كاربرد GIS در صنعت آب و فاضلاب
مقدمه
امروز عصر ترقي و پيشرفت است. چرخهاي اقتصاد جهاني بر پايه پيشرفتهاي جديد و وسيع از علوم بنيان نهاده شده است. در اين پيشرفتهاي عظيم بشري كه در طي ساليان متمادي به وجود آمده است قطعاً عوامل زيادي دخيل بودهاند. در ساية اين تكنولوژي نوين است كه كارهاي عظيم و پروژههاي بزرگ جهاني شكل ميگيرد و جهان امروز ميرود تا بابهاي ترقي را با كليدهايي ديجيتالي بگشايد! آري به همين سادگي و شايد با زدن يك دگمه كوچك جهاني بس عظيم پيش روي آدمي روشن ميگردد.
علت پيشرفت امروز بشر استفاده بهينه از امكانات و منابع موجود ميباشد. بشر ميانديشد چگونه به آخرين و جديدترين اطلاعات دست يابد كه هم راحتتر بوده و هم از لحاظ وقت نيز مقرون به صرفه باشد. اين روش نوين علاوه بر راحتي بشر، در حفظ منابع و امكانات نيز بسيار مفيد ميباشد. چون مديريت و برنامهريزيها ناظر بر تمامي جوانب كار است. قطعاً آسيب زيست محيطي كمتري بر اين كره خاكي وارد ميگردد.
مديران و برنامهريزان لايق كساني هستند كه بر علم استفاده بهينه از منابع دست يافته و برنامههاي آتي را بر اساس اطلاعات گذشته و حال طرحريزي نمايند.
سيستم اطلاعاتي جغرافيايي (GIS) Geographic information system
در اين باب، ابزار مهم و بسيار كاربردي ميباشد كه در عرصههاي مختلف برنامهريزي توسعه، مديريت منابع و مطالعات علمي و پژوهشي جهان راه يافته است و كاربردهاي وسيعي را به جوامع علمي معرفي كرده است.
در سالهاي اخير،GIS در كشور ما نيز همچون ساير موضوعات، جايگاه خاصي احراز كرده و در پشتيباني از تصميمگيريها بازده بالايي از خود نشان داده است. نمايش نزديكترين فاصله بين مناطق شهري، توزيع مناسب خدمات و تحليل مناسبتهاي مكاني، مدلسازي فرسايش خاك، تعيين قابليتهاي اراضي، مدلسازي آلودگي آب و هوا، مدلسازي و ايجاد پايگاههاي اطلاعاتي در مورد شبكههاي تأسيسات شهري از جمله امكانات متعارف GIS هستند كه تاكنون مورد استفاده كاربران، برنامهريزان و تصميمگيران شهري و منابع طبيعي كشور واقع شدهاند. اين ابزار در حال حاضر مورد استفاده ارگانها و سازمانهاي مختلف مانند وزارت جهادسازندگي، نيرو، كشاورزي، شهرداري، سازمان برنامه و بودجه و... ميباشد و دامنه كاربردهاي آن در حال افزايش است.
آنچه مسلم است به رغم گذشت نزديك به يك دهه از اشاعه GIS در محافل علمي و اجرايي كشور، هنوز اغلب مديران، كارشناسان و دانشپژوهان بدرستي با مفاهيم آن آشنا نشدهاند و به توانايي لازم براي پاسخگويي به پرسشهاي خود پيرامون مباني GIS ، قابليتها، مؤلفهها و كاربردهاي آن دست نيافتهاند. سؤالاتي از اين قبيل كه :
GIS چيست و از چه ساز و كاري تشكيل شده است؟
قابليتها و كاربردهاي آن چيست؟
مهمترين ملزومات پيادهسازي GIS در يك سازمان چه ابزار و عواملي هستند؟ و ....
اگر چه پاسخ اين پرسشها در منابع موجود كشور اعم از كتابها و نشريات علمي بصورت مبسوط ارائه شده است، با اين حال بايد اذعان داشت استنتاج سريع پاسخ مسائل، بالاخص براي افراد مبتدي به سادگي ميسر نيست و مستلزم آشنايي با مفاهيم اوليه GIS با صرف زمان بيشتر است. اين در حاليست كه جايگاه GIS در حوزه علوم مختلف تثبيت شده است و به عنوان يك ابزار پشتيباني از تصميمگيريها مورد توجه افرادي با تخصصهاي مختلف كه همواره به دنبال يادگيري سريع اصول GIS و كسب درك درست و ساده از مفاهيم آن هستند قرار گرفته است.
بنابراين بنده در اين مجموعه سعي نمودهام ضمن معرفي GIS روش كاربردي آن را در كليه سطوح مخصوصاً در مورد تشكيلات لولهگذاري شهري و طراحي سيستم آبرساني عملاً بررسي و توضيح دهم.
