آب در فرهنگ ایرانیان

درحال مشاهده: آب در فرهنگ ایرانیان

ادعونی اهدای خون

آب در فرهنگ ایرانیان

۱۳۸۹/۱۲/۲۲

1:59

امیرحسین ستوده بیدختی

ایرانیان همیشه با دیده احترام به آب نگریسته اند.هنوز هم هر جا كه «آبادان»است و«بیابان»،در پیوند است با آب و آب مایه زندگی.«آب»همراه سه عنصر «آتش»و«باد»و«خاك»نزد ایرانیان از تقدس ویژه ای برخورداراست.تقریبا در همه نوشته های پیش از اسلام ، جایگاه آب در مجموعه آفرینش بسیار حساس است.هرودوت می نویسد ،ایرانیان در هیچ رودخانه ای حتی دست هایشان را نمی شویند و دست شستن دیگران را هم در آب نمی پذیرندو به رودخانه احترام می گذارند.استرابون نیز لابد با تكیه بر نوشته هرودوت به همین موضوع اشاره می كند.او مینویسد كه ایرانیان در آب روان شستشو نمی كنند و در آب روان لاشه و مردار وروی هم رفته چیزهای ناپاك نمی اندازند.البته از گزارشی درباره هخامنشیان داریم،می دانیم كه داریوش برای رساندن تیرك های سدر،از لبنان به شوش ،از آب روان استفاده كرده است.روشن نیست در این رویدادها،برای جلوگیری از دژرفتاری به آب چه اندیشه ای گمارده شده است.

نویسندگان پس از اسلام نیز جا به جا از آب به نام یك پدیده گرانفدر یاد كرده اند .نظامی می گوید:

      چنین گفت بر من به دانش درست      كه جز آب جور نبود از نخست

       ز باران او گشت پیدا سپهر                پدیدار آمد از برق او ماه و مهر

       ز ماهیتی كز بخاز اوفتاد                    زمین گشت و بر جای خویش ایستاد

از تقدس آب نزد ایرانیان همین بس كه «میهن»و«زادگاه»را «آب و خاك»می نامند.

تیرگان ورمز اسطوره آبریزان یا آب پاشان

یكی از آیین های جشن تیرگان،شستشوی بیرون از برنامه روزانه و پاشیدن آب و گلاب بر سر وروی یكدیگر است.این جشن پیوند ژرفی با تقدس آب در فرهنگ ایرانیان دارد و جشن تیرگان ، تیر روز از تیرماه ءایین ویژه ایزد باران است.

دو داستان بسیار زیبا و دل انگیز در مورد آیین ابریزان وجود دارد كه نشان از مهر ومحبت ایرانیان دارد.

داستان نخست به گزارش شاهنامه فردوسی و ابوریحان بیرونی در آثارالباقیه می

باشد.

حكیم فردوسی در شاهنامه دل انگیز خود چنین گزارش می دهد كه كیخسرو بعد از جنگ با افراسیاب و كشتن او چنین در درونش دریافت كه كارش در جهان به پایان رسیده و باید به جهان ایزدان بپیوندد،پس درم و دینار بسیار به موبدان وتهیدستان داد و به نامداران و سپاهیان سفارش های در خورد كرد و جانشین تاج و تخت برگزید.سپس فرمان داد تا سپاه به راهی كه او می گوید همراه شوند . پس از چندی در راه به چشمه ای برخوردند و كیخسرو همان جا فرمان به ماندن داد و گفت كه تا سحر بیشتر در كنار سپاه نیست .

ابوریحان نیز چنین ادامه می دهد كه(افزوده بر گزارش فردوسی ) بیژن بر چهره كیخسرو- كه كنار چشمه خفته بود- آب پاشید تا خسرو چشم گشود. از این است كه ایرانیان با مهری كه به كیحسرو دارند ، از آن پس در تیرماه ، كه تین داستان رفته بود به سر وروی یكدیگر آب می پاشند.

