ساکنان
اجتماع شهری برای حفظ زندگی جمعی و بالندگی اجتماع خود مجموعاً نیازهایی
داشته اند که مجبور به تأمین آنها به صورت مشترک و جمعی و مدیریت آن بوده
اند. در واقع تأمین این نیازها تضمین کننده مدنیت و زندگی شهری بوده است.
می توان این مجموعه نیازهای مشترک کالبدی را زیرساخت های شهری دانست که طیف
وسیعی از تأسیسات و خدمات و شبکه های حیاتی را شامل می شود و باید به صورت
مناسبی ارائه شود ، که اینها علاوه بر تأمین رفاه شهری ، تأسیسات اولیه
مورد نیاز با مدیریت مناسب باعث پویای اقتصادی و اجتماعی شهر می شوند.
به
طور عام ، تأسیسات و زیر ساختهای شهری ، طیف وسیعی از عناصر شهری را که
اکثراً احداث شده و ثابت و ساختمانی اند ، در برمی گیرد.در نگاهی کلی می
توان زیر ساختهای شهری را شامل تمامی عناصری دانست که تأمین نیازهای مختلف
شهروندان را در زمینه های مختلف سکونت ، فعالیت ، استراحت ، فراغت و به طور
کلی بالا بردن کیفیت زندگی شهری را برعهده دارند . به عبارتی مجموعه عناصر
فیزیکی موجود و لوازمی که کارکردهای مختلف شهری را میسر می سازند و باعث
ترکیب و تشکیل فضاهای شهری می گردند ، زیرساختهای شهری نامیده می شوند .
بدین
ترتیب زیرساختهای شهری ، تقریباً تمامی کاربری های عمومی و خدماتی شهر (
تأسیسات روبنایی ) و همچنین شبکه های حمل و نقل ، آب و فاضلاب ، نیرو و
سوخت ، ارتباطات و سایر تأسیسات مرتبط با آنها ( تأسیسات زیربنایی ) را در
برمیگیرد. بخشی از این زیرساختها ، اصطلاحاً تأسیسات شهری نامیده
می شوند که به عنوان شریان های حیاتی شهر ، امکاناتی چون آب ، برق ، گاز ،
تلفن و سیستم جمع آوری فاضلاب را در شبکه هایی پیچیده برای شهر فراهم می
سازند. این قبیل تأسیسات که عموماً زیرزمینی هستند ، در حقیقت پایه و اساس
هر مجتمع زیستی را تشکیل می دهد.
همانطور
که متوجه شدید سیستم فاضلاب به طور خاص و تأسیسات شهری به طور عام جزوء
شریانهای حیاتی شهر می باشند که با یک برنامه ریزی مدون و مشخص و البته
مدیریت کارآمد می توان این نبض حیاتی شهر را به صورت مؤثر به کار بست.
سیستم فاضلاب شهری
برای
زندگی در شهر نیاز به امکانات و تجهیزاتی می باشد تا فرد مایل به زندگی در
شهر شود و برای پرداخت هزینه ای هنگفتی که بدیل زندگی در شهر می پردازد از
تسهیلاتی برخوردار باشد . یکی از مهمترین تسهیلات شهری که بسیار موجب رفاه
و آسایش افراد می شود تاسیسات شهری می باشد که شامل شبکۀ آب، برق ، گاز،
تلفن و فاضلاب و ... است .
با
افزايش روز افزون جمعيت و تبديل شدن شهرها به كلان شهرها و در نتيجه
افزايش جمعيت در مساحت خاص و نيز پيشرفتهاي تكنولوژي بايستي توجه بيشتر و
ويژه اي به موارد بهداشتي و زيست محيطي در رابطه با شهرها داشته باشيم و در
اين راستا بايستي بدنبال روشهايي با حجم كمتر، راندمان بالاتر و همچنين
قابل ارتقا از لحاظ ظرفيتي باشيم
در
این میان شبکه ای فاضلاب شهری از دیرباز مورد توجه همگان بوده است ، وجود
سیستم فاضلاب شهری در هند و پاکستان در 2500 سال قبل از میلاد مسیح این
مسئله را ثابت میکند. البته در آن زمان این کار هزینۀ بالایی را شامل می شد
و تنها در نقاط مهم شهر از این شبکه استفاده می شد شاید دلیل استفاده از
شبکۀ فاضلاب شهری در آن زمان اهمیت بالای آن در مسائل و مشکلات بهداشتی
بوده چون آلودگی ناشی از فاضلاب شهری موجب مرگ و میر بالای افراد می شد .