كاربردهاي GIS در صنعت آب و فاضلاب كشور
همانطور كه گفته شد از سيستم GIS ميتوان در صنايع مختلف بهره برد يكي از صنايع مهم كه در كشورفعال است، صنعت آب و فاضلاب ميباشد كه روز به روز در زمينههاي آب و مخصوصاً فاضلاب پيشرفت مينمايد براي دستيابي به اطلاعات مربوط به شبكهها و خدماتدهي بهتر در شركتهاي آب و فاضلاب و به روز نمودن اطلاعات موجود ميتوان از سيستم GIS استفاده نمود، كاربردهايي را كه در صنعت آب و فاضلاب ميتوان به آنها اشاره نمود عبارتند از :
1-معاونت امور مشتركين
2-معاونت بهرهبرداري
3-معاونت مهندسي و توسعه
4-معاونت برنامهريزي و بهبود مديريت
5-معاونت مالي و پشتيباني كه به بررسي سه مورد از آنها ميپردازيم.
1- معاونت مهندسي و توسعه
· استفاده از اطلاعات و آمار فني جهت طراحي اجزاء مختلف طرحهاي آبرساني و فاضلاب
· استفاده از وضعيت موجود شبكه جهت طرحهاي اصلاح و بازسازي شبكه
· تهيه نقشه بصورت مكانيزه از تأسيسات بعنوان قسمتي از سيستم مديريت تعمير و نگهداري و برنامهريزي جهت اصلاح سيستم
· نگهداري اطلاعات بصورت رقومي و سهولت به روز كردن اطلاعات
· آمادگي در برابر حوادث و برنامهريزي جهت انجام عكسالعمل سريع در شرايط فوقالعاده
· پيشبيني نيازهاي آتي و برنامهريزي در رابطه با توسعه سيستم
· مدلسازي هيدوليكي سيستم جهت برنامهريزي، طراحي، اصلاح و بهرهبرداري از سيستم و آموزش نيروهاي بهرهبردار
· تهيه بانك اطلاعاتي مربوط به نقاط كنترل (Benchmarks) موجود در هر شهر استان بصورت كامپيوتري، به همراه شناسنامه موقعيت مكاني اين نقاط بصورت توصيفي و گرافيكي
· برنامهريزي توسعه شبكه (ورود اطلاعات خطوط اجراء نشده، در حال اجراء و يا ...)
· گزارش از وضعيت پروژههاي در حال اجرا و ميزان پيشرفت آنها (ارتباط با MSP )
· بررسي اثر توسعه شبكه در شبكه موجود، قبل از توسعه آن (از نظر فشار يا كلر شبكه )
· گزارش از پيشرفت كارها (در مورد رشد، لولهگذاري و... )
· پشتيباني مشتركين براي زمان، مكان و چگونگي نصب انشعاب ساختمان، تغييرات كاربري ساختمان (جهت آمارگيري)، تعداد واحدها
و تغييرات تعداد واحدها، تفكيك املاك، تغيير نامها و بهينهسازي
مسيرهاي قرائت كنتور
· كوتاهسازي زمان قرائت
· تجزيه وتحليل شبكه در جهت تنظيم آب ورودي وجلوگيري از قطعي آب
2- معاونت برنامهريزي و بهبود مديريت
· ايجاد سيستمهاي مديريت اطلاعات (MIS) براي برنامهريزيهاي كوتاه، متوسط و بلند مدت شركت
· كاربرد در طرحهاي تحقيقاتي براي بهبود بهرهوري سيستم
· ايجاد يك سيستم مكانيزه جهت ذخيرهسازي اطلاعات
· كمك به آموزش پرسنل در رابطه با روشهاي بهبود اخذ، مديريت و كاربرد اطلاعات بصورتهاي فني، گرافيكي و رقومي
· بسترسازي و كمك به برقراري سيستم ISO
· محاسبه نسبتهاي كلي شركت بصورت ماهيانه، سهماهه و ساليانه مانند:
* درصد توسعه شبكه به افزايش مشتركين آب و فاضلاب
* نسبت ضايعات به مشتركين در مناطق مختلف
* نسبت طول شبكه فعلي به طول شبكه مورد نياز
3- معاونت مالي و پشتيباني
·ارائه ليست 15 روزه يا يك ماهه وصوليهاي آببها
·ارائه ليست بدهيهاي معوقه آببها جهت اخذ بدهيهاي مربوطه
·اعلام هزينهها به تفكيك كد GIS بخشهاي مختلف تأسيسات، جهت شناسايي مكانهايي كه داراي هزينههاي سنگين تعميرات و اتفاقات و .... ميباشند.
