مرجع تخصصی آب و فاضلاب

نیمرخ های طولی وعرضی

مقدمه

یکی ازکاربردهای ترازیابی تهیه نیمرخهای طولی وعرضی است .

برای طراحی برخی از پروژه های اجرایی مثل ساختمان بزرگرهها – خطوط آهن – خطوط انتقال نیرو،آب،گاز،نفت،تلفن وبه طور کلی پروژه های که درطول یک خط ،عملیات اجرایی انجام می شود (واصطلاحا به آنها ساختمانهای خطی می گویند)پی بردن به وضعیت ارتقاعی زمین برای طراح اهمیت اساسی دارد .روی ان اصل کوشش میکنند که قبل ازاقدام به طراحی اینگونه پروژه ها وضع ارتفاعی نقاط مختلف را دقیقا بررسی کنند.این کاربه کمک نیمرخهای طولی وعرضی انجام می شود .

 

نیمرخ طولی یا پروفیل طولی عبارت از نمودارترسیمی تغییرات ارتفاعی زمین درامتداد محمورزمین است.

نیمرخ عرضی یا پروفیل عرضی عبارت است از نمودار ترسیمی تغییرات ارتفاعی زمین درامتداد عمود بر محور مسیر وبه یک فاصله معین دردوطرف آن است.

ازنظرکلی میتوان گفت پلان ،نیمرخ طولی و نیمرخ عرضی به ترتیب تصاویر یک مسیر بر صفحه افقی – صفحه قائم وصفحه نیمرخ است .

 

روش تهیه نیمرخهای طولی

نیمرخهای طولی را به دو روش میتوان تهیه کرد ،یکی به کمک اندازه گیریهای زمینی ودیگری با استفاده از منحنیهای میزان درنقشه های توپوگرافی.

 

تهیه نیمرخ طولی با استفاده از اندازه گیریهای زمینی

مراحل کاردراین روش دردومرحله عملیات زمینی وعملیات دفتری خلاصه می شود.عملیات زمینی شامل میخکوبی مسیر – اندازه گیری فواصل طولی وترازیابی نقاط است و عملیات دفتری درمحاسبه ارتفاع نقاط برداشتی وترسیم نمودار خلاصه می شود.

 

میخکوبی مسیر

ابتدا لازم است مسیر مورد نظر ( که ممکن است یک خط مستقیم – شکسته – منحنی ویا ترکبی ازآنها باشد )درروی زمین پیاده شود.پس ازپیاده شدن مسیر درطول مسیر به فواصل معین (هر20تا50 متر)یک میخ کوبیده میشود –فواصل بین میخها به شکل ظاهری زمین – نوع عملیات ساختمانی ودقت کاربستگی دارد.درمناطق کوهستانی فاصله ها کوتاهتر ور در مناطق مسطح این فاصله ها بلندتر انتخاب می شوند- علاوه بر آن درنقاطی ازمسیر که تغییر شیب در زمین وجود دارد و یا مسیر به یکی ازعوارض نظیر راه –کانال آب وغیره برخورد می کند نیز به نحوی علامت گذاری میشود.( این نقاط را نقاط اجباری می نامند).

 

اندازه گیری فواصل طولی

فاصله افقی بین هردو میخ متوالی اندازه گیری ویادداشت می شود و حتی برای دقت بیشتر و جلوگیری از بروز اشتباه این اندازه گیری به صورت رفت و برگشت انجام می شود.

 

ترازیابی

مقصود ازترازیابی

مقصودازترازیابی یا نیولمان تعیین اختلاف ارتفاع بین دونقطه یا چندنقطه (نسبت به هم یا نسبت به یک سطح مبنای معین است که با استفاده ازدستگاههای مختلف وروشهای گوناگون انجام می گیرد.

ارتفاع یک نقطه عبارت ازفاصله قائم این نقطه ازسطح ارتفاعی مبدا(ژئوئید)ضمنا به مجموع نقاطی که ارتفاع آنها یکسان باشدسطح ترازمی گویند.فاصله بین دوسطح تراز تعیین کننده اختلاف ارتفاع بین نقاط واقع برروی آن دو سطح است.

 

تعیین مبدا ارتفاعی

 

چون اندازه گیری ارتفاع هرنقطه مستقیما سطح مبنا میسر نیست لذا در نقشه برداری سعی می کنند که موقعیت  هرنقطه راازنظر ارتفاعی نسبت به نقطه مشخص دیگری که ارتفاع آن نسبت به مبدا معلوم است تعیین کنند ویا آنکه کلا ارتفاع رابه طورنسبی (با مبدا فرضی ) معین کنند.