به
طور ساده فاضلابها ، پسابهای ناشی از فعالیتها و اعمال انسانی می باشد .
فاضلابها را بر اساس نحوۀ ایجاد به سه گروه عمده تقسیم بندی می کنند
: خانگی ، صنعتی و سطحی
1- فاضلابهای خانگی :
شامل
پسابهای سرویس های بهداشتی منازل مسکونی شهرنشینان مانند توالت ها ، حمام
ها و... می باشد.البته پسابهای مغازه ها ، فروشگاهها ، مؤسسات آموزشی ،
تعمیرگاهها را نیز جزوء این دسته از فاضلابها قرار می دهند.
2- فاضلابهای صنعتی :
این
دسته از فاضلابها در نتیجه فعالیتهای کارگاهها ، کارخانه ها و سایر مراکز
صنعتی می باشد که بر اساس نوع فراورده تولید شده مراکز صنعتی خواص این گونه
فاضلابها نیز متفاوت است .
3- فاضلابهای سطحی :
این
دسته از فاضلابها ، شامل آبهای ناشی از بارندگی ، ذوب برف و یخ در معابر
شهری می باشد . این آبها به دلیل وجود آلودگی هوا ، محیط شهری از غلظت
آلودگی خاص خود برخوردار است. البته به گروه می توان آبهای جاری در کانالها
و جویها را اضافه کرد .
این
گروههای عمده باهم تفاوتهایی دارند که ناشی از رنگ ، بو، غلضت ، مواد
خارجی موجود در فاضلاب و .... می باشد . ذکر این ویژگی ها در این برحه از
زمان باعث به درازا کشیده شدن بحث و گمراه شدن از مبحث اصلی می گردد . به
همین دلیل از ذکر آنها خودداری می کنیم .( برای کسب اطلاع بیشتر به مجموعه
کتابهای سبز شهرداری شماره 8 مراجعه فرمایید)
ولی می توان به مورد زیر را که در تصفیه فاضلابها دخیل می باشد ، اشاره نمود :
مهم ترين اجزای تشکيل دهنده فاضلاب :
جامدات معلق: عمدتاً شامل پسماندهای غذايي، فضولات بدن انسان، کاغذ، پارچه و ذرات خاک می باشد.
مواد آلی فاضلاب : عمدتاً شامل پروتئينها (40 تا 60 درصد)، کربوهيدراتها (25 تا 50 درصد) و ليپيدها (تقريباً 10درصد)
عوامل بيماريزا: انواع عوامل بيماريزا با منشأ آبی يافت می شوند که شامل باکتريها، ويروسها، پرتوزوآ و انگلها می باشند.
سیستم جمع آوری فاضلاب :
جمع
آوری فاضلاب و بیرون راندن آن از محیط زندگی انسان سابقه ای بس دیرینه
دارد ، بطوریکه تاریخ نویسان و باستان شناسان سابقه این کار را در هندوستان
به 7000سال و در بابل و نینوا به 3000 سال و در یونان و روم 4000سال پیش
می دانند. درایران هم سیستم فاضلاب سابقۀ نسبتاً زیادی دارد به طوریکه در
یک نمونه کاوش که در اطراف شهر جرجان ( حوالی گرگان و گنبد امروزی ) انجام
گردیده ، به این نکته پی برده اند که شهر جرجان تقریباً 1000 تا 1500 سال
پیش سیستم فاضلاب داشته . در ابتدا سیستم جمع آوری فاضلاب یک سیستم رو باز
بوده که خود عامل شیوع بیماری ها بوده. دراواخر قرن 17 میلادی اولین با
سیستم جمع آوری فاضلاب (اگو) به صورت زیرزمینی در شهر پاریس به طول 16
کیلومتر احداث شد.