·امكان تهيه ليست اقلام مورد نياز مطابق برنامههاي زمانبندي تعميرات تأسيسات و اتفاقات، كارهاي اجرايي، اصلاح و توسعه ابنيه و انشعابات و ...
·ذخيرهسازي مشخصات و پراكندگي سني پرسنل به تفكيك جنسيت، مدرك تحصيلي
·بررسي وضعيت هزينه توسعه
·برنامهريزي بودجه توسعه
·بررسي وضعيت هزينه واحدهاي نگهدارنده شبكه
·نظارت بر انبارها
·ارائه ليست تجهيزات موجود در انبارها
تجارب كسب شده از ساير كشورهاي جهان در مورد استفاده از سيستم GIS در صنايع و شركتها:
از سال 1960 براي اولين بار در شركتهاي مختلف جهان استفاده و بهرهوري از سيستم GIS آغاز گرديد. كشورهايي كه در اين زمينه به پيشرفتهاي قابل ملاحظهاي رسيدهاند عبارتند از: انگلستان، كانادا، آمريكا و...
يكي از كشورهايي كه به نوعي ميتوان آن را بنيانگذار GIS دانست كشور آمريكا است يكي از شركتهاي مهم در اين كشور “Williams Associates” ميباشد.
Wiliams Associates.L.I.C
كمپاني Wiliams Associates فعاليت خود را بر روي تكنولوژي اطلاعات زمين مرجع يا GIS، متمركز نموده است. اين شركت در سال 1993 تاسيس شده و دفتر مركزي آن در نيويورك ميباشد.
عنوان نرمافزار اين شركت FACTS (Facility Automated Computer Tracking System) ميباشد كه با استفاده از نرمافزار Laser Scan GOTHIC Developer است به منظور كاربردهاي مورد نظر شركت، توسعه داده شده است. اين نرمافزار داراي يك Viewer ميباشد كه به كاربر اجازه ميدهد به آساني با كليك كردن بر روي يك واسط كاربر، عمليات پرسش و پاسخ از پايگاه داده، تهيه گزارشهاي ايجاد شده، مشاهده و بهنگام كردن اطلاعات توصيفي و توليد نقشهها را به صورت پرينت شده انجام ميدهد.
FACTS در زمينه فعاليتهاي شركتهاي برق، آب، فاضلاب و گاز همكاري ميكند و به آساني عوارض مرتبط به اين فعاليتها (از قبيل لوله، شير، دكل و غيره) را در خود ذخيره كرده و از انواع ابزار و سمبلها، براي نمايش اين عوارض استفاده ميكند.
مقایسه آب لوله شکی و آب بطری شده و روش های تصفیه خانگی و مشکلات آن ها - دوشنبه شانزدهم خرداد 1390
آشنایی با روز جهانی محیط زیست - یکشنبه پانزدهم خرداد 1390
خوردگی آهن - یکشنبه پانزدهم خرداد 1390
عوامل موثر بر حلالیت اکسیژن در آب - یکشنبه پانزدهم خرداد 1390
فرآيند خوردگي فلزات - یکشنبه پانزدهم خرداد 1390
سيستم مديريت زيست محيطي ISO 14000 - جمعه سیزدهم خرداد 1390
مديرعامل شركت فاضلاب تهران: اجراي شبكه فاضلاب داخل منازل بر عهده مالكان است - پنجشنبه دوازدهم خرداد 1390
تعیین دبی آب - پنجشنبه دوازدهم خرداد 1390
آلودگی ناشی از رستورانهای فاقد سیستم فاضلاب در منابع آب شرب تهران - پنجشنبه دوازدهم خرداد 1390
اثر مواد جامد محلول (TDS) آب بر عملکرد جوجه های گوشتی - پنجشنبه دوازدهم خرداد 1390
فرایندهای غشایی - الکترودیالیز - پنجشنبه دوازدهم خرداد 1390
نيتريت و نيترات در آب آشاميدني و راه های حذف آنها - پنجشنبه دوازدهم خرداد 1390
سختي آب (Hardness Water) - پنجشنبه دوازدهم خرداد 1390
تصفیه پساب های نیروگاهی - سه شنبه دهم خرداد 1390
باسيلوس سوبتيليس - سه شنبه دهم خرداد 1390
تک یاخته ای انتاموبا کولی (Entamoeba coli) - سه شنبه دهم خرداد 1390
شناسايى اشريشيا کلي - سه شنبه دهم خرداد 1390
تشخیص استافیلوکوکوس ها - سه شنبه دهم خرداد 1390