روشهای ترازیابی به ترتیب دقت عبارتند از

Geometric levelling

Trigonometric levelling

Barometric levelling

Stadimetric levelling

 

اصول ترازیابی مستقیم

اصول کلی دراین روش ایجاد یک سطح افقی است که بین دوخط قائم گذرانده برنقاط مفروض  انجام می شود.

 

علائم ارتفاعی ( بنچ مارکها)

 

علائم ارتفاعی معمولا درنزدیکی نقاط معلوم و مشخص مثل پلها – میدانهای شهر – تقاطع ها – ایستگاههای راه آهن – پمپ بنزین ها و غیره درداخل یا خارج شهرها نصب می شوند . پاره ای از این علائم به صورت میله های آلو مینیومی به وضعیت افقی داخل دیوارکارگذاشته می شوند .برای هر یک ازاین بنچ مارکها یک کارت مشخصات تهیه می شود که درآن نوع بنچ مارک وارتفاع آن ونیز کروکی محل درآن ثبت می شود .دربین این علائم ارتفاعی دائمی علائم دیگری به صورت موقت نصب می کنند که به آن بنچ مارک موقتی گویند.

.بنچ مارکهای دائمی معمولا بوسیله سازمانهای رسمی نقشه برداری تهیه ،نصب وترازیابی می شونددرحالی که بنچ مارکهای موقتی می تواند توسط موسسات دیگر نیز تهیه، نصب وتعیین ارتفاع شود.

 

ترازیابی بین نقاط

ارتفاع زمین طبیعی درکنار هر یک از نقاط میخ کوبی شده ( اعم از نقاط اصلی یا نقاط اجباری ) با ترازیابی مستقیم وبه شیئه پیمایشی ویا ترکیبی انجام می شود . قرائتهای مربوط به ترازیابی در جدول مخصوص ثبت می شود . در عمل کوشش می شود نقاطی را که به عنوان نقطه انتهایی ترازیابی شعاعی ( نقاط تعویضی ) انتخاب می شوند نقاط مشخص و معلومی از نظر عارضه زمینی باشد.درضمن چنانچه در منطقه یا در نزدیکی آن بنچ مارک یا نقطه ارتفاعی معلومی قرار داشته باشد بهتر است ترازیابی را از این نفطه شروع کنند و در صورت امکان به نقطه ارتفاعی معلوم دیگری ببندند. در غیر این حالت ارتفاع نقطه شروع را به طور قراردادی تعیین می کنند

وبرای کنترل، کار ترازیابی  را به صورت رفت و برگشت انجام می دهند . اگر مسیر طولانی باشد می توان این کار را به صورت مقطعی ( هر 3 تا 5 کیلومتر) انجام داد.                                      ‏

برای نقاط کوهستانی و صعب العبور ازترازیابی مثلثاتی هم می توان استفاده کرد هر چند که دارای دقت کافی نیست .

 

ترسیم

برای نشان دادن وضعیت ارتفاعی نقاط برداشتی از نواری از کالک یا کاغذ میلیمتری استفاده می شود ، روی این

oy درراستای طول نوار وبرای فواصل طولی ومحور ox رسم می شود . محورoy,ox نوار دو محمور متعامد

برای فواصل ارتفاعی درنظر گرفته می شود .

هر نقطه عبارت از x نقطه ای در نزدیکی حاشیه پایین وچپ نوار به عنوان مبدا مختصات انتخاب می شود .

آن اختلاف ارتفاع آن نقطه نسبت به یک نقطه مبدا ارتفاع فرضی است ( این مبداY فاصله آن نقطه تا مبدا مسیر و

معمولا کمترین ارتفاع مسیر است که با رقم صحیحی ازمتر یا مضربی ازمتر گرد شده است).

چون اختلاف ارتفاعات در مقایسه با فواصل طولی یسیار کم است برای نشان دادن وضعیت ارتفاعی نقاط مختلف مسیر معمولا مقیاس ارتفاعی را ده مرتیه بزرگتر از مقیاس طولی تعیین می کنند .برای استفاده بهتر وبیشتر از نیمرخهای طولی اولا کروی نمای افقی ( پلان ) مسیر را در گوشه ای از کاغذ ترسیم می کنند وخصوصیات نقاط برداشتی را به ترتیب در مقابل هر نقطه می نویسند .

 

1-شماره نقطه

2-کیلومتراژ( فاصله نقطه از مبدا مسیر)

3-ارتفاعات نقاط

4-شیب زمین بین دو نقطه متوالی

5-وضعیت زمین

6- ارتفاع خط پروژه

 

رسم نیمرخ طولی به کمک خطوط تراز( منحنیهای میزان )

هنگام طرح ریزی مقدماتی ودر مراحل اولیه کار از نقشه توپوگرافی برای تهیه نیمرخ طولی استفاده می شود نحوه انجام کار به شرح زیر است .