در
ایران هم دفع فاضلاب بر اساس سطح آب زیرزمینی و یا نفوذپذیری زمین انجام
می شد . بدین صورت که در مناطقی که سطح آب زیرزمین پایین بوده ، برای جذب
فاضلاب از حفر چاههای جذبی استفاده می گردید .
در
مناطقی که سطح آب زیرزمینی بالا بوده یا زمین ضریب نفوذپذیری مناسبی
نداشت ، زمین را طوری زهکشی می کردند که فاضلاب بدون تصفیه بر روی رودخانه
ای انتقال می یافت.
متأسفانه
در حال حاضر اکثر شهرهایی که در کنار رودخانه واقع شده اند از این شیوه
استفاده می کنند که خطر بسیار جدی بر محیط زیست و بستر دریاست . شهرهایی
همچون اهواز ، بوشهر و حتی شهرهای شمالی نیز از این روش برای دفع فاضلاب
استفاده می کنند .
در مکان هایی که امکان زهکشی مناسب وجود نداشت و یا چنانچه شیب شهر مساعد این سیستم نبود ، غالباً در منازل چاه فاضلاب حفر می گشت.
روشهای جمع آوری فاضلاب شهری :
روشهای جمع آوری فاضلاب شهری ‚که در 2 قالب سنتی ونوین قابل بررسی است .
شیوۀ سنتی :
شیوۀ
سنتي يا روش متداول روشي است که بطور ثقلي آب مصرف شده را بطور صحيحي جمع
آوري و به تصفيه خانه منتقل مي کند، که خود به 2 روش کانالهای جدا ازهم و
روش درهم تقسییم می شود.
در
روش کانالهای جدا از هم فاضلابهای سطحی از طریق یک خط لوله مجزا و
فاضلابهای خانگی بوسیله لوله دیگر به تصفیه خانه انتقال داده می شوند. در
روش درهم ، فاضلابهای خانگی و سطحی از طریق یک خط لوله به تصفیه خانه منتقل
می گردند.
بر
اساس تحقيقاتي که در دهه 1960 و 1970 بر روي وضعيت جمع آوري فاضلاب در
جوامع کوچک انجام دادند به اين نتيجه رسيدند که هزينه هاي سيستم ثقلي و يا
متداول 4 برابر هزينه هاي تصفيه و دفع فاضلاب مي باشد. از اين رو جهت
اجتناب از اين مسايل، سيستم جديد را پيشنهاد داده اند.
روش هاي نوین:
1) روش سپتيک تانک ثقلي Septik Tank Effluent Gravity) { STEG }) :
در
اين روش يک پيش تصفيه بر روي فاضلاب صورت مي گيرد و مشکلي جهت تامين سرعت
خود شستشويي وجود ندارد چون مواد جاند معلق درشت در سپتيک تانک مانده و
اختلالي در تامين سرعت خودشستشويي ايجاد نمي کنند. در سپتيک تانک لازم نيست
که قطر لوله 200 mm و يا بالاتر انتخاب گردد.
اين
روش براي جوامع کوچک کاربرد دارند و چون قطرها کوچک هستند، مي توان از
لوله هاي پلاستيکي استفاده نمود زيرا خوردگي اين نوع لوله ها کمتر است و
مشکل نشتاب وجود ندارد.
فاضلاب بدون هيچ پيش تصفيه اي وارد شبکه جمع آوري شده و به صورت ثقلي به سمت تصفيه خانه حرکت مي کند. حداقل قطر لازم 150 تا 200 mm
است. جهت جلوگيري از رسوب جامدات معلق، حداقل قطر 0.6متر بر ثانيه حفظ
بايد گردد. جهت تميز کردن آنها وجود منهول الزاميست. بدليل آب بند نبودن
کامل شبکه جمع آوري سنتي، يکي از مشکلات اصلي Infiltration يا نشتاب به داخل و Exfiltration يا نشتاب به خارج مي باشد. در اين روش قطر شبکه کم است ( حدود 25 تا 50 mm ) و لوله هاي پلاستيکي مورد استفاده قرار مي گيرند.
