مرجع تخصصی آب و فاضلاب

● مقدمه
دفع پساب تصفیه خانه‌های فاضلاب به محیط پذیره از نظر میکربی با محدودیت مواجه می‌باشد. این محدودیت در رابطه با مجموع کلیفرم‌ها کمتر از۱۰۰۰ عدد در ۱۰۰ میلی‌لیتر و در رابطه با کلیفرم مدفوعی کمتر از ۴۰۰ عدد در۱۰۰ میلی‌لیر می‌باشد برای رسیدن به آستانه اعلام شده ناچاراً استفاده از گندزدائی کننده‌هائی چون گاز کلر و یا مشتقات آن، گاز ازن و در نهایت کاربرد اشعه فرابنفش ضروری می‌باشد. کاربرد کلر یا مشتقات آن در ضد عفونی فاضلاب همواره جای تأمل دارد به‌خصوص آن که ترکیبات آلی موجود در فاضلاب با کلر تولیدات ثانویه‌ای ایجاد می‌کند که سرطان‌زا تشخیص داده شده‌اند. استفاده از گاز ازن نیز با توجه به هزینه‌های سرمایه‌گذاری و بهره‌برداری بالا جهت گندزدائی فاضلاب قابل توصیه نیست و تنها گزینه موجود که ممکن است جایگزین کلر و مشتقات آن شود و از نظر هزینه‌ها نیز با کلر قابل رقابت باشد و اثرات سوئی نیز بر محیط زیست تحمل نکند اشعه فرا بنفش (UV) می‌باشد.
در کشور ما استفاده از کلر و مشتقات آن جهت گندزدائی پساب تصفیه خانه‌های فاضلاب به‌صورت گسترده مورد توجه قرار گرفته است معهذا کمتر تصفیه خانه فاضلابی می‌توان یافت که عمل گندزدائی پساب را به‌طور جدی در دستور کار خود داشته باشد. به خصوص طی یکی دو دهه اخیر که مشکلات ناشی از واکنش‌های ثانوی استفاده از کلر نیز مطرح شده است، دست بهره برداران این گونه تأسیسات را جهت گریز از انجام این فرایند باز گذاشته است. در ارتباط با استفاده از اشعه UV طی سال‌های ۷۸ -۷۷ پروه‌ای تحقیقاتی در تصفیه خانه فاضلاب صاحب قرانیه به مورد اجراء حجم پساب، مواد معلق موجود در پساب، نامناسب بودن سازه دستگاه، غیر اتوماتیک بودن سیستم تمیز کردن لامپ‌ها و غیره گرچه تا حدود زیای در کاهش باکتری‌های موجود در پساب مؤثر بوده لیکن هیچگاه راندمان حذف ۹۹/۹۹ درصد را حاصل نگردید. به هر جهت پروژه مذکور بدون اخذ نتیجه لازم پس از یک سال عملیات تحقیقاتی متوقف و حاصل کار تداوم دفع پساب تصفیه خانه‌های فاضلاب بدون عمل گندزدائی بود.
مقاله حاضر که ترجمه‌ای از مجله water۲۱ مربوط به اکتبر ۲۰۰۴ می‌باشد و وضع موجود تصفیه خانه ‌های فاضلاب را با وضع سال‌های اخیر کشور چین تداعی می‌کند شاید راه گشائی جهت رسیدن به وضعیت مطلوب دفع پساب تصفیه خانه ‌های فاضلاب از نقطه نظر استاندارد میکربی باشد.