 

ابتدا با استفاده از نقاط مشخص ،مسیر مورد نظر درروی نقشه توپوگرافی ترسیم و محل برخورد این خط با خطوط تراز تعیین می شود . فاصله ای نقاط ازیکدیگر ،موقعیت مسطحاتی و مقادیر عددی ارتفاعات هر یک از خطوط تراز ، موقعیت ارتفاعی آنها را تعیین می کند.

 

پس از یافتن مختصات این نقاط به طریق ذکر شده می توان مشابه روش پیشین نسبت به ترسیم نیمرخ اقدام کرد . لازم به یادآوری است که به علت پایین بودن دقت کار در این روش فقط در مراحل مقدماتی کار و نیز برای تخمین حجم عملیات ارآن استفاده می شود .

 

روش تهیه نیمرخ عرضی

 

برای تهیه طرحهای عمرانی مربوط به عملیات آبرسانی و خطوط انتقال نیرو نیمرخ طولی کفایت می کند ولی در طرحهای اجرایی راهسازی این نیمرخ به تنهایی جوابگوی اطلاعات مورد نیاز مربوط به وضعیت زمین نیست زیرا که یکی از اساسی ترین مسائل مربوط به امور طرح هندسی راه مسئله تعیین برآورد حجم عملیات خاکی است و این مسئله از طریق نیمرخ طولی به تنهایی قابل حل نیست . لذا دراین گونه موارد علاوه بر نیمرخ طولی یک نیمرخ عرضی نیز از هر یک ازناط مسیر تهیه می کنند تا هم بتواند به بررسی بیشتر وضعیت ارتفاعی زمین در عرض منطقه بپردازد و هم راه را برای برآورد عملیات خاکی وانتخاب بهترین خط پروژه هموار سازند.

نیمرخهای عرضی معمولا در آبروها – قوسها – پارکینگها – نقاط شروع و پایان قوس و نقاط برخورد خط پروژه و زمین طبیعی برداشت می شوند .در هر یک از این نقاط خط فرضی عمود بر محور مسیر را به کمک دوربین یا گونیای مساحی ویا به طور تخمینی پیاده می کنند ودر دو طرف آن تا فاصله معینی (30 تا 50 متر) نقاط تغییر شیب وشکسته گیها را برداشت می کنند یعنی فاصله افقی و اختلاف ارتفاع این نقاط را نسبت به نقطه مرکزی محور مسیر اندازه گیری و یادداشت می کنند و به این ترتیب برای هر نیمرخ عرضی جدولی به شکل زیر تهیه می شود.

1- شماره نقاط

2-  کیلومتراژ

3- ارتفاع

4- چپ

5- راست

مقصود از شماره نقاط ،نقاط میخکوبی شده در نیمرخ طولی است . فاصله از مبدا و ارتفاع این نقاط در ستونهای دوم وسوم یادداشت می شود .

برداشتهای عرضی در سمت چپ و راست محور مسیر به ترتیب در ستونهای مربوط نوشته می شود . فاصله افقی نقاط برداشتی از محور در مخرج کسر و اختلاف ارتفاع آنها با نقطه مرکزی در صورت این کسر یادداشت می شود ( به جای اختلاف ارتفاع می توان مستقیما ارتفاع نقاط را ثبت کرد).

 

نکته قابل توجه در نیمرخ عرضی این است که بر خلاف نیمرخ طولی مقیاس روی دو محورطولی و ارتفاعی مساوی و معمولا برابر مقیاس ارتفاعی در نظر گرفته می شود به این دلیل که اولا در اینجا با فواصل طولی زیاد سروکار نداریم و دوم برای تعیین نیمرخ عرضی به طریقه ترسیمی لازم است مقیاس روی دو محور مساوی انتخاب شود تا در تعیین حجم عملیات خاکی مشکلی پیش نیاید.