لوله
هاي خروجي از منازل، در ابتدا وارد سپتيک تانک مي گردند. بدليل اينکه در
اين حالت مواد جامد قابل ته نشيني وجود ندارد. سيستم با قطر کم و شيب کمتر
قادر به انتقال فاضلاب خواهد بود. اين سيستم به دليل اينکه کاملا آب بند مي
باشد، امکان نشتاب به داخل و يا خارج وجود ندارد. اين سيستم براي اولين
بار در سال 1961 در استراليا و سپس در سال 1977 در آمريکا مورد استفاده
واقع شد. عمق کارگذاري لوله ها در اين سيستم حدود 9/ متر مي باشد.
2) روش سپتيک تانک با پمپ ( Septik Tank Effluent Pump )
اين
روش، شامل شبکه تحت فشار مي باشد. در اين روش، سپتيک تانک مجهز به صافي و
پمپ با فشار بالاست. فاضلاب خروجي توسط لوله هايي با قطر کم، که تحت فشار
مي باشند، پمپاژ مي شود. شبکه جمع آوري فاضلاب اصلي نيز در اين روش تحت
فشار مي باشد.
قطر لوله هاي تخليه در اين سيستم 25تا38 mm است. قطر لوله هاي اصلي حداقل 50 mm مي باشد. مانند سيستم STEG
مشکل نشتاب در اين سيستم نيز وجود ندارد. در اين سيستم شبکه در عمق بسيار
کم گذارده مي شود و لوله ها داراي انعطاف کافي هستند، به همين دليل نياز به
شيب دهي نيست..تنها مشکله مربوطه، زماني است که سطح آب زيرزميني بالاست و
منطقه سنگلاخي است. اين سيستم اولين بار در سال 1968 و در آمريکا بکار برده
شد.
۳) Pressure Sever With Grinder Pump
اين
سيستم شبيه روش دوم است ولي بجاي استفاده از پمپ ساده از پمپي استفاده مي
شود که قدرت بيشتري دارد. در اين سيستم براي شبکه جمع آوري از سپتيک تانک
استفاده نمي شود و بجاي آن از يک پمپ خردکننده براي خرد کردن جامدات
استفاده مي شود. بنابراين مي توان از شبکه هايي با قطر کوچک استفاده کرد.
مانند روش STEP اين
شبکه نيز با قطر کم و عمق کارگذاري کم استفاده مي شود ولي در اين روش به
دليل عدم استفاده از پيش تصفيه مقدار جامدات معلق، چربي و روغن بيشتر خواهد
بود.
4) روش خلاء :
در
اين سيستم از شبکه اي استفاده مي گردد که تحت فشار منفي و خلا قرار دارد.
در اين روش جايگزين نيز مانند حالت هاي قبلي، قطر لوله ها کم ، عمق
کارگذاري شبکه نيز کم و شتاب نيز وجود ندارد.
سیستم دفع فاضلاب شهری :
مسأله
فاضلاب و دفع بهداشتي آن مسالهاي نيست كه بشر امروز با وجود پرداختن به
موضوعات مختلف بتواند براحتي از كنار آن بگذرد. سال 2008 از سوي سازمان ملل
به عنوان سازماني مرجع و مورد اطمینان تمام جهانيان به نام سال «دفع
بهداشتي فاضلاب» نامگذاري شد. در حال حاضر جهان در تلاش خود براي كاهش
تعداد نفرات كه به خدمات بهداشتي دفع فاضلاب دسترسي ندارند، عقب مانده است
لذا بسياري از افراد از شأن و منزلت انساني محروم مي باشند . این افراد
ناچارند به جاي سرويسهاي بهداشتي از كيسه، سطل يا از چاله هاي كنار جاده
ها استفاده كنند كه اين امر سلامتي خود آنها و ديگران را تهديد مي كند.