● ”گسترش کاربرد اشعه فرابفش (UV) (Ultraviolet) در کشور چین“
استفاده از اشعه UV در کشور چین به‌عنوان عامل ضدعفونی کننده در حال گسترش می‌باشد. این اشعه با توجه به فقدان آثار نامطلوب بر روی محیط زیست، جهت ضد عفونی پساب در تصفیه خانه‌های فاضلاب شهری مورد استفاده قرار گرفته است.
استفاده از اشعه UV به‌عنوان ضد‌عفونی کننده آب در کشور چین فعلاً مراحل اولیه را طی می‌کند و ماده کلر سال‌هاست که عمل ضد عفونی آب آشامیدنی کشور مذکور را انجام می‌دهد. کلر علاوه بر عمل گندزدائی آب با بعضی مواد آلی موجود در آب ترکیباتی جانبی (byproducts) سرطان‌زا ایجاد می‌کند که مهمترین آنها ( THM۵ (Tri Halo Methans  و (HAAs) (Haho Acetic Acid) می‌باشد. به‌همین لحاظ سعی شده است گاز ازن (O۳) و یا دی‌اکسید کلر (CLO۲) جهت ضد عفونی کردن آب آشامیدنی جایگزین کلر کردند که در این زمینه گاز ازن از اقبا بیشتری برخوردار گردیده و در نتیجه تا اواخر سال ۲۰۰۴، ضدعفونی آب ۱۲تصفیه خانه چین با ظرفیت ۱۰۰ الی ۵۰۰ هزار متر مکعب در روز با استفاده از گاز ازن انجام می‌شود.
به هر چهت اشعه UV به‌عنوان گزینه جدید جهت ضدعفونی آب آشامیدنی در مقایسه با گاز ازن که دارای هزینه سرمایه‌گذاری بالائی می‌باشد و در رابطه با گاز کلر که تولیدات جانبی مضر در آب به‌جا می‌گذارد مطرح اس به‌خصوص اثرات آنی UV به روی موجودات تک یاخته‌ای و عقیم نمودن آنها بسیار حائز اهمیت می‌باشد. گرچه کاربرد اشعه UV در تصفیه آب مراحل اولیه را در چین طی می‌کند مع‌هذا استفاده از این اشعه در گندزدائی فاضلاب‌های شهری در سطح وسیعی آغاز گردید و به‌سرعت در حال گسترش می‌باشد.
الزامات اخیری که در مورد ضدعفونی کردن فاضلاب‌های تصفیه شده برقرار گردیده، کارشناسان ذیربط چینی را مجبور به بازنگری دستورالعمل‌های قدیمی و تکمیل آنها و تعیین استاندارد‌های جدید طراحی جهت پساب خروجی تصفیه خانه‌ها فاضلاب نموده به‌طوری که از سال ۱۹۶۳ تا سال ۱۹۹۷ میلادی چهار نسخه قبلی می‌باشد. در استاندارد اولیه (۱۹۶۳) هیچ‌گونه الزامی جهت گندزدائی پساب تصفیه خانه‌های شهری وجود نداشت و تنها گندزدائی فاضلاب بیمارستان‌ها و صنایع مخصوصی شامل این فرآیند می‌گردید. بنابراین پساب تصفیه‌ خانه فاضلاب شهر (Dongqu) و تصفیه خانه دیگر در شانگ‌های به‌نام (Beiqu) که قبل از سال ۱۹۷۴ ساخته و به بهره‌برداری رسیده بودند. بدون عمل ضد عفونی دفع می‌گردید.
با توجه به دستورالعمل‌های تهیه شده طی کنفرانس ملی محیط زیست کشور چین، استانداردهای موجود در سال ۱۹۷۴ مورد تجدید نظر کارشناسان واقع گردید و در نتیجه فرآیند گندزدائی پساب تصفیه خانه‌های فاضلاب به آن الحقا گردید. این امر مسئولین تصفیه خانه‌های فاضلاب را تشویق به ضدعفونی پساب تصفیه خانه‌های فاضلاب شهری می‌نمود.
طی این اصلاحیه همچنین مقررات خاصی جهت تصفیه آن دسته از فاضلاب‌های شهری که به محیط‌ های پرورش صدف ماهی و منابع آبی در دست احیاء تخلیه می‌شدند وضع گردید و مقرر شد کلرزن‌های گازی جایگزین هیپو کلریناتورها گردند. استانداردهای سال ۱۹۷۴طراحان چینی را حداقل مؤظف به پیش‌بینی محلی جهت ایجاد تأسیسات تزریق کلر به پساب تصفیه خانه‌های فاضلاب نمود. استاندارد تهیه شده سال ۱۹۷۴ به‌عنوان پیش‌نویس جهت تدوین استاندارد‌های جدید در سال ۱۹۸۷ پذیرفته شد و طی این مدت اطلاحاتی نیز در آن صورت گرفت.
در این هنگام متخصصین و کارشناسانو به مشکلات ناشی از واکنش‌های ثانوی مصرف کلر جهت ضدعفونی واقف گردیدند. در استاندارد جدید محدودیتی جهت تخلیه تعداد کلیفرم به منابع پذیرنده پیش‌بینی شد و مسئولین تصفیه خانه‌ها ترغیب به استفاده از مواد گندزدا گردیدند. به موازات این عمل تأکید برسرطان‌زائی استفاده از کلر در نتیجه تولید THMs و HAAs و اعلام عدم موفقیت در کاربرد این ماده برای گندزدائی فاضلاب، عملاً گزینه مناسب‌تری را جهت جایگزینی کلر مطرح نموده ضمن اینکه ناچاراً عمل ضد عفونی با گاز کلرمولکولی به بررسی محل استقرار تصفیه‌خانه فاضلاب و استفاده‌هائی که در نقاط زیر دست از منبع آب پذیرنده فاضلاب صورت می‌گرفت شد و علاوه بر آن استفاده از ادوات کلر زنی تابع خصوصیات فصول سال و درجه مورد نیاز تصفیه فاضلاب گردید.
این دستورالعمل تصریح کرد که ضد عفونی باید با توجه به خصوصیات کلی پساب و نیازهای محیط پذیرنده انجام شود و هنگامی که حوضچه‌های پرورش ماهی در پائین دست و نزدیکی تصفیه خانه قرار دارند باقی‌مانده پرورش ماهی در پائین دست و نزدیکی تصفیه خانه قرار دارند باقی‌مانده میزان کلر در پساب خروجی باید کنترل گردد و از روش‌های حذف کلر باقیمانده باید استفاده شود. با توجه به مطالب فوق وعد موجود دستورالعمل صریح در زمینه کلرزنی پساب تصفیه خانه ناچاراً تصفیه خانه‌های فاضلابی که از سال ۱۹۸۰ در چین ساخته شده بود بدون اعمال نظارت در گندزدائی تا همین اواخر اقدام به دفع پساب می‌نمودند. در رابطه‌ با مواردی که از حساسیت برخوردار بودند نیز صرفاً جهت رضایت و اخذ مجوز از سازمان حفاظت محیط زیست ساختمان‌های کلرزنی و تجهیز آن به ادوات کلرزنی در تصفیه خانه‌ها انجام می‌پذیرفت و در نهایت حوضچه کلرزنی تبیدل به‌حوضچه پرورش ماهی و اتاق کلرزنی تبدیل به انبار می‌گردید.
استاندارد کیفیت زندگی مردم چین با ورود به قرن بیست و یکم متحول گردید. مردم چین در شرایط جدید، بحث تندرستی وارتقاء سطح بهداشت را مورد توجه قرار دادند و بر این پایه موضوع استانداردهای مجاز تعداد باکتری‌های موجود در پساب و تخلیه میزان آلاینده‌های تصفیه‌خانه‌های فاضلاب به محیط زیست به‌عنوان شاخص پایه‌ای مورد کنترل قرار گرفته و در نتیجه دستورالعمل منتشره از طرف مسئولین حفاظت محیط زیست چین توسط مؤسسه ملی کنترل کیفی چین مورد نظارت واقع گردید و در نهایت موضوع ضدعفونی کردن پساب تصفیه‌خانه‌ها با توجه به شیوع بیماری سارس (sars) در سال ۲۰۰۲ و اوایل سال ۲۰۰۳ دولت و مسئولین حفاظت محیط زیست را متوجه الزام و ضرورت نصب سیستم‌های ضدعفونی در پساب خروجی تصفیه خانه‌های فاضلاب نمود و در ماه می سال ۲۰۰۳ وزیر حفاظت محیط زیست و وزیر ساختمان کشور چینبه اتفاق مصوبه‌‌ای دال بر لزوم استفاده از تجهیزات گندزدائی در تصفیه‌خانه‌های فاضلاب صادر کردند که استفاده از کلر، UV و ازن را مطرح کرده بود.
انجا کار به مسئولین تصفیه خانه‌های فاضلاب سپرده شد و مع‌هذا اعلام گردید که کلیفوم مدفوعی نباید در (cfu/l) و ۱۰۰۰۰ به توان ۴ تجاوز کند. بر اساس این مصوبه متصدیان تأسیسات یا مجبور بودند تجهیزات قدیمی را احیاء و استفاده کنند و یا تجهیزات جدید گندزدائی تهیه و نصب نمایند.
پیشرفت‌های علمی نشان داد که گرچ کلرینه کردن پساب از هزینه سرمایه‌گذاری اولیه کمتر برخوردار است لیکن قادر است مقادیر زیادی محصولات جانبی نیز به موازات عمل ضد عفونی تولید کند، علاوه بر این کلر قادر به کنترل مؤثر بعضی از میکرو ارگانیزم‌ها نیست. توسعه اقتصادی چین سبب گردید از تکنولوژی‌های پیشرفته ضد عفونی که سرمایه‌گذاری اولیه بیشتری را طلب می‌کرد ولی با طبیعی هم خوانی و مؤثرتر بود استفاده گردد. به‌عبارتی دیگر گزینه‌های بهتر ازگاز کلر برای ضدعفونی پساب مورد توصیه قرار گرفت که این گزینه‌ها شامل CLO۲ ,UV و O۳ بودند.
با توجهبه بازار داغ فروشندگان خارجی دستگاه‌های UV در چین و تحقیقات صورت گرفته روی این فن‌آوری در این کشور، استفاده از اشعه UV جهت ضد عفون پساب‌ها در این کشور به‌طور قابل ملاحظه‌ای افزایش یافت و از منابع ان مردم نیز برخودار شدند.