داستان دوم مربوط به نوشته شمس الدین محمد ابی طالب انصاری دمشقی(درگذشت:727ه . ق ) می باشد كه می نویسد :همه ایرانیان در عیدهای خود شب ها آتش می افروزندو سپیده دمان آب می پاشند و پاشیدن آب برای پاكیزگی است و از آن روی است كه چون فیروز ،پسر یزدگرد از كار خویش رهایی یافت و شهر اصفهان را بنا كرد ، هفت سال باران نبارید. آن گاه كه باران آمد، آب باران را بر تن خویش ریختند و شادی كردند و پس از آن سال این كار رسم شد.

دیگر مراسم جشن تیرگان

بطوریكه زرتشتیان می گویند در قدیم این جشن به بزرگی نوروز برگزار می شد و 9 روز طول می كشید كه یكی از آداب گذشته اید بود كه در تیر روز تاری از ابریشم الوان و سیم نازك و ظریف كه تیر وباد است می بافتند و آن را به مچ دست یا دگمه لباس می بستند و شیرینی می خوردند ودر روز باد ایزد كه بیست و دوم تیر یعنی 10 روز بعد است، آن تار را باز كرده به باد می دادند و باز شیرینی می خوردند.

در مورد فلسفه این تار می گویند به دلیل اهمیت زیاد این جشن در این روز همگی لباس نو می پوشیدند و 9 روز جشن را ادامه می دادند. چون برای همه پوشیدن لباس نو ممكن نبود این تار بافته می شد كه در واقع نماینده لباس نو بود كه به مچ دست یا دگمه لباس می بستند كه در واقع یك پوشیدنی نو از دوختنی یا بافتنی همراه داشته باشند.امروز بستن این تار در میان زرتشتیان معمول نیست.

از مراسم بسیار قدیمی كه باز امروز مرسوم نیست،خوردن گندم پخته در روز جشن و شكستن سفالها در این روز بود كه ابوریحان بیرونی دلیل خوردن گندم را چنین می گوید كه چون در جنگ افراسیاب و منوچهر و پس از صلح آنهامردم همچنان در حصارها زندگی می كردند و فرصت آرد كردن گندم را نداشتند مجبور بودندگندم پخته را بخورند.شكستن سفال ها را كه از آیین های قدیم این جشن می دانند به جنگ افراسیاب و منوچهر و همچنین ستاره تیر یا ایزد باران وآب مربوط می دانند.

از دیگر مراسم این جشن كه بسیار زیبا برگزار می شد و باز باید گفت كه امروز معمول نیست «لال شیش»می بود.جوانان تركه به دست به خانه هایی می رفتند و در می زدند و با دیدن صاحب خانه او را آرام با تركه می زدند و سپس با دریافت هدیه

ای تركه را به صاحب خانه می دادند و او آن تركه را تا سال دیگر به عنوان شی متبركی نگهداری می كرد. در اینجا شیش=تركه=تیر ، یادآور تیر آرش است و رفتار لال بازی حكایت از سكوت و آرامش و در عین حال پنهان كاری می كند.

و در آخر رسم دیگری كه با ابعاد بر جای مانده فال كوزه می باشد كه شب جشن تمام افراد فامیل و آشنا دور هم جمع می شدند و كوزه ای را از آب پر می كردند و دختر باكره ای این كوزه را می گرداند و تمام افراد با نیتی شی ای را در آن كوزه می انداخت و در آخر در شب این دختر كوزه را كنار آتش گاه یا محل نورخانه می گذاشت و تا روز بعد كه جشن بود و پایان آن همان دختر با خواندن غزل ها و شعرهای گوناگون افراد حاضر در جشن اشیا موجود در كوزه را بیرون می آورد و صاحب شی ، شعر شی خود را به شگون دریافت می كرد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

موضوعات مرتبط: آب و آلودگی آب و آبیاری و منابع آب,حفاری

برچسب‌ها: آب

ادامه مطلب

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

درحال مشاهده: آب در فرهنگ ایرانیان

آب در فرهنگ ایرانیان

لیست مطالب

آرشیو موضوعی

برچسب ها

صفحات مهم

لینک دوستان

پیوندها

نویسندگان

آخرین مطالب

آرشیو