 

منبع : نقشه برداری مهندسی ، مهندس محمود دیانتخواه ، انتشارات دانشگاه صنعتی اصفهان ، صفحه 80 تا 85 و 143 تا 150
لوله های بتنی انتقال آب و فاضلاب - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
مدیریت نگهداری شبکه های آبرسانی و آبیاری - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
نکات مشترک لوله گذاری - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
کاویتاسیون در سیالات - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
فرمول محاسبه حجم انباره چاه جذبی فاضلاب در ساختمان های مسکونی - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
محاسبه حجم مخزن ذخیره آب - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
مقايسه كلر ، آب اكسيژنه و UV براي گندزدايي آب استخر ها - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
میزان نمک و زمان لازم برای احیاء رزین ها در دستگاه سختی گیر - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
انواع مختلف كاويتاسيون - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
ارتفاع مكش در پمپ ها - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
سختی گيرهای الكترونيكی - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
نصب پمپ ها در آبرساني - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
تعيين ايستگاه هاي پمپاژ - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
اطلاعاتی در مورد سیستم های انتقال آب - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
نحوه تعيين حجم مفيد مخازن آب تصفيه شده زميني - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
بررسي كليات طرح آبرسانی - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
سختی گیر - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
توربين هاي هيدروليكى - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
بررسی خواص مربوط به عامل هیدروکسیل (OH) فنل‌ها - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
اشعه uv - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
طیف بینی نوری - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
انواع مواد ضدعفونی کننده - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
جمع آوري آب و فاضلاب و زباله در شرايط زيست محيطي - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
آئین ‌نامه ایمنی تصفیه ‌خانه ‌های آب و فاضلاب مصوب 29/3/1389 - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
سختی‌گیری‌ آب در روش آهک‌زنی سرد - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
تاثیر سولفات ها و سولفیدهای هیدروژن در آب آشامیدنی - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
تیتراسیون از دیروز تا امروز - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
فلوئور زنی Flouridatin - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
سرب تهدید سلامت محیطی شماره یک برای کودکان است - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
ساخت محلول کلرسنجی - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
رزین - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
روش تشخیص سریع بعضی از فلزات در آب - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
تاسيسات آب و فاضلاب بايد الگوي مهندسي كشور باشد - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
آزمایش لوله های بتنی در شبکه جمع آوری فاضلاب - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
لوله هاي کامپوزيتي - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
لاگون هوادهي - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
خصوصيات آب آشاميدني - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
کلیات شمارش کلی فرم ها (توتال و فکال) در نمونه های آبی به روش آزمون تخمیر چند لوله ای (روش MPN) - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
توتال کلی فرم و فکال کلی فرم - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
کلی فرم چیست؟ - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
روش های شمارش یا سنجش کلی فرم ها در نمونه های آب - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
اصول اولیه کار در آزمایشگاه میکروبیولوژی - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
ظرفیت تصفیه خانه فاضلاب شهر اسفراین به 8 هزار متر مکعب در شبانه روز افزایش یافت - پنجشنبه چهارم فروردین 1390
MPN TEST - چهارشنبه سوم فروردین 1390
تصفیه خانه آب قوچان - چهارشنبه سوم فروردین 1390
تصفیه‌خانه شماره 2 در کیان ‌آباد (اهواز) - چهارشنبه سوم فروردین 1390
تصفيه خانه آب شرب شيروان - چهارشنبه سوم فروردین 1390
استاندارد روش روزمره نمونه ‏گيري آب - سه شنبه دوم فروردین 1390
کاربرد انواع لوله ها - سه شنبه دوم فروردین 1390
پدیده ضربه قوچ - سه شنبه دوم فروردین 1390
 
مسمومیت غذایی ناشی از باکتری اشریشیاکلی E coli - یکشنبه بیست و ششم دی 1389
تصفيه خانه فاضلاب - یکشنبه بیست و ششم دی 1389
کارگاه لوله کشی - یکشنبه بیست و ششم دی 1389
طرح مقدماتی پروژه شبکه جمع آوری فاضلاب - یکشنبه بیست و ششم دی 1389
طبقه بندی آلاینده های آب - یکشنبه بیست و ششم دی 1389
اندازه گیری سدیم به روش فیلم فتو متری - یکشنبه بیست و ششم دی 1389
اندازه گیری اکسیژن محلول DO - یکشنبه بیست و ششم دی 1389
اندازه گیری (BOD) - یکشنبه بیست و ششم دی 1389
تعیین میزان نیتریت درمنابع آب - یکشنبه بیست و ششم دی 1389
تاثیر سولفات ها و سولفیدهاي هیدروژن در آب آشامیدنی - یکشنبه بیست و ششم دی 1389
اصول و روش هاي كلرزني آب - یکشنبه بیست و ششم دی 1389
تجهیزات مبارزه با آلودگی آب - یکشنبه بیست و ششم دی 1389
تصفیه و ضد عفونی آب - یکشنبه بیست و ششم دی 1389
جمع آوري ، تبديل و دفع زباله و فاضلاب در کارخانجات مواد غذایی - یکشنبه بیست و ششم دی 1389

مرجع تخصصی آب و فاضلاب