تاریخچه سیستم دفع فاضلاب نیز حکایت خاص خود را دارد .
ايران،
به ويژه در زمان ساخت تخت جمشيد، داراي دانش شهرسازي سرآمدي در جهان بود
كه شاهد كشف سيستم دفع فاضلاب در بقاياي اين افتخار ملي يعني تخت جمشيد
هستيم.
مسأله
دفع فاضلاب آنقدر پیچیده است که حتی قانونی تحت عنوان قانون مدیریت
پسماندها در سال 1383 در مجلس شورای اسلامی تصویب شد. به طریقی که رهاسازی
هرچیز آلوده ساز جرم محسوب می شود و مرتکبین طبق قانون مشمول مجازات می
گردند، که مجازات از جریمه نقدی 50 هزار تومانی گرفته تا حبس یکساله می
باشد .
مشروح این قانون به شکل زیر می باشد :
براساس
ماده 688 مجموعه كامل قوانين ومقررات جزايي ، هر اقدامي كه تهديد عليه
بهداشت عمومي شناخته شود ... ممنوع است و مرتكبين چنانچه طبق قوانين خاص
مشمول مجازات شديدتري نباشند، به حبس تا يكسال محكوم خواهند شد." حال
چنانچه مسئولان ذيربط به برخورد با مجرمان تصميم بگيرند، بايد تا حدودي
تمامي ساكنان منطقه به حبس محكوم شوند "
قانون
مديريت پسماندها مصوب 2/ 2/ 83 مجلس شوراي اسلامي ايران ماده 16 نگهداري،
مخلوط كردن، جمعآوري، حمل و نقل، خريد و فروش، دفع، صدور و تخليه
پسماندها در محيط بر طبق مقررات اين قانون و آييننامه اجرايي آن خواهد
بود.
در
غير اين صورت اشخاص متخلف به حكم مراجع قضايي به جزاي نقدي در بار اول
براي پسماندهاي عادي از 500 هزار ريال تا 100 ميليون ريال و براي ساير
پسماندها از دو ميليون ريال تا 100 ميليون ريال و در صورت تكرار، هر بار به
دو برابر مجازات قبلي در اين ماده محكوم ميشوند.
معمولترين
روش برای دفع فاضلاب رقيق نمودن آن در آبهای سطحی است. از جريانهای خروجی
فاضلاب در کشاورزی و ايجاد فضاهای سبز شهری در پارکها، زمينهای گلف، کناره
بزرگراهها و جاده های منتهی به فرودگاهها به نحو موفقيت آميزی استفاده شده
است. ممکن است از جريانهای خروجی تصفيه فاضلاب جهت مقاصد صنعتی استفاده
شود. با توجه به کمبود آب آشاميدنی، استفاده از فاضلاب تصفيه شده به عنوان
بخشی از منبع آب آشاميدنی اخيراً در بعضی کشورها بيشتر متداول شده است.
اهمیت دفع فاضلاب :
الف) تامين شرايط بهداشتي براي زندگي مردم : فاضلابهاي شهري هميشه داراي ميكروبهاي گوناگوني مباشند
كه
قسمتي از آنها را ميكروبهاي بيماري زا تشكيل ميدهند. ورود فاضلاب تصفيه
نشده به محيط زيست و منابع طبيعي آب مثل رودخانه ها و درياچه ها موجب آلوده
شدن اين منابع به ميكروبهاي بيماري زا ميگردد و در اثر تماس انسان با اين
منابع خطر گسترش اين بيماري ها بين مردم به وجود مي آيد .