● ”تصفیه خانه‌های فاضلاب در چین“
در سال ۲۰۰۰ تصفیه خانه فاضلاب Hinhang در شانگ‌های که پساب آن به منبع حفاظت شده آب رودخانه هیونگ پیو تخلیه می‌گردید استفاده از ضد عفونی کننده UV را آغاز نمود. این تصفیه خانه با ظرفیتی معادل ۵۰ هزار متر مکعب در روز از دستگاه UV ساخت چین استفاده نمود. این دستگاه در کانال خروجی پساب تصفیه خانه نصب گردید.
پارامترهای اصلی طراحی، تولید ۷۰% اشعه، محدودیت مواد معلق در پساب کمتر از ۳۰mg/l و محدودیت BODs کمتر از ۳۰mg/l و ضریب پیک فاضلاب معادل۳/۱ برابر میزان متوسط بود این دستگاه UV متشکل از ۳۰۰ عدد لامپ کم فشار با توان هر لامپ حدود ۷۵ وات بود. این لامپ‌ها در دو بانک UV به‌صورت عمودی در مقابل جریان فاضلاب نصب گردیده که به‌علت کمبود تجزیه سازنده، این دستگاه زیر حد استاندارد از نقطه نظر تولید اشعه طراحی شده بود و به‌علاوه تمیز کردن دستی لامپ‌ها عیب کلی دیگری در مقابل سیستم‌های تمیز کننده اتوماتیک لامپ‌ها بود.
براساس این تجزیه تعداد قابل ملاحظه‌ای از تصفیه خانه‌های فاضلاب تا سال۲۰۰۲ به سیستم پیشرفته‌تر ضد عفونی کننده UV مجهز شدند که به‌طور نمونه تعداد ۱۰ مورد از آنها ظرفیتی بیش از ۲۰ تا ۵۰۰ هزار متر مکعب دارند. براساس آمار و اطلاعات موجود حدود ۲۰ تصفیه خانه فاضلاب با ظرفیت ۲۰ الی ۶۰۰ هزار متر مکعب تا پایان سال ۲۰۰۴ از اشعه UV هت ضد عفونی استفاده خواهند کرد و انتظار می‌رود تا پایان سال ۲۰۰۵ حداقل صد تصفیه خانه فاضلاب مجهز به این سیستم گردد.


