می شود، تجارت افزایش می یابد، فعالیت های فرهنگی بیشتر می شود. تغییرات مهمی در سیستم حمل و نقل مشاهده می شود. راه ها زیر آب می مانند و نواحی اطراف آنها از این نظر مهم هستند. جاده های جدیدی که به منظور جلوگیری از توقف خدمات حمل و نقل ساخته می شوند، باعث هزینه های اضافی و هزینه های زیست محیطی اضافی می شوند.
درهمان موقع سدها اثر آلودگی را کاهش می دهند که برای مناطق پائین دست که آلودگی رسیده از منبع کاهش می یابد، قابل ذکر است، که مدیون مخازن بزرگشان است. به علاوه آنها مجدداً آلودگی را به خاطر داشتن آب پیوسته در بسترشان در طول دوره های زمانی خشک، کاهش می دهند.
سدها خطر سیل را در پائین دست، بوسیلۀ قابلیت ذخیره در مخازنشان کاهش می دهند.
بدون شک مزایای واقعی و بالقوه ای از این پروژه ها بدست می آید. توسعۀ صنعتی سرعت می یابد؛ کانال های آبیاری و تولید غذا به عنوان نتیجه ای از تولید برق، توسعه می یابند. بعد از مقایسۀ مضرات و مزایا برای یک دورۀ زمانی طولانی، در مورد سد یک تصمیم می تواند گرفته شود. ممکن است اثرات جانبی ناخواسته سد بدلیل منافع آینده، دیگر مهم نباشد. اما این سازه های بزرگ مهندسی باید به ما یاد آوری کنند که ما قادر نیستیم فقط بخشی از یک اکوسیستم را تغییر دهیم.  زیرا تمام حلقه ها در یک اکوسیستم با یکدیگر مرتبط اند. حتی تنها یک حلقۀ زنجیر می تواند تمام زنجیر را از هم جدا کند یا یک قطعه که از زنجیره خارج شود تمام سیستم را خراب خواهد کرد. بنابراین، مسئلۀ محیط زیست باید با جزئیاتش در مرحلۀ طراحی بررسی شود. اقدامات حیاطی باید قبل از اینکه تهدیدات باعث کوچک ترین واکنش حساس شوند، انجام شود.

به علاوه در برابر مزایای مهم اجتماعی و زیست محیطی، مهم است که اثرات منفی سد روی محیط زیست به منظور توسعۀ پایدار، به حداقل برسد.
در خلاصه، تغییرات زیست محیطی ناشی از سدها در مقادیر متفاوت و درجات اهمیت متفاوتی ظاهر می شوند. مشکل است که رابطۀ بین این اثرات از قبل بیان شود و تعیین شود کدام اثر مثبت و منفی مطرح خواهد شد. این تخمین زدن باید برای هر سد و مخزن به طور جداگانه انجام شود. به عبارت دیگر، این اشتباه است که اثرات تماماً منفی دانسته شوند. مسئلۀ مهم این است که چه کسی و از چه نظری بررسی خواهد کرد. از نظر ماهی گیران، صنعتگران یا کشاورزانی باشد که زمینهایشان زیر آب است؟ تا زمانی که تمام اثرات زیست محیطی کاملاً بر اساس سطح اهمیت توضیح داده نشوند، مهم نیست چه کسی تصمیم می گیرد یا اینکه تصمیمات در مرکز گرفته می شود.