ب)
پاك نگه داري محيط زيست : وارد نمودن فاضلابهاي تصفيه نشده به محيط زيست
موجب آلودگي اين محيط شده كه علاوه بر خطرهاي مستقيم كه براي بهداشت مردم
دارد،نتايج ديگري از قبيل ايجاد مناظر زشت ،بوهاي ناخوشايندو سرانجام توليد
حشرات مخصوص مگس و پشه به همراه دارد كه اين حشرات خود وسيله اي براي
جابجا شدن ميكروبهاي بيماري زا و آلوده سازي محيط زيست با اين ميكروبها مي
باشند.
ج)
بازيابي فاضلاب : با توجه به اينكه مقدار نمكهاي معدني محلول در فاضلاب به
مراتب كمتر از آب درياهاي آزاد ميباشد و فاضلاب جزو آبهاي شيرين ولي آلوده
به حساب مي آيد.استفاده مجدد از فاضلاب تصفيه شده به جاي آب شيرين جهت
آبياري زمينهاي كشاورزي به ارزانتر از شيرين سازي آب درياهاي شور
است.كاربرد ديگر فاضلاب تصفيه شده جهت آبياري و كشاورزي علاوه بر صرفه جويي
در مصرف آب شيرين به علت وجود مواد كودي در فاضلاب تصفيه شده مي تواند
منبع غذايي خوبي براي گياهان و تقويت زمين كشت باشد. به كار بردن فاضلاب
خام و تصفيه نشده جهت آبياري كشاورزي مشكلات زيادي در بر دارد تا جايي كه
استفاده از اينگونه فاضلابها را غير ممكن ميسازد. در هر صورت براي رسيدن به
نتايج مطلوب در كاربرد مجدد فاضلاب در كشاورزي نياز به مطالعه و بررسي
كامل دارد.
تصفیه فاضلابهای شهری :
سیستم های تصفیه فاضلاب شهری قالبا از بخشهای که در ذیل به شرح آنها پرداخته می شود تشکیل شده اند.
آشغالگيری:
فاضلابی که وارد تصفيه خانه می شود گاه دارای تکه های چوب ريشه درختان تکه پارچه و مواد مشابه ديگر است.
برای
حفاظت از تجهيزات و کاهش اختلال در جريان داخل تصفيه خانه آشغالها را توسط
آشغالگِير های ميله ای از فاضلاب جدا می شود.بيشتر آشغالگير های مورد
استفاده در تصفيه خانه ها از ميله های موازی ساخته شده اند که به وضعيت
استقرار آنها با کانال زاويه ای می سازد تا فاضلاب از لابلای اين ميله ها
عبور کند.آشغالها روی ميله ها جمع می شوند و در فواصل زماني منظم با دست يا
وسيله مکانيکی از روی ميله جمع آوری ميشود.آشغال بيشتر تصفيه خانه ها را
می سوزانند يا در خاک دفن می کنند.گاه اين آشغالها را با تجهيزات خود کار
خرد کرده و برای تصفيه در فرايند بعدی به جريان فاضلاب بر می گردانند.
دانه گير:
بيشتر
لوله های فاضلاب را در شيبی قرار میدهند که سرعت جريان 6/0 متر بر ثانيه
در آن حفظ می شود و مانع ته نشينی ماسه درلوله می شود.اگر سرعت اندکی کمتر
از اين حد شود (45/0 متر بر ثانيه) بعضی از ذرات بزرگتر و سنگين تر ته نشين
می شوند. اگر سرعت به3/0 متر بر ثانيه برسد مواد سنگين غير آلی مثل
ماسه،پوسته تخم مرغ،تکه چوبهای نيم سوزته نشين می شوند،اما مواد آلی سبکتر
همچنان به حال تعليق باقی می مانند.
شن گيری:
مواد
معدنی مخلئطی از مواد تجزيه ناپذير مانند شن و ماسه می باشند که باعث سايش
بيش از حد پمپها می شود.ترکيبی از شن قير روغن جامد گريس و ديگر و ديگر
مواد چسبنده می تواند در لوله ها و ها ضم ها لايه های جامد تشکيل دهد. اين
جرم جامد را به وسيله روشهای متداول نمی توان حذف کرد.به اين دليل شن و
ترکيبات تجزيه نا پذير و معدنی بايستی هر چه سريعتر و قبل از ورود به
فرايند های تصفيه جدا نمود.