● ”بحث و بررسی“
سازنده‌های UV در خارج از چین معمولاً ملزم به دریافت تائیدیه تکنولوژی خود از یک سازمان ثالث مستقل و مورد قبول می‌باشند. این ثائیدیه براساس آزمایش‌های بیولوژیکی که توسط یا تحت نظارت سازمان‌های معتبر ثالث صورت می‌گیرند، میزان دز UV را مشخص می‌کند (مقدار UV مورد نیاز جهت استفاده).
براساس میزان UV مورد نیاز، عملکرد، ابعاد و هزینه، انواع تکنولوژی‌های UV و سیستم‌های گندزدائی UV را می‌توان کم و بیش مقایسه نمود. اما در حال حاضر در چین این‌گونه سازمان‌های حرفه‌ای با اطلاعات و تجربه کافی جهت تائیدیه سیستم‌های گندزدائی UV وجود ندارند. لذا خریدار که در حقیقت مصرف کننده چینی نیز می‌باشد با مشکل انتخاب دستگاه مناسب UV مواجەمی‌باشد و این بدان مفهوم است که تعامل با سازندگان معتبر و مشهور این گونه دستگاه‌ها که دارای آثار ثبت شده و قابل اطمینان در طراحی و خدمات پس از فروش می‌باشند و در نهایت می‌توانند نتایج معتبری از قراردادهای تعهدآور بازرسی خود را در نقاط مختلف دنیا ارائه دهند صورت گیرد.
بعضی سازندگان بدون استفاده از اطلاعات تأئید شده، پیشنهاد تهیه و نصب دستگاه‌هائی با تعداد لامپ‌های کمتر از حد مورد نیاز ارائه می‌دهند و یا اینکه دستگاه پیشنهادی ایشان از نظر تولید اشعه بر مبنای راکتورهای ایده‌آل محاسبه شده و در نتیجه اندازه و قیمت دستگاه‌ در پیشنهاد پیمان‌کار پائین می‌باشد. بعضی سازندگان ممکن است از قطعاتی با کیفیت پائین استفاده کرده باشند و در مقابل، کیفیت بالای این قطعات را مطرح کنند و جهت برنده شدن در مناقصه تضمین بالا ارائه دهند. که این فاکتورها ارزیابی پیشنهادات را در زمین تدارکات تجهیزات مربوطه بسیار مشکل می‌سازد و در نتیجه انتخاب یک سیستم با ظرفیت غیر واقعی سلامت عمومی را به‌خطر می‌اندازد.
بنابراین فوریت ایجاد سازمان‌های ثالث مستقل و با قدرت، جهت فعالیت‌ مربوط به تأئید این‌گونه سیستم‌ها در چین احساس می‌شود. این سازمان‌ها نه تنها بستری جهت رقابت سالم، باز و عادلانه ایجاد می‌کنند، بلکه اساس محکمی از اطلاعات فنی در اختیار خریداران و مصرف کنندگان نهائی قرار می‌دهند که به‌دست آوردن یک سیستم گندزدائی مناسب و مقرون به صرفه را تضمین می‌کند.


● ”تصویب و توسعه مقررات“
به موازات افزایش جمعیت چین، افزایش مواد آلی آلاینده و میکرب‌های یماری‌زا ناشی از دفع پساب تصفیه خانه‌های فاضلاب در منابع آبی افزایش خواهد یافت لذا تعریف و تصویب مقررات و استاندارد‌های جدید به‌منظور کاهش میزان تولیدات جانبی استفاده از گاز کلر جنبه حیاتی دارد ضمن اینکه به حداقل رساندن میکرب‌های بیماری‌زای موجود در پساب نیز هدف سیستم ضدعفونی می‌باشد.
در کشور چین دستورالعمل‌های طراحی تصفیه خانه‌های آب و فاضلاب و استاندارد تخلیه پساب به‌عنوان یک راهنما، کمک به انتخاب تکنولوژی مناسب تصفیه می‌کند. دستورالعمل فعلی ۲۰۰۲ - ۱۸۹۱۸GB در رابطه با فاضلاب و استاندارد بهداشت آب آشامیدنی به‌صورت شفاف کنترل کلیفرم‌ها را مطرح ساخته است.
به هر حال در میان صدها نوع محصولات نوع محصولات مضر جانبی (byproducts) ناشی از عمل گندزدائی با کلر فقط یک محدوده تعریف شده برای هالومتان (THMs) وجود دارد ضمن اینکه در این فرآیند جهت تک یاخته‌ای‌هائی چونCryptosporidium و Giardia که هر دو بیماری‌زا هستند قواعدی برای کنترل وجود ندارد. در مقابل مشکلات ناشی از استفاده کلر و مواد شیمیائی ضد عفونی کننده که محصولات جانبی مضر به طبیعت تحمیل می‌کند استفاده از اشعه UV در این زمینه آثار مثبت دارد و این به مفهوم ایجاد بدعتی در رابطه با برقراری مقررات جدید و یا تجدید نظر در دستورالعمل های موجود طراحی تأسیسات آب و فاضلاب می‌باشد. به‌نحوی که راهنمائی‌های لازم در زمینه انتخاب مناسب‌ترین تکنولوژی موجود روز باشد و علاوه بر برخورداری از یک سیستم ضدعفونی قدرتمند، مناقاتی نیز با سلامت انسان در طبیعت ایجادنکند. به هر صورت دستورالعمل‌ها و استانداردهای موجود در چین قادر به تغییرات سریع و جهشی در تأمین بهداشت مردم به عنوان یک اقدام ملی نیست.
فاضلاب‌هائی که تا چند سال قبل بدون عمل ضد عفونی دفع می‌گردیدند، نمی‌توانند یک باره به طریقی ضد عفونی گردند که آٍار سوئی نیز در طبیعت بر جای نگذارند. معهذا جهت نیل بهاین هدف لزوم ایجاد یک برنامه پایش جدی احساس برمی‌گردد به‌طوری که علاوه بر خود پایشی و گزارش‌دهی، امکان کنترل‌های محلی نیز توسط سازمان‌های خصوصی ایجاد شود تا بتوان سیاست‌ها و اقدامات را در یک جهت پیش برد.