گردآورنده:رضا انتظاری

آبهای زیرزمینی - جمعه بیست و دوم بهمن 1389
کاویتاسیون در سیالات - جمعه بیست و دوم بهمن 1389
گزارش موردي تهديد رودخانه حبله رود گرمسار بوسيله آلاينده هاي نفتي و… - جمعه بیست و دوم بهمن 1389
داروهایی از فاضلاب و خاک - جمعه بیست و دوم بهمن 1389
آب های فانتزی - پنجشنبه بیست و یکم بهمن 1389
تصفیه آب با امکانات محدود - پنجشنبه بیست و یکم بهمن 1389
Piping پایپینگ - پنجشنبه بیست و یکم بهمن 1389
تصفیه آب و فاضلاب - چهارشنبه بیستم بهمن 1389
راهنمای نمونه برداری و انجام آزمایشات الزامی تصفیه خانه های فاضلاب - چهارشنبه بیستم بهمن 1389
اندازه گیری تری‌ نیتروتولوئنِ(TNT)در آب - چهارشنبه بیستم بهمن 1389
سختی آب Hardness - سه شنبه نوزدهم بهمن 1389
آموزش کامل اتوکد - سه شنبه نوزدهم بهمن 1389
فاضلاب و مسائل مربوط به آن - سه شنبه نوزدهم بهمن 1389
نیروهای هیدرواستاتیک - دوشنبه هجدهم بهمن 1389
نقش آب در انتقال بيماري ها - دوشنبه هجدهم بهمن 1389
مروری بر تحلیل فراوانی در هیدرولوژی - دوشنبه هجدهم بهمن 1389
فاضلاب صنعتی - دوشنبه هجدهم بهمن 1389
آزمایش میکروبی آب - یکشنبه هفدهم بهمن 1389
دستورالعمل بهره برداری و نگهداری از شبکه های جمع آوری فاضلاب شهری - یکشنبه هفدهم بهمن 1389
کلیات تصفیه فاضلاب - یکشنبه هفدهم بهمن 1389
آلودگی های آب - شنبه شانزدهم بهمن 1389
دستورالعمل حفاظت و ایمنی کار در بهره برداری و نگهداری تاسیسات برقی و مکانیکی ایستگاه های پمپاژ و چاه - شنبه شانزدهم بهمن 1389
خواص غیرعادی آب - شنبه شانزدهم بهمن 1389
طرح تصفیه خانه فاضلاب شهر مراغه - شنبه شانزدهم بهمن 1389
آزمايش التور در آب و فاضلاب - جمعه پانزدهم بهمن 1389
راهنمای ثبت گزارش روزانه بهره برداری تصفیه خانه آب ( سیستم های پولساتور - اکسیلاتور-انعقاد ) - جمعه پانزدهم بهمن 1389
آب - جمعه پانزدهم بهمن 1389
روش های خالص سازی آب با به کارگیری فناوری نانو - پنجشنبه چهاردهم بهمن 1389
20 نکته در مورد آب - پنجشنبه چهاردهم بهمن 1389
شوری در خاک و آب - پنجشنبه چهاردهم بهمن 1389
آب معدني - پنجشنبه چهاردهم بهمن 1389
سیستم زهکشی چند جریانه آب و فاضلاب - پنجشنبه چهاردهم بهمن 1389
مطالبی از دنياي آب - پنجشنبه چهاردهم بهمن 1389
زلزله و آلودگي آب هاي زيرزميني - پنجشنبه چهاردهم بهمن 1389
تاریخچه شرکت آب و فاضلاب استان کهگیلویه و بویر احمد - پنجشنبه چهاردهم بهمن 1389
بتن ریزی در زیر آب - پنجشنبه چهاردهم بهمن 1389
گیاه پالایی - پنجشنبه چهاردهم بهمن 1389
راهنمای بهره برداری از حوضهای زلال ساز مرکب (نوع پولساتور) - پنجشنبه چهاردهم بهمن 1389
PCBs - پنجشنبه چهاردهم بهمن 1389
بالانتلیوم کولای - چهارشنبه سیزدهم بهمن 1389
شیگلا shigella - چهارشنبه سیزدهم بهمن 1389
آرسنيك - چهارشنبه سیزدهم بهمن 1389
مجموعه مستندات علمی و اجرایی ( دستورالعمل ، استاندارد و ... ) بخش کنترل کیفیت و بهداشت آب و فاضلاب ش - چهارشنبه سیزدهم بهمن 1389
تصفیة فاضلاب و محیط زیست - چهارشنبه سیزدهم بهمن 1389
تصفية فاضلاب بهداشتي - سه شنبه دوازدهم بهمن 1389
دستورالعمل برآورد و تخمین آب به حساب نیامده غیرفیزیکی - سه شنبه دوازدهم بهمن 1389
پمپ های فاضلاب - سه شنبه دوازدهم بهمن 1389
آیا می دانید تصفیه آب و فاضلاب - دوشنبه یازدهم بهمن 1389
معرفی رشته عمران - آب و فاضلاب - دوشنبه یازدهم بهمن 1389
كاربرد GIS در صنعت آب و فاضلاب - دوشنبه یازدهم بهمن 1389
قانون نظام مهندسی و كنترل ساختمان - دوشنبه یازدهم بهمن 1389
بررسی ایمن سازی در سدهای قوسی - دوشنبه یازدهم بهمن 1389
صرفه جویی در مصرف آب - دوشنبه یازدهم بهمن 1389
مقاوم سازی لرزه ای تاسیسات آب شهری - دوشنبه یازدهم بهمن 1389
سيستم هاي مهندسي تصفيه آب و فاضلاب شهری - دوشنبه یازدهم بهمن 1389
زهکشی چيست و چگونه؟ - یکشنبه دهم بهمن 1389
سپتیک تانک - یکشنبه دهم بهمن 1389
دستورالعمل حوادث و اتفاقات شبکه آبرسانی - یکشنبه دهم بهمن 1389

مرجع تخصصی آب و فاضلاب