ته نشينی و شناور سازی:
فاضلاب
خام حاوی موادی است که در صورت کاهش سرعت جريان به سادگی ته نشين يا شناور
می شود.در شبکه فاضلاب سرعت جریان فاضلاب به حدی است که از ته نشين شدن
جامدات پيشگيری به عمل می آيد. مقداری از جامدات سنگينتر در کانال شن گيری و
جامدات سبکتر در واحد ته نشينی حذف می شود.
در
تصفيه خانه فاضلاب معمولا" ته نشينی جامدات در دو نقطه مختلف صورت می
گيرد.واحدی که پس از آشغالگيری و شن گيری قرار گرفته ته نشينی يا کلاريفا
ير اوليه و واحدی که پس از فرايند های تصفيه ثانويه واقع شده به کلاريفاير
ثانويه يا نهايی موسوم است. هر دو کلاريفاير ها تقريبا"مشابه يکدِگر عمل می
کنند.تفاوت اصلی بين اين دو دانسيته لجن خروجی آنها می باشد.جامدات ته
نشين شده در تانک مستطيلی به کناره ودر تانک دايره ای به وسط و به طرف چاهک
مخصوص هدايت می شود.لجن جمع آوری شده در اين محل سپس به سيستم پردازش يا
دفع پمپ می شود.اين سيستم ها در تصفيه خانه های مختلف متغير است و شامل هضم
و فيلتراسين خلا سوزاندن و دفع بهداشتی می باشد.جامدات جمع آوری شده از
سطح نيز معمولا" به هاضم ها فرستاده می شوند.
صافی های چکنده:
اگر
چه تصفيه اوليه برای جدا سازی مواد جامد ته نشين شدنی خيلی کار آمد است
ولی توان جداسازی مواد جامد معلق يا مواد جامد محلول سبکتری را که در آبهای
پذيرنده اکسيژن خواهی زيادی را سبب می شوند ندارند.
صافی
چکنده عبارتند از بستری از 8/3 تا 7/12 سانتيمتر قلوه سنگ، بلوکهايی از
جنس سرباره آهن و ذغال سنگ ، يا يک ماده محيطی مخصوص که بر روی آن فاضلاب
ته نشين شده از زلال ساز اوليه ريخته می شود.
برای
جدا سازی مواد جامد معلق خيلی ريز و مواد جامد محلول در تصفيه خانه ها
واحد تصفيه ثانويه وجود دارد.جدا سازی کلی مواد جامد معلق و BOD در اين فرايند 90% يا بيشتر است.متداولترين فرايندهای تصفيه ثانويه عبارتند از:صافی چکنده تماس دهنده زيستی چرخان و لجن فعال.
برکه های تثبيت فاضلاب:
برکه
های تثبيت با عمق کم(5-1متر)گزينه های مناسب برای تصفيه فاضلاب هستند که
می توانند همراه يا به جای ديگر روشهای متداول به کار گرفته شوند.
مواد
مغذی محلول نظير نيتروژن و فسفر به وسيله جلبکهای سبز که در آب وجود دارند
مورد استفاده قرار می گيرند.جلبکها از دی اکسيد کربن و بيکربنات برای سنتز
پروتوپلاسم سلولی استفاده می شود و برای رشد مثل گياهان در متابوليسم خويش
به نيتروژن و فسفر نياز دارند.زائدات حاصله از اين متا بوليسم اکسيزن و
مقداری دی اکسيد کربن است.
فرايند لجن فعال:
در
تصفيه فاضلاب به روش لجن فعال ابتدا تصفيه اوليه جهت حذف ذرات درشت و قابل
ته نشينی بر روی فاضلاب ورودی انجام می گيرد. در حوضچه های ته نشينی اوليه
ذرات شناور و قابل ته نشين فاضلاب به مقدار زياد حذف می گردد.به طور معمول
فرايند لجن فعال جهت تصفيه فاضلاب پس از عمل ته نشينی اوليه مورد استفاده
قرار می گيرد اما در بعضی از تصفيه خانه ها فاضلاب خام بعد از يک پيش تصفيه
مقدماتی مستقيما"وارد سيستم لجن فعال می گردد.