● تغییرات وسیع و ارتقاء سطح تکنولوژی در کشور چین:
سطح آگاهی و دانش از تکنولوژی UV به دهه ۱۹۸۰ - ۱۹۷۰ بر می‌گردد. ضعف بعضی دستگاه‌های UV به‌منظور رساندن کیفیت پساب فاضلاب به استانداردهای قابل قبول، استفاده از این تکنولوژی را که در حقیقت همخوانی با محیط زیست داشت به تعویض انداخت، و از این منظر ضرورت ایجاد تغییرات و تقویت تکنولوژی ساخت UV در کشور چین احساس گردید و در غیاب این توانمندی ورود تجهیزات پیشرفته ذیربط را از خارج مورد توجه قرار داد.
ایجاد نظام قوی در رابطه با حفاظت از محیط زیست و توسعه پایدار در چارچوب مناسبی برای استاندارد کردن صنعت UV نیز به‌عنوان کمک برجسته‌ای برای شروع رقابت در تأمین بهداشت فاضلاب عنوان شد که در حقیقت منافع آن در مقایسه با تهیه ادوات نامناسب وضعت UV متوجه خریدار خواهد شد. مدیریت ایالتی در ارتباط با استانداردها، مقررات و نظارت‌ها می‌تواند کمک لاز را به تهیه تجهیزات پیشرفته UV در چین به‌عمل آورد و چارچوب لازم را در رابطه با ارزیابی اجناس ساخت داخل چین و تجهیزات ساخت خارج تهیه و در نتیجه تأمین کننده‌های این اجناس می‌توانند پاسخ لازم را به نیاز خریدار بدهند.


● سایر نیازمندی‌ها:
در شرایط کنونی عمده کاربرد اشعه UV درضد عفونی پساب تصفیه‌خانه‌های فاضلاب شهری و بیمارستانی چین می‌باشد. تعداد قلیلی از تأسیسات تمایل به استفاده از فاضلاب بازیافتی را دارند و صنعت هنوز برای برگشت پساب به چرخه مصرف کامل آمادگی ندارد. در خصوص آب آشامیدنی به‌منظور کاربر UVتعداد اندکی تصفیه خانه تحت مطالعه و امکان سنجی هستند معذالک کاربرد اشعه UV به‌عنوان اکسیدکننده قوی آغاز شده است. اخیراً تعداد کمی مؤسسه تحقیقاتی در زمینه ضد‌عفونی آب استخرها، آب مخازن ذخیره و پیش تصفیه آب خام استفاده از این اشعه را آغاز نموده‌اند. کلیه این اقدامات در جهت توسعه بهداشت عمومی در چین می‌باشد مع‌هذا راندمان مؤثر این اقدامات در گرو اقدامات حمایتی دولت در زمینه توسعه استانداردها ودستورالعمل‌های نظارتی مورد لزوم خواهد بود.

سیروس محمودی مدیر نظارت بر بهره‌برداری تأسیسات فاضلات شرکت آب و فاضلاب استان تهران

ماهنامه مهرآب

آب سخت شامل مقدار قابل توجهي از تركيبات فلزات مربوط است. حتي آب هاي نوشيدني هم از نظر شيميايي خالص نيستند. با وجودي كه ذرات جامد معلق از بين برده شده و باكتري هاي مضر نابود شده اند اما خيلي از مواد در محلول باقي مانده اند. در واقع آب به صورت كاملا خالص براي نوشيدن مطبوع نيست بلكه ناخالصي ها طعم آب را مشخص مي نمايند.
لفظ خالص، به معني حالتي از آب، كه هيچ ماده اي با غلظت كافي براي آن كه از مورد استفاده قرار گرفتن آب براي منظورهاي طبيعي جلوگيري كند، وجود نداشته باشد.
استفاده طبيعي از آب عبارتند از:
1- زيبايي و تفريحي
2- ذخيره آب مصرفي عمومي مردم
3- محيط زيست آبي جانوران (ماهي ها)
4- كشاورزي
5- صنعت
هرماده و جسمي كه مانع استفاده طبيعي از آب شود، به عنوان آلوده كننده آب تلقي مي شود. مسئله آلودگي آب به صور مختلف و پيچيده اي ايجاد مي شود، زيرا استفاده طبيعي از آب گوناگون است. آبي كه براي بعضي استفاده هاي خاص مناسب است نبايد آلوده باشد.