انتروکوک ها(استرپتوكوك فكاليس) - سه شنبه دهم خرداد 1390
تصفیه خانه آب گرمسار - سه شنبه دهم خرداد 1390
كمبود آب بحران ۲۰۲۵ - دوشنبه نهم خرداد 1390
روش اندازه گيري يون فلزات در آب و فاضلاب بوسيله اسپكتر فتومتر جذب اتمي - دوشنبه نهم خرداد 1390
چالش های آینده تصفیه خانه های آب شهری - یکشنبه هشتم خرداد 1390
تصفیهٔ آب با استفاده از امواج مافوق صوت - یکشنبه هشتم خرداد 1390
تهران و مشکل فاضلاب - یکشنبه هشتم خرداد 1390
بیماریهای منتشره توسط آب استخر - یکشنبه هشتم خرداد 1390
آلومینیوم در آب - یکشنبه هشتم خرداد 1390
علل خوردگی در سیکل آب و بخار - یکشنبه هشتم خرداد 1390
اصطلاحات بتني - پنجشنبه پنجم خرداد 1390
میکروبیولوژی جریانات گرمایی - پنجشنبه پنجم خرداد 1390
تعریف و كاربردهای صنعتی بیوسورفاكتانتها (فعالكننده های سطحی زیستی) - پنجشنبه پنجم خرداد 1390
ترانسدیوسر - پنجشنبه پنجم خرداد 1390
بررسي آلودگي آب - سه شنبه سوم خرداد 1390
استفاده مجدد از آبهاي زائد و فاضلاب ها - سه شنبه سوم خرداد 1390
منشاء و ترکیب شیمیایی پساب - سه شنبه سوم خرداد 1390
تصفیه آب آشامیدنی آلوده به آرسنیک با نانوذرات آهن - دوشنبه دوم خرداد 1390
کولیس و روش کار با آن - یکشنبه یکم خرداد 1390
استفاده از فناورى نانو برای بهبود عملکرد ترميم بتن - یکشنبه یکم خرداد 1390
روان آب - یکشنبه یکم خرداد 1390
انواع چاه های آب - یکشنبه یکم خرداد 1390
درمورد حفاری و روشهای آن - یکشنبه یکم خرداد 1390
بررسی علل گرفتگی بیولوژیکی در سیستم اسمز معکوس - جمعه سی ام اردیبهشت 1390
روش تصفيه آب توازن كشتي ها به وسيله تزريق گاز اوزون - جمعه سی ام اردیبهشت 1390
تاریخچه تحقیق در رابطه اسمز معکوس - جمعه سی ام اردیبهشت 1390
فلومتر ها - جمعه سی ام اردیبهشت 1390
انواع تیر ها - جمعه سی ام اردیبهشت 1390
رسوبگذاري مخازن سدها - جمعه سی ام اردیبهشت 1390
راه اندازي پمپ ( Commissioning ) - جمعه سی ام اردیبهشت 1390
فولاد - پنجشنبه بیست و نهم اردیبهشت 1390
میکروارگانیسم ها و کاربردشان - پنجشنبه بیست و نهم اردیبهشت 1390
کلیات آزمون های کنترل کیفی آب - شنبه دوم بهمن 1389
روش لجن فعال - شنبه دوم بهمن 1389
دستورالعمل مدیریت کلرزنی آب در روستاها - شنبه دوم بهمن 1389
انترباکتریاسیه Enterobacteria ceae - شنبه دوم بهمن 1389
تقسیم بندی سفرههای آب زیرزمینی - شنبه دوم بهمن 1389
محاسبه فواصل بین نقاط در نرم افزار ArcGIS - جمعه یکم بهمن 1389
مهندسی آب به کمک محیط زیست می آید - جمعه یکم بهمن 1389
روش های تصفیه آب دستگاه هاي خانگی - جمعه یکم بهمن 1389
آب و فاضلاب - جمعه یکم بهمن 1389
سختی و سنگینی آب - جمعه یکم بهمن 1389
لزوم استفاده از فیلترهای دوش حمام - جمعه یکم بهمن 1389
معرفی PVC - جمعه یکم بهمن 1389
حقایقی درباره آب آشامیدنی - جمعه یکم بهمن 1389
جداكنندهها و پركننده هاي سلولي - جمعه یکم بهمن 1389
راهكاري نوين براي حفظ محيط زيست از سموم صنعتي - جمعه یکم بهمن 1389
آلودگی محیط زیست و توسعه پایدار - جمعه یکم بهمن 1389
زيست پالايي Bioremediation - جمعه یکم بهمن 1389
جدول کمی و کيفی آب و خاک در گلخانه ها - جمعه یکم بهمن 1389
افزايش كيفيت فرايند تصفيه آب با نانوغشاها چندلايهاي - جمعه یکم بهمن 1389