ضد عفونی و کلر زنی:
منازل
مسکونی بیمارستانها و تاسيسات صنعتی همه مواد زائد جامد و مايع را در شبکه
جمع آوری فاضلاب می ريزند.بيمارِهای موجود در فاضلاب از طريق شبکه به
انسان منتقل می شود. ميکروارگانيزمهای بيماری زا نمونه وار عبارتند از:
باکتريها ويروسها و انگلها.اين ميکروارگانيزمها را عموما"ارگانيزمهای
بيماری زا می نامند.بيماريهايی را که اين ميکروارگانيزمها ايجاد می کنند
عبارتند از :
بيماريهای ناشی از باکتريها:
بيماريهای ناشی از انگلهای داخلی: دسيانتری آميبی اسهال آسکاريس(کرم گرد بزگ)تب حصبه ژيارد يازيس وباشبه حصبه
بيماريهای ناشی از ويروسها:
دسيانتری باسيلی(اسهال خونی) فلج اطفال
واکنش کلر در فاضلاب:
کلری که به آب افزوده می شود يا به صورت کلر آزاد(CL2)يا به صورت يون هيپو کلريت و يا به صورت دي اکسيد کلر(CLO2)است.
کلر در هر صورت آزاد و يون هيپو کلريت ماده شيميايی بسيار فعالی است.وبه
عنوان يک عامل اکساينده عمل می کند.کلر به صورت دی اکسيد کلر در PH معمولی فاضلاب اکساينده قوی نيست.
واکنش با آمونياک (NH3)
چون
در همه فاضلاب های شهری آمونياک وجود دارد واکنش آمونياک با کلر اهميت
زيادی دارد.وقتی کلر به آبهای آمونياک دار اضافه می شود آمونياک با اسيد
هيپو کلرو(HOCI )واکنش کرده و منو کلر آمين دی کلر آمين و تری کلر آمين تشکيل می دهد.تشکيل اين کلر آمين ها به مقدار PH محلول ونسبت اوليه کلر به آمونياک بستگی دارد.
پس کلر زني يا کلر زنی نهايی:
پس
کلر زنی عبارتند از افزودن کلر به فاضلاب شهری يا صنعتی پس از فرايند های
تصفيه اين نقطه کلر زنی بايد پيش از واحد تماس با کلر و بعد از واحد نهايی
ته نشينی در تصفيه خانه باشد.موثرترين جا برای کلر زنی به منظور ضد عفونی
پس از تصفيه و در پساب زلال است. پس کلر زنی بيش از هر چيز به منظور ضد
عفونی انجام می گيرد.در نتيجه کلر زنی برای ضد عفوني انجام می شود.در نتيجه
کلر زنی برای ضد عفونی ممکن است مقداری از BOD کاهش يابد؛اما به ندرت پيش می آيد که تنها منظور از کلر زنی کاهش BODباشد.
دفع فاضلاب و استفاده مجدد از آن:
قسمت
عمده فاضلابهای تصفيه شده بايد دفع شوند. دريافت کننده های نهايي
فاضلابهای تصفيه شده آبهای سطحی و بسترهای آب زيرزمينی سطح زمين و در برخی
موارد اتمسفر محل های دفع يا تجهيزات مورد استفاده مجدد بايد در فاصلة
مناسبی نسبت به واحد تصفيه فاضلاب قرار داشته باشند.
بهر
حال آنچه مسلم است این می باشد که هنوز سیستم فاضلاب شهری در همه شهرهای
این به کار بسته نشده و 98 درصد شهرهاى ايران سيستم جمع آورى فاضلاب ندارد و
فاضلاب شهرى به آب هاى سطحى رودخانه ها و آب آشاميدنى مردم وارد می شود .
مرجع تخصصی آب و فاضلاب