2- وسعت آلودگي آب:
انجمن حفاظت محيط زيست ايالات متحده آمريكا برآورد كرده كه تقريبا يك سوم جريان آب جهان به طور مشخص آلوده و اصل حفظ كيفيت آب بر هم زده شده است. در اين برآورد آلودگي به عنوان يك زيان مطرح شده كه بر خواص شيميايي و فيزيكي آب لطمه وارد مي كند.

3- طبقه بندي آلوده كننده هاي آب
نشانه هاي آلودگي آب حتي با سطحي ترين توجه مشخص مي شوند. براي مثال نوشيدن آب طعم بد مي دهد، توده هاي علف هاي هرز آبي در حجم زيادي از آب رشد مي كنند. آب كنار درياها، اقيانوس ها، رودخانه ها و درياچه ها بوي ناخوشايندي منتشر مي سازند. منشا اين مشكلات بايد به منابع و انواع بسياري از آلوده كننده ها نسبت داده شود. آلوده كننده هاي آب به 9 دسته طبقه بندي شده اند:
1- زباله هاي متقاضي اكسيژن
2- عوامل بيماري زا
3- مواد غذايي گياهي
4- تركيبات آلي سنتز شده (مصنوعي)
5- نفت
6- مواد شيميايي معدني و كاني ها
7- رسوبات
8- مواد راديو اكتيو (پرتوزا)
9- گرما

1- زباله هاي متقاضي اكسيژن (اكسيژن خواه):
اكسيژن حل شده در هر نوع آبي لازمه زندگي براي اجتماع گياهي و حيواني مي باشد و بقاء آنها بستگي به توانايي آب در نگهداري كمترين غلظت معين از اين ماده حياتي دارد.
آب زماني به عنوان آلوده شده طبقه بندي مي شود كه غلظت Do (غلظت اكسيژن محلول) به زير سطح مورد نياز براي بقاء زيست طبيعي در آن بيايد.
بديهي است كه آلوده كننده هاي (فاضلاب تصفيه نشده شهري، مواد خارج شده از انبارها، فرايند پس مانده هاي غذايي) اگر اكسيژن محلول به طول كامل و به سرعت تخليه شود بايد داراي غلظت بالايي در آب باشند. اين مسئله به خصوص براي قسمت هايي از آب كه معمولا كمترين اكسيژن حل شده را دارند بحراني و خطرناك مي شود.
سهم حيوانات اهلي در توليد زباله هاي متقاضي اكسيژن به اندازه 9/1 بيليون نفر مي باشد.

2- عوامل بيماري زا:
آب داراي پتانسيل حمل موجودات ريز بيماري زا كه سلامتي و زندگي را به خطر مي اندازند مي باشد. ميكربهاي بيماري زا متناوبا در سراسر آب منتقل مي شوند و مي توانند باعث عفونت در ناحيه روده (تيفوئيد، اسهال خوني، پاراتيفوئيد، وبا) شوند و مسئوليت ايجاد بيماري فلج اطفال و يرقان را بر عهده دارند. از لحاظ تاريخي اولين دليل براي كنترل آلودگي آب ها، جلوگيري از بيماري هايي است كه مولد آنها در آب وجود دارد. عوامل ايجادكننده بيماري را نمي توان كنترل و سلامت كامل را تامين كرد.
روزانه بيليون ها از موجودات توسط افراد دفع مي شود. اين ساكنين مدفوع انسان يك محيط زيست را با اين شرايط در آبهاي طبيعي پيدا نمي كنند تا توليد مثل كنند و به سرعت از بين مي روند.
اهم بيماري هايي كه توسط آبهاي آلوده به انسان سرايت مي كنند شامل:
الف: بيماري انگلي (ليپتوسپيرا ايكترو هموراژه) كه به تب يا ويل معروف شده است.
ب: كرم ها، تخم كرم هايي مانند اسكاريس، تريكوسفال (كرم شلاقي) و كرم قلابدار ممكن است از طريق خاك و آب آلوده به آنها وارد بدن انسان شود و ايجاد بيماري نمايند.
ج: بيماري وبا
د: بيماري هاي ويروسي (آب در انتقال دو نوع ويروس پوليويروس و هپاتيت عفوني نقش موثري ايفا مي كند).

3- مواد غذايي گياهي:
مواد غذايي عامل محدود كننده مهمي در رشد همه گياهان است. در كنار عوامل ديگر سرعت و فراواني رشد گياهان متناسب با مقدار ماده غذايي در دسترس است. مشخص شده كه پانزده تا بيست عنصر براي رشد گياهان سبز مورد نياز است.
بيش از 70 درصد از تركيبات فسفره در فاضلاب ها در اثر استفاده از شوينده هاي خانگي ايجاد مي شود و بايد اقدام كنترل كننده اي روي اين مسئله انجام گيرد.

4- تركيبات آلي سنتز شده:
توليد تركيبات آلي شيميايي بعد از جنگ جهاني دوم در دنيا به ميزان قابل توجهي افزايش يافت. تركيبات موجود شامل مواد سوختني، پلاستيك ها، نرم كننده ها، فيبرها، الاستومرها، حلال ها، شوينده ها، رنگ ها، مواد ضد آفت، افزودني هاي غذايي و داروها مي باشند كه از بين آن ها شوينده ها و مواد آفت كش از اهميت ويژه اي برخوردارند.
از آنجايي كه استفاده از اين تركيبات شيميايي به سرعت در حال توسعه است، عوامل مشخص نظير ، انتشار، نابودي و ميزان خطر بايد مورد بررسي قرار گيرد.

5- نفت:
در سال 1859 اولين چاه نفت با استخراج موفقيت آميز در پنسيلوانيا بهره برداري شد. در حال حاضر سالانه بيش از چند بيليون بشكه نفت خام در دنيا مورد بهره برداري قرار مي گيرد. توليد، توزيع و استفاده سالانه از يك چنين مقدار زيادي نفت باعث ايجاد پي آمدهاي محيطي مي شود.

6- مواد شيميايي معدني و كاني ها:
اين گروه از آلوده كننده هاي آب شامل نمك هاي معدني و اسيدهاي معدني و تركيبات فلزي است. حضور اين آلوده كننده ها در آب سه نتيجه عمومي شامل اسيديته، شوري و سمي بودن آب را فراهم مي آورد.
خاصيت اسيدي (اسيد يته): با اهميت ترين منابع براي افزايش دادن اسيد يته شامل زهكشي معادن و باران اسيدي است.
شوري: شوري آب مشاهده غير معمولي نمي باشد بلكه حدود 97 درصد از كل آب هاي جهان در اقيانوس ها و درياها به صورت آب نمك هستند و 3 درصد باقيمانده آب شيرين ناميده مي شود.
سميت: خاصيت سمي تعدادي از تركيبات معدني خصوصا عناصر سنگين فلزي سال ها شناخته شده است. تعدادي از اين تركيبات كه خواص مطلوبي دارند، مرتبا توليد مي شوند. احتياط لازم ، ضامن امنيت اشخاصي است كه در امر توليد درگيرند.
سمي ترين اين مواد در محيط زيست، شامل مواد حاوي جيوه ، سرب، كادميوم، كروم و نيكل مي باشند. اين فلزات در بدن موجودات زنده جمع و به مدت زمان طولاني باقي مي مانند و به عنوان مجموعه سم عمل مي نمايند.

7- رسوبات:
رسوبات يكي از انواع آلودگي ها كه به طور طبيعي در فرآيندهاي فرسايشي به وجود مي آيند. رسوبات در اثر اين فرآيند ها موجب آلودگي گسترده آب هاي سطحي مي شوند.
تاثيرات زيان آور رسوبات در آب عبارتند از:
الف:كانال هاي چشمه ها، بنادر و مخازن پر مي شوند. كانال ها سرريز شده و عمق آن ها تغيير مي كند و عمر مفيد مخازن آب كم مي شود.
ب: جانوران آبزي رانابود مي كند. رسوبات ته نشين شده تعداد ماهي ها و جانوران صدف دار را كاهش مي دهد و زيستگاه هاي آن ها را مي پوشاند.
ج: نفوذ نور به درون آب را كاهش مي دهد. كاهش نفوذ نور خورشيد به داخل آب موجب كاهش فرآيند فتوسنتز توسط گياهان مي شود.
د: آب را تيره مي كند. اين موجب افزايش هزينه لازم براي تصفيه آب مي شود.

8- مواد راديو اكتيو ( پرتوزا)
بعضي از عناصر داراي هسته بسيار ناپايدارند كه خود به خود به اجزاء كوچك تر تجزيه مي شوند و انرژي تابشي زيادي توليد مي كنند.
تشعشع اين فرايندهاي تجزيه اي مواد راديو اكتيو بسيار خطرناك و حتي مرگ آور است.
خطرناك ترين هسته هاي راديو اكتيو، هسته هاي راديو اكتيو با نيمه عمر متوسط هستند. عناصر راديو اكتيو (پرتوزا) در هنگام تجزيه هسته هاي خود، اشعه هاي آلفا، بتا پخش پوزيترون نوترون و اشعه گاما ساطع مي نمايند.

9- گرما
گرما معمولا از نظر بيشتر مردم، يك آلوده كننده و حداقل به عنوان يك عامل فاسد كننده شيميايي نيست، گرچه افزايش دماي آب بدن سبب تاثيرات زيانباري به بزرگي بسياري آلوده كننده هاي شيميايي مي شود.

سرعت هر واكنش شيميايي، شامل تنفس آبزيان و اكسايش تقريبا با افزايش دما به ازاء هر 10c دو برابر مي شود. در آب هاي آلوده شده حرارتي، ماهي ها به علت افزايش سرعت تنفس به اكسيژن بيشتري نياز دارند. تهديد بيشتر به زندگي آبزيان از طريق كلرينه كردن آب هاي سرد براي استفاده مي باشد. اين كار براي جلوگيري از رشد باكتري ها انجام مي شود. كلر به روي موجودات زنده محيط تاثير مي گذارد. كلر، موجودات زنده ميكروسكوپي را كه بعضي از زنجيره هاي غذايي اهميت دارند از بين مي برد.

نانو فیلتر - سه شنبه بیست و سوم فروردین 1390
مکانیسمهای تولید و تشخیص بو در فاضلاب 2 - دوشنبه بیست و دوم فروردین 1390
مکانیسمهای تولید و تشخیص بو در فاضلاب 1 - دوشنبه بیست و دوم فروردین 1390
گنجايش مخزن خانگي براي فاضلاب - دوشنبه بیست و دوم فروردین 1390
فاضلاب كشتارگاه - دوشنبه بیست و دوم فروردین 1390
تصیفه آلودگی شیمیایی آب آشامیدنی - دوشنبه بیست و دوم فروردین 1390
تصفیه خانه فاضلاب شیراز - دوشنبه بیست و دوم فروردین 1390
افت سطح آب زیرزمینی، یک مشکل جهانی - یکشنبه بیست و یکم فروردین 1390
ترکیبات نیتروژن در محیط آبی - یکشنبه بیست و یکم فروردین 1390
پراكندگي و انتشار اكوسيستمهاي آبي - یکشنبه بیست و یکم فروردین 1390
انواع مبارزه با ميكروارگانيسم ها - یکشنبه بیست و یکم فروردین 1390
دوربين توتال استیشن - یکشنبه بیست و یکم فروردین 1390
اساس كار تصفيه خانه آب - یکشنبه بیست و یکم فروردین 1390
دانستنی های زیست محیطی برای همه - یکشنبه بیست و یکم فروردین 1390
روش جديد تصفيه پساب با جذب اوزون - یکشنبه بیست و یکم فروردین 1390
مشخصه های فیزیکی،شیمیایی و زیست شناسی فاضلاب - یکشنبه بیست و یکم فروردین 1390
مراحـل تصفيـه فاضـلاب - یکشنبه بیست و یکم فروردین 1390
گندزدائی تانکرهای آب رسانی و ویژگی های آنها - یکشنبه بیست و یکم فروردین 1390
بهترین تصفیه خانه های ایران - یکشنبه بیست و یکم فروردین 1390
توسعه مدل ریاضی تعیین حد بستر - یکشنبه بیست و یکم فروردین 1390
راه هاي جلوگيري از پيشرفت آب شور به سفره هاي آب شيرين - یکشنبه بیست و یکم فروردین 1390
كاكتوس: بهترين تصفيه كننده‌ی آب - یکشنبه بیست و یکم فروردین 1390
عوامل مؤثر در ایجاد بالکینگ رشته‌ای - یکشنبه بیست و یکم فروردین 1390
شستشوی فیلتر تصفیه آب با استفاده از ازن - یکشنبه بیست و یکم فروردین 1390
تالابها، قربانيان توسعه صنعتي - یکشنبه بیست و یکم فروردین 1390
کنترل آلاینده های نفتی آبهای ساحلی در بنادر - یکشنبه بیست و یکم فروردین 1390
پساب های کشاورزی مضرترین منابع آلوده کننده محیط زیست - یکشنبه بیست و یکم فروردین 1390
استفاده از دی اکسید کلر به عنوان گندزدا - یکشنبه بیست و یکم فروردین 1390
اقتصاد محيط زيست - یکشنبه بیست و یکم فروردین 1390
ساخت فیلتر آب - یکشنبه بیست و یکم فروردین 1390
آمونیفیکاسیون - یکشنبه بیست و یکم فروردین 1390
طبقه بندی آب های آبیاری - یکشنبه بیست و یکم فروردین 1390
پدیده تبادل کاتیون در کلوئیدها - یکشنبه بیست و یکم فروردین 1390
بررسي ميزان آلودگي آبهاي آشاميدني بسته بندي وآبهاي معدني مناطق غرب استان تهران در سال 1386 - یکشنبه بیست و یکم فروردین 1390
استرپتوکوک های گروه D - یکشنبه بیست و یکم فروردین 1390
آب در صنایع غذایی - یکشنبه بیست و یکم فروردین 1390
بهداشت آب آشامیدنی - یکشنبه بیست و یکم فروردین 1390
انتروباكترساكازاكي - یکشنبه بیست و یکم فروردین 1390
دفع فاضلاب - یکشنبه بیست و یکم فروردین 1390
برآورد MPN - شنبه بیستم فروردین 1390
ايندكس ها یا شاخص های خورندگي آب - شنبه بیستم فروردین 1390
ايزوترم فروندليخ - شنبه بیستم فروردین 1390
احیا سازی و فعال سازی مجدد کربن - شنبه بیستم فروردین 1390
مشخصات کربن فعال - شنبه بیستم فروردین 1390
کلیات فرایند جذب سطحی - شنبه بیستم فروردین 1390
مدل پیشرفته جذب سطحی آلاینده‌های زیست محیطی - شنبه بیستم فروردین 1390
شناور سازي (Floatation) - شنبه بیستم فروردین 1390
جذب سطحی - شنبه بیستم فروردین 1390
کیفیت آب های آشامیدنی شهر و استان - شنبه بیستم فروردین 1390
مسیل های آلوده تر از فاضلاب - شنبه بیستم فروردین 1390

SIM Medium - پنجشنبه ششم آبان 1389
Citrate Test (تست سیترات) - چهارشنبه پنجم آبان 1389
راهکار های عمومی کاهش آلودگی آب - چهارشنبه پنجم آبان 1389
نقش فلزات در آلودگي محيط زيست - سه شنبه چهارم آبان 1389
MR-VP Tests - سه شنبه چهارم آبان 1389
Starch Hydrolysis(تست هیدرولیز نشاسته) - دوشنبه سوم آبان 1389
در دانشگاه تبريز صورت گرفت :حذف آلاينده‌هاي آب با کمک نانو - دوشنبه سوم آبان 1389
سيمان با‌استفاده از لجن‌ آلوده نفتي - یکشنبه دوم آبان 1389

مرجع تخصصی آب و فاضلاب